De Uitgelezen is de driemaandelijkse nieuwsbrief van de RoSa bibliotheek, waarin we boeken rond een specifiek thema in de kijker zetten en experten aan het woord laten via interviews, video’s en podcasts. Voor deze editie kozen we voor het thema sekswerk.
Gepubliceerd op 25/09/2025
Zowel binnen de feministische beweging als in de bredere samenleving is sekswerk een controversieel en beladen thema, dat sterke emoties oproept. Al decennialang doet sekswerk dienst als een vruchtbaar politiek strijdtoneel, doordrongen van symbolische betekenis, waar maatschappelijke angsten rond macht, vrouwelijkheid en de natie samenkomen. Het idee van sekswerk - of liever van prostitutie - fungeert zo als een bliksemafleider voor bredere vragen rond werk, gender, migratie, klasse en lichamen: welk werk en welke lichamen zijn waardig? Wie mag, zichtbaar en volwaardig, deel uitmaken van onze gemeenschap? Welke rol moet de staat en de politie opnemen in het onderhandelen en bewaken van de grenzen van deze verbeelde gemeenschap?
Spreken over sekswerk betekent spreken over daders en slachtoffers, over straf en redding, over wie welke rechten verdient en wie controle of handhaving vereist. Zo verhit als deze gesprekken vaak verlopen, zo simplistisch en stigmatiserend is het debat. De ideologische startposities bepalen het discours, meningen houden hardnekkig stand, en de stemmen van mensen in sekswerk worden - paradoxaal genoeg - vaak genegeerd.
De spanningen rond sekswerk binnen de feministische beweging kennen twee uitersten en een lange voorgeschiedenis. In de jaren 1980, 1990 woedden de zogenaamde sex wars onder feministen. De ene zijde had haast uitsluitend oog voor gegenderd geweld en seksuele uitbuiting in een patriarchale samenleving, de andere benadrukte vrije keuze en individuele zelfbeschikking in seksueel bevrijde tijden.
Beide fronten focussen echter op seks(werk) als symbool, niet op (seks)werk als praktijk.
Voor anti-prostitutieactivisten, vaak uit radicaal-feministische hoek, representeert de figuur van de prostituee het trauma van alle vrouwen onder patriarchale heerschappij. Ze zien in haar het symbool van vrouwelijk lijden, van het gendergerelateerd en seksueel geweld dat vrouwen wordt aangedaan. In die optiek wordt de klant de verpersoonlijking van alle gewelddadige mannen, de archetypische dader. Deze stereotiepe beeldvorming van mannelijke daders en vrouwelijke slachtoffers duwt zowel sekswerkers als klanten van andere genderidentiteiten naar de marge, en gaat bovendien voorbij aan de materiële omstandigheden en autonomie van sekswerkers zelf.
Zogenaamde sex positive feministen, eerder verbonden met een liberaal feminisme, benadrukken dan wel de autonomie van sekswerkers, maar ontzien evenzeer de materiële en politieke context waarbinnen de seksindustrie floreert. Door te hameren op de vrije keuze van vrouwen om seks te verkopen en zogenaamd macht te herwinnen in een kapitalistische en patriarchale samenleving, wordt genegeerd dat sekswerk in essentie een individuele (overlevings)strategie is die structurele machtsongelijkheden verder ongemoeid laat, en dat sekswerkers wereldwijd gemarginaliseerd blijven. Sex positive feministen willen het stigma doorbreken door te wijzen op de seksuele empowerment die vrouwen aan seks(werk) ontlenen. Seks is niet per definitie en altijd een domein van geweld en uitbuiting, zo luidt het, het is (ook) een domein van plezier en genot. Daarmee gaat het gesprek echter nog steeds in hoofdzaak over seks, en minder over werk, maar het punt is net dat, op uitzonderingen na, sekswerkers aan sekswerk doen omdat er geld tegenover staat. Omdat het betaald werk is.
Dit is dan ook het centrale punt van de internationale sekswerkersbeweging: dat de symbolische discussie over de vraag of seks(werk) goed of slecht zou zijn er niet toe doet, maar dat seks verhandelen werk is en sekswerkers daarom bovenal gezien en erkend moeten worden als werkers. Enkel door sekswerk te erkennen als werk, kunnen sekswerkers aanspraak maken op arbeidsrechten, die hen meer veiligheid op het werk en een sterkere arbeidspositie bieden. Dit is essentieel om zowel hun arbeidsomstandigheden als hun materiële levensomstandigheden buiten het werk te verbeteren.
De sekswerkersbeweging is een door en door feministische beweging, sterk geënt op marxistische en socialistische feministische ideeën over werk, op abolitionistisch feministische ideeën over de natie, de rol van politie en de staat, en dekoloniaal feministische analyse over imperialisme, nationalisme en grenzen. De visionaire droom van de sekswerkersbeweging is niets minder dan complete systeemverandering: de val van kapitalisme, imperialisme en het patriarchaat, en daarmee het verdwijnen van de seksindustrie. Tegelijkertijd blijft hun vertrekpunt het centraal stellen van de rechten en vrijheden van de meest kwetsbare sekswerkers en hun prioriteit om hun materiële werkelijkheid te verbeteren.
Hoe kunnen we de rechten en materiële omstandigheden van sekswerkers vandaag en morgen verbeteren? Naties hanteren verschillende juridische modellen om met sekswerk om te gaan. In België werd sekswerk dan wel lange tijd gedoogd; officieel werd het pas in 2022 gedecriminaliseerd. Sinds december 2024 kunnen sekswerkers bovendien rekenen op een volwaardig werknemersstatuut. Dankzij de nieuwe arbeidswet kunnen zij een arbeidscontract ondertekenen en dus in loondienst treden bij een uitbater. Toch blijven er ook nog beperkingen en bezorgdheden. Deze recente juridische ontwikkelingen in België bieden een uitstekende aanleiding om het thema aan te grijpen en te verdiepen in onze driemaandelijkse Uitgelezen nieuwsbrief.
Voor elke nieuwe Uitgelezen brengen we in kaart welke boeken we over het thema in huis hebben en gaan we op zoek naar aanvullingen om onze collectie te verrijken. Onderaan vind je zowel de aanwinstenlijst met alle aanwinsten van het laatste kwartaal als een gecureerde leeslijst met een dertigtal boeken die we warm aanbevelen over het thema van deze Uitgelezen: sekswerk.
Van die titels selecteerden we een vijftiental boeken voor korte besprekingen, en twee voor uitgebreide recensies in onze categorie RoSa leest. Enerzijds kozen we voor Revolting Prostitutes: The Fight For Sex Workers’ Rights (2018) van Molly Smith en Juno Mac, inmiddels een klassieker die vanuit het perspectief van het terrein zelf analyseert wat de impact is van verschillende beleidsmodellen en wettelijke kaders op iedereen die betrokken is in sekswerk, en in eerste instantie op sekswerkers zelf. Anderzijds viel ons oog op een oudere, eerder filosofische klassieker. In Good Girl, Bad Girls (1998) brengt Laurie Bell de uiteenlopende, en soms contrasterende feministische visies op sekswerk met elkaar in dialoog.
In de categorie RetroRoSa halen we een oude parel in onze collectie van onder het stof. Deze keer kozen we voor Sex Work: Writings By Women In The Sex Industry (1988), dat de term ‘sekswerk’ eind jaren 1980 populariseerde als verzamelterm voor allerhande vormen waarbij seks, lichamelijkheid en geld wordt verhandeld. Van straatprostitutie en striptease, over naakt modelleren tot escorteservices en de porno-industrie, redacteurs Frédérique Delacoste en Priscilla Alexander verzamelen de verhalen van vrouwen in sekswerk.
Als extra in deze Uitgelezen zijn we verheugd een interview te kunnen aanbieden met twee experts. We spraken met Sophie van UTSOPI, de Belgische vakbond voor sekswerkers, en Jasper van Boysproject, een sociale organisatie van het CAW die hulpverlening biedt aan mannelijke, trans en queer sekswerkers in Antwerpen. We peilden naar hun visie op de recentste decriminalisering van sekswerk en de impact daarvan op de meest kwetsbare sekswerkers, zij zonder papieren.
Als RoSa kijkt stellen we een TEDxTalk voor van Tilly Lawless, een Australische sekswerker en feministische activist voor de rechten van sekswerkers.
Tot slot zetten we weer een RoSa rolmodel en een bezoeker in de kijker.
Elke editie van de Uitgelezen zet een vijftiental, al dan niet nieuwe, boeken uit onze collectie in de kijker. Via onderstaande knop lees je onze korte besprekingen van een selectie boeken over seks.