Annie Romein-Verschoor

Voor historica en politiek activiste Annie Romein-Verschoor vormen marxisme en feminisme de drijfveren van haar schrijverschap.

Literair fragment

De vrouwelijke vrouw

Zo schaars en ijl in het laatst der 19e eeuw de vrouwenbeweging in de vrouwenliteratuur stem vond, gelijk we in hoofdstuk III zagen, zo veelvuldig en veelstemmig vond na het begin der nieuwe eeuw de teleurstelling over wat de vrouwenbevrijding bracht en niet bracht uiting in een reeks van romans en andere geschriften van vrouwen.
In tegenstelling met de emancipatie-romans is hier geen sprake van propaganda-, zelfs zelden van strekking-romans. In het algemeen doen deze romans zich aan ons voor als een voortzetting van het in het voorafgaand hoofdstuk behandelde psychologisch realisme met dat verschil slechts, dat het behandelde geval veelal het geval is van de in haar vrijheid teleurgestelde of haar vrijheid misbruikende vrouw.

Uit: Vrouwenspiegel (1935)

Marxisme en feminisme als drijfveer

De Nederlandse Anna Helena Margaretha "Annie" Romein-Verschoor, dochter van marineofficier Jan Verschoor en onderwijzeres Anna Brakke uit Den Helder, is elf jaar wanneer haar vader het gezin meeneemt naar Java. Ze zal er uiteindelijk vijf jaar wonen, net haar puberjaren. Daarna volgt een terugkeer naar Nederland.

Naarmate ze volwassen wordt krijgt Annie Romein-Verschoor het almaar moeilijker met het kleinburgerlijke standenbesef van haar moeder. Bij het uitbreken van de eerste wereldoorlog gaat ze in Leiden literatuur en geschiedenis studeren. Daar wordt ze marxist, sluit zich aan bij revolutionaire studenten en leert er historicus Jan Romein kennen. Ze trouwen in 1920, waarna ze zijn achternaam naast de hare plaatst. Naast de zorg voor drie kinderen en een lastige man, is Annie Romein-Verschoor sociaal en politiek actief en schrijft ze een indrukwekkend oeuvre bij elkaar.

Marxisme en feminisme zijn de drijfveren van Annie Romein-Verschoor. Ze heeft een af-en-aan-relatie met de Nederlandse Communistische Partij. Over het opkomende feminisme denkt Romein-Verschoor kritisch na. Ze vindt Anja Meulenbelts autobiografische De schaamte voorbij uit 1976 "een geval van paranoia". Romein-Verschoor's scherpzinnige observaties over de vrouwenstrijd legt ze vast in de bundel Vrouwenwijsheid (1980) die na haar dood uitkomt.

De laatste tien jaar van haar leven houdt Annie Romein-Verschoor zich voornamelijk met twee onderwerpen bezig: de positie van de vrouw en het lot van oudere mensen. Na een auto-ongeval gaat ze in een bejaardenflat wonen. Daar ziet ze vanop de eerste rij hoe het voelt om uitgerangeerd te zijn.

Een heel divers oeuvre met geschiedenis centraal

Annie Romein-Verschoor's doctoraat over Nederlandse romanschrijfsters is een heel vernieuwende sociologische literatuurstudie die ze in 1935 uitgeeft onder de titel Vrouwenspiegel. Ze wint met het baanbrekende werk ook een prijs.

Ook in samenwerking met haar echtgenoot Jan Romein pent Annie Romein-Verschoor verschillende stukken neer. Zo schrijven ze over de geschiedenis van De Lage Landen bij de zee (1934) en Erflaters van onze beschaving (1938-1940, 4 delen), met onder meer ook een hoofdstuk over Betje Wolff.

In 1948 verschijnt haar historische roman Vaderland in de verte. In Met eigen ogen, een reisverslag over Indonesië, haalt ze herinneringen op aan haar jeugd in Java. Na de dood van haar man in 1962 maakt Annie Romein-Verschoor ook zijn levenswerk af. Op het breukvlak van twee eeuwen verschijnt in 1967, de laatste vrucht van hun lange, intensieve samenwerking.

Met Omzien in verwondering (1970-1971) schrijft ze haar memoires over een leven van strijdbaar engagement. Tot aan haar dood werkt ze voor het feministische maandblad Opzij . Dat blad sticht in 1979 de Annie Romeinprijs, een literaire prijs voor het oeuvre van een vrouwelijke schrijver en/of essayist.

Annie Romein-Verschoor ontving een aantal belangrijke onderscheidingen voor haar werk. In 1937 kreeg ze de Dr. Wijnaendts Francken-prijs voor 'Vrouwenspiegel' en in 1948 de Prozaprijs van de gemeente Amsterdam, voor 'Vaderland in de verte'. Haar complete oeuvre werd  in 1970 bekroond met de Constantijn Huygens-prijs en in 1977 ontving ze de J.P. van Praagprijs.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Annie Romein-Verschoor: bibliografie 1910 - 1985: boeken, vertalingen, artikelen, besprekingen / Claire Posthumus (e.a.), 1990 - RoSa ex.nr.:  V1/64
• Vrouwenwijsheid: een bundel kritieken en essays over de vrouw / Annie Romein-Verschoor, 1980 - RoSa ex.nr.: P1/2
• Annie Romein-Verschoor / Stichting Bzztoh, 1980 - RoSa ex.nr.: T/74
• Spelen met de tijd / Annie Romein-Verschoor, 1979 - RoSa ex.nr.: M/8
  

• Vrouwenspiegel: een literair-sociologische studie over de Nederlandse romanschrijfster na 1880, waarin opgenomen Een eenzaam avontuur in de literaire sociologie / Annie Romein-Verschoor, 1977 - RoSa ex.nr.: GIV2 m/1
• Televisie-uitzending B.R.T.: "Ten Huize van" / Annie Romein-Verschoor - BRT: Kulturele en Edukatieve Uitzendingen, 1974 - RoSa ex.nr.: P3/1
• Ja vader, nee vader: over de afbraak van het patriarchaal gezag en over wat er voor in de plaats kwam / Annie Romein-Verschoor, 1974 - RoSa ex.nr.: FI m/18
• Omzien in verwondering 1 & Omzien in verwondering 2 / Annie Romein-Verschoor, 1971 - RoSa ex.nr.: S/8 en S/9