Suster Bertken
Nederlands dichter uit de late middeleeuwen
Suster Bertken (1426–1514) is een Nederlandse kluizenares en dichteres uit de late middeleeuwen. In haar werk draait alles om de mystieke liefde, de intens verlangde toenadering tussen God en mens. We mogen aannemen dat het werk van Suster Bertken veel succes had, aangezien haar oeuvre kort na haar dood werd uitgegeven bij minstens drie drukkers. Dat feit alleen al maakt haar een pionier binnen de Nederlandstalige literatuur.
Bron foto: Kattenkruid / CC BY
Ic was in mijn hoofkijn om cruyt gegaen; Ic en vanter niet dan distel ende doorn staen. Den distel ende den doorn die werp ick wt: Ic soude gaerne planten ander cruyt. Nu heb ic een gevonden dye gaerden can; Hi wil die sorge gaerne nemen an. Een boom was hooch gewassen in corter tijt; Den cond ic wter aerden gebrengen nyet Suster Bertken - Een lyedeken (Fragment uit 'Een boecxken...' - derde lied)
Leven als kluizenares
Suster Bertken wordt geboren als Berta Jacobs(dochter) en is een (onwettige) dochter van de Utrechtse kanunnik Jacob van Lichtenberg. Uit haar werk blijkt dat ze een goede scholing geniet. Suster Bertken heeft een groot zondebesef en wil een ascetisch en devoot leven leiden in de geest van de Moderne Devotie. Op haar dertigste wordt ze 'incluse': ze laat zich tot aan haar dood vrijwillig opsluiten in een aanbouw aan de Utrechtse Buurkerk. Daar brengt ze 57 jaar van haar leven door. Vanuit haar cel kan ze kerkdiensten volgen en raad geven aan mensen die haar komen opzoeken. Suster Bertken is als kluizenares heel goed op de hoogte van wat zich afspeelt in de stad. Haar advies en bemiddeling wordt op allerlei gebieden op prijs gesteld. Verder houdt Suster Bertken zich bezig met meditatie en lectuur, schrijven en bidden.
Oeuvre
In het werk van Suster Bertken draait alles om de mystieke liefde, de intens verlangde toenadering tussen God en mens. We mogen aannemen dat haar werk veel succes had, aangezien haar oeuvre kort na haar dood werd uitgegeven bij minstens drie drukkers. Dat feit alleen al maakt haar een pionier binnen de Nederlandstalige literatuur.
Er zijn helaas slechts twee titels uit haar oeuvre bewaard gebleven: Hier begint een seer devoet boecxken van die passie ons liefs heeren Jhesu Christi tracterende & Suster Bertkens boeck dat sy selver gemaect ende bescreven heeft (beide 1516). Het eerste is een passieboekje dat ze schreef als leidraad bij haar dagelijkse meditatie. Het is gestructureerd volgens de zeven dagelijkse gebedsmomenten in kloosters. De tweede publicatie bevat gebeden, liederen en mystieke traktaten, met onder meer een bijzonder kerstverhaal, waarin Maria de geboorte van Jezus ervaart als een mystiek visioen.
Latere erkenning
In 2007 verschijnt een uitgave met het complete werk van Suster Bertken, met uitgebreide achtergrondinformatie: Mi quam een schoon geluit in mijn oren. Het werk van Suster Bertken.
In 2010 gaat de opera Suster Bertken in première. De opera, gecomponeerd en geschreven door de Nederlander Robert Zuidam, maakt gebruik van citaten en originele teksten uit de geschriften van Suster Bertken.
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek
- Mi quam een schoon geluit in mijn oren: het werk van Suster Bertken / Suster Bertken (e.a.), 2007 – RoSa ex.nr.: FI h/68