01.02 | Vrouwenstaking op 8 maart

Gepubliceerd op 01/02/2019

De eerste officiële Belgische vrouwenstaking is een feit

Afgelopen week raakte bekend dat de vakbonden CNE en ACV de staking steunen. Initiatiefnemer is het ‘Collecti.e.f 8 maars’ dat bestaat uit een honderdtal Belgische feministen. Zij roepen alle vrouwen en iedereen die zich vrouw voelt op om op 8 maart niet alleen het werk maar ook al hun andere gebruikelijke (zorg)taken neer te leggen. Dit om te wijzen op hun essentiële plaats in de maatschappij. De oproep van het collectief klinkt zo:

8 maart 2019

Het Collecti.e.f 8 maars roept vrouwen op om gedurende 24 uur al het werk, zowel betaalde arbeid als onbetaalde (zorg)arbeid, neer te leggen. Deelnemers aan de staking brengen die dag dus ook geen kinderen naar school en voeren geen huishoudelijke klussen uit. Bovendien stelt de groep ook voor om ons consumptiegedrag gedurende die tijd bij te stellen en alleen maar de meest essentiële zaken aan te kopen. Vrouwelijke studenten worden opgeroepen om die dag geen lessen bij te wonen.  Mannen kunnen de acties ondersteunen door vrouwen die dag te vervangen op het werk, de zorg voor kinderen en anderen over te nemen enzovoort. Het doel is om aan te tonen dat het betaalde en onbetaalde werk dat vrouwen verrichten onmisbaar is en dus meer erkenning en een gelijke verloning verdient. Maar het gaat over meer dan alleen directe en indirecte discriminatie in het huishouden en op de werkvloer. Het is een oproep voor solidariteit met álle vrouwen wereldwijd maar ook bijvoorbeeld met etnische minderheden, mensen met een beperking en LGBTQIA+. Het is een actie tegen alle vormen van discriminatie en geweld. De apotheose van de staking is een grote protestactie in Brussel. Meer details over de oproep van Collecti.e.f. 8 maars vind je hier.

Dit is niet de eerste keer dat vrouwenbewegingen in België oproepen tot een vrouwenstaking. Ook RoSa vzw deed in 2017 mee met gelijkaardige eisen. De voorbije jaren bleef het voorlopig echter beperkt tot betogingen en acties. Doordat een aantal vakbonden de oproep dit jaar steunen, is er sprake van een echte staking. Eerder deze week kondigde CNE, de grootste Franstalige christelijke bediendenvakbond aan dat het een stakingsaanzegging zou indienen. Meer dan de helft van haar 170 000 leden bestaat uit vrouwen en zij zouden dit jaar dus beschermd het werk kunnen neerleggen. Ondertussen kondigde ook het Nederlandstalige ACV aan de actie te steunen en een stakingsaanzegging te zullen indienen voor 8 maart. Naast het steunen van de vrouwenstaking zal het ACV ook lezingen en vormingen geven in bedrijven over de situatie van de vrouw op de werkvloer en de discriminatie waar veel vrouwen nog steeds het slachtoffer van zijn. De Nederlandstalige liberale vakbond ACLVB liet al weten de staking niet te steunen. Hun woordvoerder, Dirk Mertens, verwoordde hun reden hiervoor als volgt:

Internationale dag van de rechten van de Vrouw

Vrouwenstakingen zijn allesbehalve een nieuw fenomeen: 8 maart is zelfs Dag van de Rechten van de Vrouw geworden omdat er op die dag een vrouwenstaking werd georganiseerd. Het ontstaan van de Internationale Vrouwendag is verbonden aan de opkomst van socialistische arbeidersbewegingen in de late 19^e eeuw en de politieke bewustwording van vrouwen tijdens de Eerste Feministische Golf. Een van de eerste vrouwenstakingen ooit zou plaatsgevonden hebben op 8 maart 1857. Op die dag legden duizenden textielarbeidsters in New York het werk neer en kwamen ze op straat om te protesteren tegen de lamentabele omstandigheden waarin zij moesten werken.

In 1907 vindt in Stuttgart in Duitsland de eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie plaats. De bekende Duitste socialist Clara Zetkin wil op die manier de verschillende socialistische vrouwenbewegingen samenbrengen om zo hun eisen voor meer rechten en inspraak kracht bij te zetten. Ook toen al ging het over meer dan alleen maar arbeidsgerelateerde eisen. In maart 1908 komen de vrouwelijke textielarbeiders in New York opnieuw massaal op straat. Het jaar daarna besluiten de Amerikaanse socialistische vrouwen een officiële Vrouwendag uit te roepen. Dit inspireerde Clara Zetkin om tijdens de tweede internationale Socialistische Vrouwenconferentie in 1910 in Kopenhagen op te roepen tot een gelijkaardige Internationale Vrouwendag. Deze vrouwendag zal als strijdmiddel ingezet worden om onder meer vrouwenstemrecht te eisen. De datum ligt in de beginjaren niet vast en varieert dus nog sterk.

In 1917 vindt in het tsaristische Rusland de Februarirevolutie plaats wat uiteindelijk leidt tot het aftreden van de tsaar. Het startschot voor die revolutie wordt gegeven door vrouwelijke textielarbeiders die op 23 februari, dat is op 8 maart in de Gregoriaanse kalender, gingen staken voor gelijke rechten. Ze kiezen die datum ter ere van wat hun New Yorkse collega’s een aantal jaren voorheen hadden gedaan. Later die dag betogen tienduizenden Russische vrouwelijke textielarbeiders tegen het gebrek aan voedsel. De kozakkentroepen durven hen uiteindelijk niet aan te vallen zodat tegen het einde van de dag er zo’n 100 000 betogers, mannen en vrouwen, over de straten van Petrograd trekken. In de dagen erna zou het protest zich verder uitbreiden. Velen houden het erbij dat 8 maart als datum gekozen werd voor de Internationale Vrouwendag omwille van de Amerikaanse protesten en de Dutse vrouwenstaking in 1908. Anderen denken dan weer dat het de Russische vrouwenstaking  was die ertoe leidden dat 8 maart tot Internationale Vrouwendag uitgeroepen werd. In elk geval werd in de jaren hierna 8 maart in steeds meer landen gevierd als Internationale Vrouwendag en steeds vaker niet alleen door socialistische en communistische groepen. In 1975 roept de VN in het kader van het door hen uitgeroepen Jaar van de Vrouw 8 maart officieel uit tot Internationale Vrouwendag.

“A travail égal, salaire égal!”

De komende staking op 8 maart mag dan wel de eerste officiële Belgische vrouwenstaking zijn, er zijn wel degelijk precedenten in België. Op 16 februari 1966 leggen 3000 vrouwelijke fabrieksarbeiders van de FN-wapenfabriek in Herstal het werk neer. Ze zijn het beu dat ze voor hetzelfde werk een kwart minder verdienen dan hun mannelijke collega’s en dat ze geen doorgroeimogelijkheden krijgen in de fabriek. Nochtans had België in 1957 het Verdrag van Rome ondertekend  waarin stond dat mannen en vrouwen evenveel moeten verdienen voor gelijk of gelijkaardig werk. Doordat de arbeid van de vrouwen bij FN zo cruciaal was, ligt de hele fabriek uiteindelijk bijna drie maanden plat. Nationaal en internationaal is er veel aandacht voor en solidariteit met deze vrouwenstaking. Opvallend is wel dat politici zich afzijdig hielden van de actie en dat zelfs de vakbonden in het begin van de staking de actie van de vrouwen niet ondersteunden. Uiteindelijk moeten de vrouwen een compromis sluiten met de directie en gaan ze akkoord met een onmiddellijke loonsverhoging, ook al krijgen ze nog altijd niet hetzelfde loon als de mannelijke arbeiders. De impact van deze actie zou groot zijn. Hun eis ‘à travail égal, salaire égal’, ofte ‘gelijk loon voor gelijk werk’ wordt later eindelijk effectief in de Belgische wetgeving opgenomen.

Vrouwenstakingen wereldwijd

De Belgische vrouwenstaking past binnen een bredere wereldwijde beweging. De voorbije jaren staakten vrouwen in alle uithoeken van de wereld.

In 2015 staakten de vrouwelijke theeplantagewerkers in Munnar in de Indiase staat Kerala. Ze hebben genoeg van de onmenselijke werkomstandigheden, onmogelijke quota, lage lonen, en de grote controle die de plantage-eigenaars uitoefenen op hun leven. Na negen dagen staken worden hun eisen ingewilligd. Maar de impact van de staking reikt verder dan dat. In navolging van de vrouwen in Munnar staken in de maanden erna ook vele andere theepluksters in Kerala. Net als de vrouwen in Munnar weigeren ook zij samen te werken met de vakbonden omdat ze die te patriarchaal vinden. Vakbonden zouden niet genoeg doen om ook vrouwelijke werkers te ondersteunen. Dit leidt uiteindelijk tot de oprichting van een vrouwelijke vakbond.

Op 3 oktober 2016 staken duizenden Poolse vrouwen uit protest tegen het verstrengen van de abortuswetgeving in hun land. De Poolse regering had een wetsvoorstel klaar waardoor abortus over de hele lijn strafbaar zou worden en ook artsen die abortussen uitvoeren, veroordeeld zouden kunnen worden. De vrees bestond dat zelfs vrouwen die een miskraam hadden gestraft zouden kunnen worden. Tienduizenden vrouwen trekken op 3 oktober de straat op, en met resultaat: het Poolse parlement stemt massaal tegen het wetsvoorstel. Geïnspireerd door de actie van Poolse vrouwen besluiten ook vrouwen aan de andere kant van de wereld dezelfde tactiek toe te passen. In Argentinië roept in 2016 de beweging Ni Una Menos na een zoveelste geval van femicide op tot een vrouwenstaking als onderdeel van verder protest tegen het geweld op vrouwen in Argentinië en de rest van Latijns-Amerika. Regeringen in Latijns-Amerikaanse landen namen ondertussen al enkele maatregelen om vrouwen beter te beschermen. President Macri van Argentinië kondigde een officieel plan aan om het geweld tegen vrouwen beter aan te pakken. Ni Una Menos zet het protest verder tot op heden en is ondertussen een internationaal netwerk geworden. Deze nieuwe feministische golf in Latijns-Amerika zet zich in om alle vormen van onrecht tegen te gaan. Ze werken nu onder meer ook aan het uitwerken van een feministische visie op landherverdeling, mensenrechten en arbeidsrechten.

Recenter was er op 8 maart 2018 nog een indrukwekkende vrouwenstaking dichter bij huis, in Spanje. De Spaanse vrouwen klagen zo de ongelijke behandeling van vrouwen en mannen aan, en het wijdverspreide geweld tegen vrouwen. Maar liefst 5 miljoen Spaanse vrouwen leggen die dag het werk neer. De gevolgen zijn overduidelijk: presentatoren verschijnen zonder make-up op tv en fabrieken en ziekenhuizen vallen stil. De conservatieve partijen zoals de Partido Popular en Ciudadanos lieten zich aanvankelijk smalend uit over de feministische acties maar na het massale opvolgen van de oproep tot staking moeten zij hun mening bijstellen. Het feministische gedachtegoed is sindsdien meer dan ooit springlevend in Spanje.

Bovenstaande voorbeelden tonen aan dat vrouwenstakingen ondertussen meer dan eens hun nut bewijzen. Vrouwenstakingen vinden overal ter wereld plaats, door allerlei vrouwen en voor allerlei redenen, maar steeds met het resultaat dat de onmisbaarheid van vrouwen aangetoond wordt. 

In de pers:

• ACV ondersteunt vrouwenstaking op 8 maart (De Standaard, 29/01/2019)
• België krijgt op Vrouwendag zijn eerste nationale vrouwenstaking (De Standaard, 26/01/2019)
• Voor het eerst echte nationale vrouwenstaking op 8 maart (Knack, 26/01/2019)
• 'In 2019 is staken voor gelijke rechten als vrouw meer dan nodig' (Knack, 26/01/2019)
• Israeli women protest over domestic violence in nationwide strike (The Guardian, 04/12/2018)
• L'Assemblée des Femmes (Radio Panik, 26/09/2018) 
• Don’t forget what International Women’s Day is really about – striking (The Independent, 28/03/2018)
• Decades after Iceland’s ‘day off’, our women’s strike is stronger than ever (The Guardian, 28/03/2018)
• 6 Strikes By Indian Women That Will Inspire You (Feminism In India, 08/03/2017)
• Chinese Twitter Bans Feminist Group for Women’s Strike Post (The Cut, 22/02/2017)
• How these six women's protests changed history (The Guardian, 21/01/2017)

Meer weten?

• Collecti.e.f 8 maars

Bron hoofdafbeelding: Collecti.e.f 8 maars

Bron banner: Paro de Mujeres