Anne, Emily & Charlotte Brontë

De zussen Anne, Emily en Charlotte Brontë zijn negentiende-eeuwse auteurs. Charlotte’s Jane Eyre, Emily's Wuthering Heights, en Anne’s The Tenant of Wildfell Hall worden beschouwd als meesterwerken van de Engelse literatuur. Aangezien het niet erg voor de hand liggend is om als vrouw literair werk gepubliceerd – en verkocht – te krijgen in de jaren 1800 publiceren de zussen Brontë hun werk in eerste instantie onder de mannelijke pseudoniemen Acton, Ellis en Currer Bell.

De jeugd van het gezin Brontë

Auteurs Charlotte (1816-1855), Emily (1818-1848) en Anne (1820-1849) Brontë groeien op als drie van zes kinderen. Hun jeugd speelt zich voornamelijk af in het Britse Yorkshire, Thornton en Haworth. Hun moeder sterft als de zussen nog erg jong zijn, waarna hun tante, Elizabeth Branwell, bij hen en hun vader in komt wonen. Het gezin onderhoudt geen contact met andere familie of speelkameraden, maar de zussen worden sterk aangemoedigd te lezen. Ook mogen ze vrij door de woeste natuur in de omgeving zwerven. Een ervaring die de latere literatuur van alle drie de zussen mee zal kleuren.

Mary en Elisabeth (de oudste dochters in het gezin), sterven op jonge leeftijd aan tuberculose die ze op hun school oplopen. Aanleiding genoeg voor vader Brontë om Charlotte en Emily met onmiddellijke ingang van school terug te halen. Charlotte, Emily, Anne en hun broer Branwell kennen zo een erg geïsoleerd leven zonder veel opleiding.

De kinderen Brontë blijken echter al van op jonge leeftijd over heel wat fantasie te beschikken. In hun afzondering vinden Anne, Emily, Charlotte en hun broer Branwell een fictieve wereld uit waarover ze verhalen schrijven: Charlotte en Branwell over Angria, en Emily en Anne over Gondal. Zo doen de zussen, zonder het zelf te beseffen of bewust te plannen, schrijfervaring op die hen later goed van pas zal komen.

In 1831 besluit Vader Brontë na een ernstige ziekte dat al zijn kinderen in staat moeten zijn in hun eigen levensonderhoud te voorzien, voor het geval hij zou komen te overlijden. Charlotte wordt meteen ingeschreven op Roe Head, “an Establishment for the Education of Young Ladies”. In 1835 wordt ook Emily naar Roe Head gestuurd en nog een jaar later volgt ook Anne. Zo krijgen de zussen toch nog een opleiding.

Van ‘de zussen Brontë’ naar ‘de auteurs Brontë’

De jaren na hun opleiding aan Roe Head doen de zussen eerst verscheidene pogingen om aan de kost te komen als gouvernante, maar steeds loopt er iets mis. Charlotte gaat na haar afstuderen ook korte tijd aan de slag als onderwijzeres op Roe Head, maar ook dit wordt geen succes.

Na een aantal omzwervingen, waaronder ook een stop in Brussel, brengen de zussen Charlotte, Emily en Anne in 1846 hun gezamenlijke dichtbundel Poems uit. Ze doen dit onder de mannelijke schuilnamen Currer, Ellis en Acton Bell aangezien er in die periode nog diverse stereotypen heersen over schrijvende vrouwen en al helemaal over het ‘waarover’ en ‘hoe’ vrouwen zouden (moeten) schrijven. Hoewel het boek alsnog een financiële strop wordt (slechts 2 exemplaren worden verkocht), accepteert uitgeverij Smith, Elder & Co later datzelfde jaar Emily’s roman Wuthering Heights en Anne's Agnes Grey. De uitgeverij weigert op dat moment The Professor van Charlotte.

Een jaar later, in 1847, krijgt ook Charlotte de kans om een eigen boek te publiceren bij Smith, Elder & Co. Het boek in kwestie krijgt de titel Jane Eyre en wordt meteen een bestseller. In 1848 verschijnt vervolgens The Tenant of Windfell Hall van Anne. In datzelfde jaar kent de familie ook minder geluk: zowel Emily als broer Branwell sterven aan tuberculose. Nog geen jaar later is ook Anne aan de beurt.

Charlotte Brontë

Na de publicatie van haar volgende boek Shirley weet stilaan iedereen dat Currer Bell eigenlijk Charlotte Brontë is. Charlotte's volgende roman Villette kent opvallend veel minder succes dan haar voorgaand werk. Of dat iets met het bekendraken van haar vrouwelijke identiteit te maken heeft zal wellicht nooit echt bewezen noch ontkracht kunnen worden.

Charlotte sterft uiteindelijk in 1855 terwijl ze zwanger is. De dood van Charlotte Brontë wordt – in tegenstelling tot die van haar zussen - uitgebreid besproken in de pers, maar niet altijd even positief zo blijkt. Om het één en ander recht te zetten laat vader Brontë een biografie van Charlotte schrijven. Life of Charlotte Brontë van de hand van Charlotte’s vriendin en medeauteur Elizabeth Gaskell verschijnt twee jaar na Charlotte’s overlijden (1857). In datzelfde jaar wordt uiteindelijk ook Charlotte’s eerste manuscript The Professor alsnog uitgegeven.

Postuum succes

Ook na hun dood blijft grote belangstelling bestaan voor het literaire werk en de levensverhalen van de zussen Brontë. In 1872 wordt een eerste geïllustreerde versie van hun literaire oeuvre uitgegeven. 1893 kent de oprichting van de Brontë Society. In 1928 wordt de pastorie van Haworth (waar ze opgroeiden) omgevormd tot het Brontë Parsonage Museum.

De romans Jane Eyre en Wuthering Heights horen ook nu nog bij de meest gelezen negentiende-eeuwse romans.

Belang voor het feminisme

Hoe je het ook draait of keert, Charlotte, Emily en Anne zijn vrouwen die erin slaagden een succesvolle literaire carrière uit te bouwen in een tijd waarin vrouwen beperkte vrijheid kenden en dit niet enkel in de literaire wereld. Ook in het ‘waarover’ en ‘hoe’ ze schreven doorbraken ze daarnaast sociale normen en stereotypering. Zo bleven velen er lange tijd vanuit gaan dat Emily’s Wuthering Heights wel door een man geschreven moest zijn door de expliciete en gewelddadige scenes en taal die er in werden gebruikt. Charlotte Brontë daagde in haar werk heel expliciet ook de perceptie uit van vrouwen als 'onderdanige wezens', zoals in Jane Eyre:

Sinds de eerste romans van de zussen Brontë in publicatie gingen, zijn ze nooit gestopt met ze te herdrukken. Hun bekendste werken groeiden daarnaast uit tot klassieke teksten die vele anderen (waaronder auteurs, filmmakers en muzikanten) hebben geïnspireerd. Hun romans worden ook wereldwijd bestudeerd, zowel op secundaire scholen, hoge scholen als universiteiten. Een eer die helaas nog steeds slechts voor een handvol vrouwelijke auteurs lijkt weggelegd.

Lees via literature.org de romans Wuthering Heights (Emily Brontë), Jane Eyre (Charlotte Brontë) en The Tenant of Wildfell Hall (Anne Brontë).

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Femmes remarquables au XIXe siècle / Liesel Schiffer & Jean Tulard, 2008 - RoSa-ex.nr.: T/1054
• The Brontës and education / Marianne Thormählen, 2007 - RoSa-ex.nr.: GIV2a/561
• Selected letters of Charlotte Brontë / Smith, Margaret, 2007 – RoSa ex.nr.: GIV2a/595
• De Brontës: biografie over de familie Brontë / Juliet Baker, 1997 - RoSa-ex.nr.: T/495
• De gezusters Brontë / Bentley, Phyllis, 1992 – RoSa ex.nr.: T/373
• Anne Brontë: the other one / Langland, Elizabeth, 1989 – RoSa ex.nr.: T/391
• Emily Brontë: een studie over vrijheid in haar werk / Mooi, Johanna Gerharda, 1986 – RoSa ex.nr.: GIV2a/156
• The madwoman in the attic: the woman writer and the nineteenth-century literary imagination / Gilbert, Sandra M. & Gubar, Susan, 1980 – RoSa ex.nr.: GIV2m/10