populair Engels romanschrijver
Jane Austen is een van de bekendste en meest geliefde Engelse romanschrijvers van de westerse literaire canon. Haar romans vallen op door hun realisme, de toen vernieuwende vrije indirecte rede en scherpzinnige beschouwingen op normen en gebruiken van die tijd. Als schrijver experimenteert ze met diverse stijlen en vormen.
Jane Austen groeit op als predikantendochter in een warm nest van bescheiden Engelse adel. Met dank aan de uitgebreide thuisbibliotheek van haar ouders raakt de kleine Jane verknocht aan lezen.
In 1783 worden Jane en Cassandra naar een kostschool voor meisjes gestuurd. Het onderricht dat de meisjes er kregen bestond hoofdzakelijk uit etiquette, talen, muziek en dansen. Al op twaalfjarige leeftijd besteed Jane het merendeel van haar vrije tijd aan het schrijven van verhalen en gedichten.
In 1795 onderhoudt ze een nauwe vriendschap met Tom Lefroy, baliestudent in Londen. Jane schrijft haar zus over haar relatie met hem, en over de prille verliefdheid die ze voelt. Helaas voor het paar ziet de familie van Tom Lefroy geen heil in een huwelijk met haar, en wordt haar geliefde weggestuurd. Ze zullen elkaar nooit meer terugzien.
Na haar opleiding keert Jane definitief terug naar huis en begint ze aan haar eerste grote roman, First Impressions. Ze werkt het boek af in 1799, maar heeft op dat moment nog geen idee dat dit een van haar haar belangrijkste en populairste boeken zal worden, onder de titel Pride and Prejudice.
“I have been too much at my ease, too happy, too frank. I have erred against every common-place notion of decorum! I have been open and sincere where I ought to have been reserved, spiritless, dull, and deceitful. Had I talked only of the weather and the roads, and had I spoken only once in ten minutes, this reproach would have been spared."
(Sense and Sensibility)
In 1800 gaat haar vader met pensioen en verhuist het gezin naar Bath. Daar ontmoet Jane Harris Bigg-Wither, een vriend van de familie. Van hem krijgt ze haar eerste en enige huwelijksaanzoek, een aanzoek dat ze eerst aanvaardt om praktische en economische redenen. Van echte liefde is immers geen sprake. Maar net als de protagonisten in haar romans, die enkel wensen te trouwen uit liefde, bedenkt Jane zich vrijwel meteen en trekt ze haar jawoord de volgende dag weer in.
Haar broer Henry steunt haar en introduceert haar in zijn Londense vrienden- en kennissenkring. Zo krijgt de jonge Jane een inkijk in het urbane en mondaine Londen van bankiers, uitgevers, kunstenaars en acteurs, weg van het platteland. In 1803 krijgt Henry Benjamin Crosby, een Londense uitgever overtuigd om Jane’s roman Susan te publiceren. Hij verkoopt hem het auteursrecht, maar helaas komt Crosby zijn belofte niet na.
Na de dood van haar vader in 1805, een verlies dat de familie, en vooral de moeder en de dochters in crisis achterlaat, schrijft Jane een boze brief naar Benjamin Crosby, waarin ze de auterusrechten voor Susan terugvraagt, tenzij Crsoby het verhaal alsnog publiceert. Crosby geeft toe, maar stelt dat ze de rechten moet terugkopen voor het bedrag dat hij ervoor betaalde, maar de precaire financiële toestand van haar familie doet Jane het voorstel afslaan.
“If a woman doubts as to whether she should accept a man or not, she certainly ought to refuse him. If she can hesitate as to "'Yes,'" she ought to say "'No'" directly. It is not a state to be safely entered into with doubtful feelings, with half a heart.” (Emma)
Het teruggetrokken leven op het platteland brengt rust en focus en Jane Austen is productiever dan ooit. Haar broer Henry blijft haar steunen en opwerpen als haar agent. Hij contacteert uitgever Thomas Egerton met het manuscript Sense and Sensibility. Egerton zegt toe en houdt zijn woord. De roman verschijnt in 1811 en wordt onthaald met lovende recensies. De eerste druk raakt volledig uitverkocht. De roman betekent het eerste financiële succes voor Austen en haar familie.
Na het succes van Sense and Sensibility geeft Egerton ook Pride and Prejudice uit, deze keer met een behoorlijk budget en een echte marketingcampagne. Het boek wordt overladen met lof en raakt vrijwel meteen uitverkocht. Opvolger Mansfield Park wordt lauw onthaald door critici, maar het publiek krijgt niet genoeg van Austen. Haar derde roman wordt haar best verkopende. Austen stapt over naar een grotere en bekendere uitgever, John Murray. In zijn beheer publiceert ze Emma, een tweede uitgave van Mansfield Park, Northanger Abbey en Persuasion.
In 1816 krijgt Jane Austen last van fysieke kwalen, die ze negeert en initieel verborgen houdt voor haar familie. Pas een jaar later, op de leeftijd van 41, wanneer Jane nauwelijks nog kan stappen, begrijpen haar broer Henry en haar zus Cassandra hoe ernstig haar toestand is. De medische hulp die ze voor haar zoeken kan niet baten. Op 18 juli 1817 sterft Jane Austen in haar ziekbed in Winchester.
Haar leven werd beschreven en verfilmd, in onder meer de film Becoming Jane met Anne Hathaway in de hoofdrol. In de film Miss Austen regrets staat Austen’s eigen liefdesleven (of tenminste wat daarover bekend was) centraal.
Het werk van Jane Austen breekt met de sentimentele romantische literatuur van de tweede helft van de achttiende eeuw en luidt de transitie in naar het literaire realisme van de negentiende eeuw. Gewapend met ironie, realisme en satire en een opmerkelijk talent voor dialoog en en frasering beschrijft en bekritiseert ze de normen en gebruiken van haar tijd. Als geen ander in die periode beschrijft ze de precaire en afhankelijke maatschappelijke positie van vrouwen die gedwongen worden om te trouwen om economische zekerheid en stabiliteit te verwerven.
“I hate to hear you talk about all women as if they were fine ladies instead of rational creatures. None of us want to be in calm waters all our lives.” (Persuasion)
Als auteur kleurt ze haar kritische beschouwingen met een fijnzinnige humor, die de onbenulligheid van haar personages blootlegt. Ze wordt herinnerd als een van de eerste vrouwelijke auteurs die van humor haar handelsmerk kon maken.
Haar hoofdpersonages zijn stuk voor stuk rationele, onafhankelijke en kritische vrouwen, die zo onafhankelijk en vrij proberen te zijn als de sociale context hen toelaat. Het typeert de tijdsgeest waarin Austen leeft en werkt dat het haar broer Henry is die erin slaagt haar werk gepubliceerd te krijgen, en dat slechts na een reeks afwijzingen.
Austen schreef zes romans, waarvan vooral de eerste twee bijbleven: Sense and Sensibility (1811), Pride and Prejudice (1813), Mansfield Park (1814), Emma (1815), Northanger Abbey (1818) en Persuasion (1818).
Daarnaast schreef ze de korte briefroman Lady Susan en twee onvolledige romans, The Watsons en Sanditon. Haar vroege werken omvatten onder meer Henry and Eliza, The Three Sisters, Love and Freindship, The History of England, Catharine, or the Bower en The Beautiful Cassandra.