Eleanor Roosevelt

Als presidentsvrouw volgt Eleanor Roosevelt (1884-1962) haar eigen politieke en maatschappelijke agenda. Haar humanitaire ingesteldheid, diplomatiek talent en aandacht voor de fundamentele mensenrechten maken dat Eleanor Roosevelt verkozen wordt tot voorzitter van de VN-Commissie voor de Rechten van de Mens. Het is onder haar voorzitterschap dat de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens wordt ondertekend.

Kostschool doet een nieuwe wereld opengaan

Eleanor Anna Roosevelt wordt geboren op 11 oktober 1884, als eerste kind van Elliott Roosevelt en Anna Rebecca Hall. De kleine Eleanor Roosevelt groeit op tot een stil en onzeker kind. Vader Elliott is dol op zijn dochter maar is vaak afwezig en raakt verslaafd aan drank en drugs. Van moeder krijgt dochterlief geen affectie. Die zou haar 'lelijke dochter' haar hele leven lang afwijzen. 

Op haar vijftiende gaat Roosevelt op kostschool in Allenswood, een gereputeerde Engelse school nabij Londen. Er gaat een nieuwe wereld voor haar open. Ze leert er nadenken, voor haar eigen mening opkomen, argumenten formuleren en nauwgezet werken. Roosevelt wordt zelfbewuster en leert haar eigen kwaliteiten kennen.

Persoonlijke groei

Drie jaar later wordt Eleanor Roosevelt teruggeroepen naar Amerika om haar debuut te maken in de New Yorkse society. Ze ontmoet haar verre neef Franklin Delano Roosevelt en trouwt met hem op 17 maart 1905. Haar schoonmoeder Sara speelt een overheersende rol in het jonge gezin. Ze bemoeit zich met alles, neemt beslissingen voor haar schoondochter en ondermijnt het gezag van Eleanor, die evolueert tot een traditionele huisvrouw en moeder. 

In 1906 verwelkomen Eleanor en Franklin hun eerste dochter, Anna. Het decennium daarna volgen nog vijf kinderen: James (1907), Franklin jr. (1909), Elliott (1910), Franklin jr. (1914) en John (1916). Na verloop van tijd durft Eleanor Roosevelt meer en meer tegen het advies van haar schoonmoeder in te gaan en haar eigen beslissingen te nemen. Wanneer haar echtgenoot Franklin wordt verkozen tot lid van de New Yorkse senaat, verhuist het gezin naar Albany. De nieuwe omgeving en de afwezigheid van Sara zijn voor Eleanor Roosevelt een grote opluchting.

Ook in haar relatie met haar man groeit Eleanor Roosevelt stilaan naar meer zelfstandigheid. De definitieve 'klik' komt er in 1917 wanneer ze ontdekt dat Franklin een geheime relatie onderhoudt met Lucy Mercer, haar secretaresse. Hoewel Eleanor Roosevelt haar echtgenoot de keuze laat, komt het niet tot een scheiding. Het paar blijft bij elkaar, voor de omgeving, de kinderen, de carrière. 

Hoewel ze hem zou blijven steunen, is Eleanor Roosevelt echter niet langer emotioneel afhankelijk van haar man. Het huwelijk verandert van een afhankelijkheidsrelatie tot een evenwaardig partnerschap waarin zowel Eleanor als Franklin elkaars klankbord zijn. Eleanor Roosevelt neemt resoluut de draad van Allenswood terug op en ontpopt zich stilaan tot de felle, bewonderde Eleanor Roosevelt. 

Nu ze emotioneel afstand hebben genomen, groeit er ook ruimte voor Eleanor Roosevelt voor nieuwe vormen van intimiteit en relatievorming. Ze ontwikkelt een erg innige band met Lorena Hickok, die als verslaggever optreedt tijdens Franklin D. Roosevelt's eerste presidentiële campagne. Hickok en Eleanor Roosevelt hebben meteen een klik en zullen jarenlang intens met elkaar optrekken en uitgebreid en vol emoties met elkaar communiceren. Van Hickok weet men dat ze lesbisch is, maar over de ware aard van de vriendschap/relatie tussen Hickok en Roosevelt lopen de meningen tot op heden uiteen. Innige vriendschap of volwaardige liefde en/relatie? We zullen het misschien nooit weten.

Politiek en maatschappelijk engagement

Na de oorlog kan Eleanor Roosevelt haar politieke interesses  ontplooien in de League of Women Voters waar ze de finesses van de wetgeving leert kennen en zich verdiept in de wettelijke bepalingen voor de verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor vrouwen. Ook treedt ze toe tot één van meest progressieve vakverenigingen uit die tijd, de Women's Trade Union League. Eleanor Roosevelt werpt zich op als voorvechter voor vrouwenrechten en lobbyt voor gelijk loon en een wetgeving op kinderarbeid. 

Ondertussen wordt Franklin Delano Roosevelt getroffen door poliomyelitis, kinderverlamming. Eleanor Roosevelt treedt steeds vaker naar voren als zijn stand-in: ze volgt hierbij niet alleen Franklin's carrièrewensen, maar voldoet ook aan haar eigen ambities. Ze combineert daarbij in stijgende mate een grote sociale bewogenheid met een groeiende aandacht voor problemen waarmee vrouwen geconfronteerd worden, zoals opleidingskansen, werkomstandigheden, gezondheid en welzijn. Stilaan wordt Eleanor's mening meer en meer gevraagd, én gewaardeerd, door zowel mannen als vrouwen.

In 1928 wordt Eleanor Roosevelt First Lady van de staat New York wanneer Franklin tot gouverneur wordt gekozen. Hoewel ze als gouverneursvrouw voorzichtiger moet zijn in haar politieke activiteiten om niet van inmenging of beïnvloeding beschuldigd te worden, blijft ze ook politiek actief en blijft ze vrouwen politiek mobiliseren. 

Moet ze als First Lady van New York voorzichtig te werk gaan, dan is dat nog meer het geval als First Lady van de Verenigde Staten van Amerika. Eleanor Roosevelt staat dan ook niet te trappelen van ongeduld wanneer Franklin in 1932 een gooi doet naar het presidentschap. Eleanor Roosevelt vreest haar betrokken en actieve leven te moeten opgeven om een rol te moeten spelen die haar niet ligt: die van teruggetrokken presidentsvrouw.

It's up to the women!

Al gauw wordt duidelijk dat ze veel zal zijn, maar niet teruggetrokken. Eleanor Roosevelt verandert de inhoud van de titel 'First Lady' grondig. Kort na haar intrek in het Witte Huis schrijft ze It's up to the women, een publicatie waarin Roosevelt vrouwen oproept tot actie, ongeacht hun afkomst of stand.

Vrouwen moeten zich volgens Eleanor Roosevelt actief inzetten voor het bekomen van sociale en politieke hervormingen en zelf opkomen voor hun arbeidsbelangen. De toon is gezet. Eleanor Roosevelt wordt een gedreven ambassadrice van de binnenlandse politiek van haar echtgenoot: ze trekt het hele land door, onderhoudt nauwe contacten met medewerkers... ze is overal. Ze vertolkt overigens niet gedwee het standpunt van de president: steeds opnieuw vraagt ze aandacht voor haar eigen voorstellen en aandachtspunten. Zo speelt ze bijvoorbeeld een grote rol in het opstellen en laten uitvoeren van sociale programma's in het kader van de New Deal-politiek tijdens de Grote Depressie. 

In 1936 volgt een tweede ambtstermijn voor het duo Roosevelt, een derde in 1940 en een vierde in 1944. Het zijn niet alleen overwinningen voor Franklin als president, ook Eleanor Roosevelt zegeviert. Amerika kiest overduidelijk ook voor de presidentsvrouw.

Afscheid van Franklin D. Roosevelt

Doorheen Eleanor Roosevelt's engagement kunnen enkele constante aandachtspunten waargenomen worden. Vooreerst is er haar inzet voor de verbetering van het lot van vrouwen. Daarnaast bekommert ze zich ook om burgerrechten voor de zwarte bevolking van Amerika, iets waar blank Amerika niet altijd even blij mee is en waar ze vaak progressievere en meer verregaande standpunten inneemt dan de president. Speciale aandacht gaat uit naar minderheidsgroepen, jongeren, jonge werklozen, en arbeiders. Meer en meer focust ze ook op de nood aan wereldvrede.

Haar optreden als actieve First Lady levert haar zowel bewonderaars als felle tegenstanders op. Toch is ze razend populair bij de gewone Amerikanen, niet in het minst als gevolg van haar onvermoeibare persoonlijkheid en nooit aflatende aandacht voor de armen en zwakkeren uit de maatschappij. 

Franklin Delano Roosevelt sterft op 12 april 1945, tot Eleanors grote ontzetting in het bijzijn van Lucy Mercer. Voor Eleanor Roosevelt is het opnieuw een zware tijd, temeer omdat ze verneemt dat haar dochter Anna blijkbaar van de hernieuwde contacten tussen Franklin en Lucy Mercer afweet. Na een korte periode van onzekerheid, betekent het leven zonder Franklin voor Eleanor Roosevelt de start van een nieuwe periode waarin ze definitief uit de schaduw van haar echtgenoot zal treden.

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (1948)

In 1946 treedt Eleanor Roosevelt op vraag van toenmalig Amerikaans president Truman toe tot de Amerikaanse delegatie van de pas opgerichte Verenigde Naties. Haar vuurdoop krijgt Roosevelt in de Commissie III die zich bezighoudt met de immigranten- en vluchtelingenproblematiek waar ze lijnrecht tegenover de Russische afgezant komt te staan. Met brio verdedigt ze haar argumenten, wat algemeen respect afdwingt. Haar humanitaire ingesteldheid, diplomatiek talent en aandacht voor de fundamentele mensenrechten maken dat ze verkozen wordt als voorzitter van de Commissie voor de Rechten van de Mens. 

Na lange discussies wordt op 10 december 1948 de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens aangenomen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Onder Eleanor Roosevelt's voorzitterschap is de Verklaring tot stand gekomen. Ze krijgt een staande ovatie voor de bergen werk die ze verzet heeft tijdens de voorbereidingsfase. Later zal ze postuum geëerd worden met de eerste prijs van de VN voor het respecteren van de mensenrechten. 

Naast haar werk als afgevaardigde bij de VN, is ze op vele fronten actief: als auteur van columns en artikels, als bestuurslid van verschillende organisaties, als woordvoerder van o.a. de National Association for the Advancement of Colored People en als veel gevraagde gast op allerhande bijeenkomsten. 

Hoewel ze onder president Kennedy in 1961 nog voorzitter wordt van de VN-Commissie voor de Status van de Vrouw, gaat haar gezondheid er snel op achteruit. Naast bloedarmoede wordt duidelijk dat Eleanor Roosevelt ook lijdt aan beenmerg-tuberculose.

Eleanor Roosevelt overlijdt uiteindelijk p 7 november 1962.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Inventing a voice: the rhetoric of American first ladies of the twentieth century / Molly Meijer Wertheimer, 2004 - RoSa ex.nr.: GI  b/2
• Grandmère: een persoonlijke geschiedenis van Eleanor Roosevelt / David Roosevelt, 2003 - RoSa ex.nr.: T/766
• Eleanor Roosevelt: the defining years: volume two: 1933-1938 / Blanche W. Cook, 2000 - RoSa ex.nr.: T/1243
• U.S. history as women's history. New feminist essays / Linda Kerber (e.a.), 1995 - RoSa ex.nr.: FIIm/290
• Eleanor Roosevelt. First Lady of the World / Elke Van Kassel - Artikel in Raffia jg. 13, nr. 4, 2001, p. 3-6