06.02 | Internationale dag tegen vrouwelijke genitale verminking
Vrouwelijke genitale verminking (VGV) slaat op alle handelingen die vrouwelijke genitalia veranderen of verwonden voor niet-medische redenen. Het is een extreme vorm van discriminatie van vrouwen en meisjes. Het wordt internationaal erkend als een flagrante mensenrechtenschending. Het is een schending van het recht op gezondheid, veiligheid en fysieke integriteit, van het recht om vrij te zijn van foltering en wrede, onmenselijke en vernederende behandeling, en van het recht op leven wanneer de ingreep fataal afloopt.
Wereldwijd 200 miljoen meisjes en vrouwen slachtoffer van VGV
Algemeen wordt aangenomen dat er vandaag wereldwijd 200 miljoen vrouwen en meisjes een vorm van genitale verminking ondergaan hebben. Volgens het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties UNFPA worden naar schatting elk jaar 3 miljoen meisjes eraan onderworpen. De leeftijd van de slachtoffers valt tussen de kleuterleeftijd en vijftien jaar. Als men zo doorgaat, zullen er tegen 2030 nog eens 15 miljoen slachtoffers bijkomen. Vrouwelijke genitale verminking veroorzaakt ernstige bloedingen, infecties, onvruchtbaarheid en complicaties bij de bevalling, doodgeboren kinderen en moedersterfte.
Hoewel vrouwelijke genitale verminking sinds meer dan duizend jaar slachtoffers maakt, is aangetoond dat het verminken gestopt kan worden in één generatie. Daarom leiden UNFPA en UNICEF het grootste wereldwijde actieprogramma om de praktijk versneld af te schaffen. De focus ligt momenteel op 17 Afrikaanse landen, maar ze steunen ook regionale en wereldwijde initiatieven. Lees het laatste verslag: Annual Report of the UNFPA-UNICEF Joint Programme on Female Genital Mutilation/Cutting. Metrics of Progress, Moments of Change (2018)
In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, passen zowel christelijke, joodse als islamitische gemeenschappen vrouwelijke genitale verminking toe om religieuze redenen. Nochtans vermeldt geen enkele religieuze tekst dit als zodanig. Ook bepaalde etnische minderheden, bijvoorbeeld in Colombia, passen de praktijk toe. Uit een onderzoek van de organisatie Promundo blijkt dat de praktijk ook in Georgië voorkomt. In ‘het Westen’ denkt men in de eerste plaats nochtans aan Afrika en het Midden-Oosten wanneer het over VGV gaat. Met het wereldwijd toenemen van de kennis over VGV is er stilaan gelukkig meer aandacht voor regio’s buiten Afrika en het Midden-Oosten, zoals Azië en Latijns-Amerika.
Ook in België slachtoffers van VGV
Uit een onderzoek uitgevoerd door het EIGE in 2017 en 2018, blijkt dat van de 22 544 meisjes in België tussen 0 en 18 jaar die roots hebben in landen waar VGV voorkomt, 16% tot 27% onder hen een risico loopt besneden te worden. De groep die het grootste risico loopt besneden te worden, is sinds 2011 lichtjes gedaald van 28 naar 27%. Indien we echter kijken naar elk meisje dat enigszins een risico loopt om besneden te worden, dan gaat het over een toename van 2000 meisjes in de periode 2011-2016. Volgens EIGE heeft deze toename te maken met het stijgend aantal tweede generatie migranten uit landen waar VGV vaak voorkomt. Bereken hoeveel meisjes een risico lopen deed het EIGE door te kijken naar de prevalentie van VGV in de landen en regio’s van oorsprong, naar de gemiddelde leeftijd waarop VGV uitgevoerd werd in die landen van oorsprong en of het om eerste- of tweedegeneratie migranten ging. Vaak zijn zo’n gegevens echter niet voorhanden dus gaat het hier steeds over ruwe schattingen. Door middel van kwalitatief onderzoek bestaande uit gesprekken met focusgroepen werd dan berekend wat de impact van migratie is op de houding tegenover VGV en hoe groot het risico op VGV nog steeds was.
In België wonen er meer dan 17 000 meisjes en vrouwen die al besneden geweest zijn, vaak in hun land van oorsprong, zo blijkt uit een studie van het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen. Dat is zo’n drie keer meer dan tien jaar geleden. Migratie en geboortes in België uit landen waar VGV vaak voorkomt, zouden de voornaamste oorzaak zijn. De meerderheid daarvan komt uit de landen Guinee, Somalië, Ethiopië, Ivoorkust en Egypte. Ook het feit dat meisjes met Indonesische roots voor het eerst zijn meegerekend in de telling en de betere rapportering over het algemeen, draagt bij aan de waargenomen stijging.
Sensibilisering en preventie is nodig
VGV strafbaar in België
Sinds november 2000 heeft België een wet die VGV veroordeelt. Daarin staat dat iedereen die een VGV uitvoert of faciliteert met of zonder toestemming strafbaar is. Ook pogingen tot VGV zijn sindsdien strafbaar. In 2004 werd daarnaast ook het promoten van VGV strafbaar gemaakt. Tot veroordelingen is het echter nog niet gekomen. Het is heel moeilijk VGV juridisch te vervolgen. Vaak gebeurt zo’n besnijdenis clandestien. Daarnaast lopen de meisjes risico wanneer ze mee op reis gaan naar hun land van herkomst of dat van hun ouders.
Samen strijden tegen VGV
GAMS, een Belgische organisatie die strijdt tegen genitale verminking in België en elders in de wereld, roept op om in te zetten op een preventieve aanpak via lokale initiatieven. Op dat vlak loopt België, en vooral Vlaanderen, sterk achter. In Franstalig België werkt GAMS al enige tijd structureel samen met ONE, de tegenhanger van Kind en Gezin. Hoewel er in Vlaanderen interesse is in zo’n samenwerking en er nood is aan informatie bij hulpverleners, blijft een dergelijke strucurele samenwerking op een aantal lokale initiatieven na voorlopig uit. Dit is vooral schrijnend als je weet dat er in Vlaanderen volgens GAMS een stuk meer meisjes zijn die het risico lopen besneden te worden of al besneden zijn.
Sinds een aantal jaren proberen onder meer GAMS en het Tropisch Instituut in Antwerpen echter om meer mannen te sensibiliseren tegen VGV onder de noemer ‘Men Speak Out’. VGV is een praktijk die in een hele gemeenschap verankerd zit en die gaat over het controleren van het vrouwelijke lichaam en seksualiteit. Mannen hebben in de gemeenschappen in kwestie vaak een bevoorrechte positie en zouden dus vanuit die positie heel wat invloed kunnen uitoefenen op het wel of niet aanvaarden van VGV.
Meer lezen
- International Day of Zero Tolerance for Female Genital Mutilation - Verenigde Naties, internationale belangenorganisatie
- GAMS, een Belgische organisatie die strijdt tegen genitale verminking in België en elders in de wereld
- RoSa's thema Geweld en seksuele discriminatie: Genitale verminking
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek
- Vrouwelijke genitale verminking: Een aantal mythes onder de loep / Katrien De Koster (e.a.), 2016 - RoSa-ex.nr.: Cf/0281
- De tweede helft: tijd voor een nieuw feminisme / Assita Kanko, 2015 - RoSa-ex.nr.: FIIa/1138
- Blijf van mijn lijfje: verhalen over genitale verminking van meisjes / Annemie Struyf, 2014 - RoSa-ex.nr.: Ca/0640
- Parce que tu es une fille: histoire d'une vie excisée / Assita Kanko, 2014 - RoSa-ex.nr.: Ca/0638
- Female genital cutting in industrialized countries: mutilation or cultural tradition? / Mary Nyangweso, 2014 - RoSa-ex.nr.: C g/179
- Trop de souffrance: mutilations génitales féminines et asile dans l'union Européenne / UNHCR, 2013 - RoSa-ex.nr.: Cj/0013