Gelijkekansenbeleid in Europa

De Europese Unie is een belangrijk instituut als het gaat om de bevordering van gendergelijkheid. Gelijke behandeling van man en vrouw is van bij de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap vastgelegd als een grondrecht. In 1957 is het principe van gelijk loon voor werk van gelijke waarde verankerd in artikel 119 (later 141) van het Verdrag van Rome. Maar dat was slechts een eerste stapje. Het zou nog decennia werk vragen om te komen waar we nu staan. 

• Recente ontwikkelingen op het vlak van gelijke rechten voor vrouwen en mannen qua justitie en burgerschap leest u hier
• Een overzicht van de stand van zaken tot 2009 vind je in Europa: Gelijke kansen voor vrouwen en mannen
• Niettemin worden vrouwen vandaag nog altijd gediscrimineerd: bekijk de Lijst van 100 ongelijkheden (EIGE, 2011)
• De Europese wetgeving inzake gendergelijkheid: EU Gender Equality Law Update 2013 - pdf
• Een vergelijkende studie van de wetgeving in de EU-lidstaten: A comparative analysis of gender equality law in Europe 2015

In de voorbije halve eeuw bouwde de Europese Unie aan een institutioneel kader uit voor het bevorderen van gendergelijkheidt. Relevante EU-Instituten en organen:

EIGE: Europees Instituut voor Gendergelijkheid

• Wat? Een onafhankelijk EU-agentschap, gesitueerd in Vilnius, Litouwen. Het EIGE opende zijn deuren op 16 december 2009
• Nut? Het doet beleidsondersteunend onderzoek voor de EU-instellingen en lidstaten. Het verzamelt, analyseert en verspreidt informatie en statistieken rond gelijkheid tussen vrouwen en mannen. Daarnaast is er ook een documentatiecentrum en een publiek toegankelijke bibliotheek
• Je vindt alle EIGE-publicaties op hun site
• EIGE’s Resource and Documentation Centre (RDC) geeft online toegang tot 500.000 EU-documenten en databanken over gendergelijkheid in de 28 EU-landen. Je vindt er ook genderstatistieken per thema
• Aanraders:
  • Make equality in law a reality in fact : Compilation of recommendations of the Committee of Ministers in the field of equality between women and men
  • Gender Equality Index 2017: Measuring gender equality in the European Union 2005-2015 - Main findings

FEMM: Commissie rechten van de vrouw en gendergelijkheid

• Wat? Een commissie van het Europees Parlement
• Nut? Inhoudelijke voorbereiding van parlementaire debatten. Drukt stempel op EU-beleid
• Publicaties? FEMM-publicaties vind je online
• Aanraders:
  • A new strategy for gender equality post 2015 - pdf

DG's

• Wat? Afdelingen van de Europese Commissie
• Nut? Van de 29 Directoraten-Generaal (DG) die deel uitmaken van de Europese Commissie is DG Justitie het belangrijkste voor gendergelijkheid
• De Tsjechische Vera Jourova is de huidige EU-commissaris voor gendergelijkheid, justitie en consumentenzaken

De voorbije jaren heeft de Europese Unie een aantal belangrijke teksten voor vrouwenrechten gepubliceerd, zoals het Vrouwenhandvest uit 2010. 

De volledige benaming:

"Een grotere inzet voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. Een Vrouwenhandvest. Verklaring van de Europese Commissie ter gelegenheid van de Internationale Vrouwendag 2010 ter gelegenheid van de 15e verjaardag van de verklaring en het actieprogramma van de VN-wereldvrouwenconferentie in Beijing en van de 30ste verjaardag van het VN-verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen. - pdf."

(Mededeling van de Commissie (COM(2010)78 definitief, Brussel, 5.3.2010)

Het Vrouwenhandvest is een politieke verklaring waarbij de Europese Commissie zich ertoe verbindt voor de komende vijf jaar een genderdimensie op te nemen in al haar beleidslijnen. Het vrouwenverdrag bakent vijf actieterreinen af waarop de Commissie maatregelen zal treffen voor meer gelijkheid m/v:

• Arbeidsmarkt en economische onafhankelijkheid
• Loonverschillen
• Besluitvorming
• Waardigheid, integriteit, stopzetten van genderspecifiek geweld
• Gendergelijkheid buiten de EU via buitenlandse betrekkingen.

Meer: Verzamelde documenten over gendergelijkheid sinds 2005

Het verdrag van Rome (1957) bepaalde in artikel 119 (later artikel 141 ) dat vrouwelijke en mannelijke werknemers recht hebben op gelijk loon voor werk van gelijke waarde.

Het Verdrag van Amsterdam (1997), van kracht in 1999, stelde in artikel 2 dat gelijkheid tussen vrouwen en mannen bevorderen een basisopdracht is van de Europese Unie. Het begrip gender mainstreaming wordt ingevoerd. Ongelijkheid en discriminatie m/v moet geweerd worden uit alle wetteksten, activiteiten en beleidsdaden van de Europese Gemeenschap.

Het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (2000), met als relevante artikels 21, 23 en 33,§2.

• Artikel 21 Iedere discriminatie, met name op grond van geslacht, ras, kleur, etnische of sociale afkomst, genetische kenmerken, taal, godsdienst of overtuiging, politieke of andere denkbeelden, het behoren tot een nationale minderheid, vermogen, geboorte, een handicap, leeftijd of seksuele gerichtheid, is verboden

• Artikel 23 De gelijkheid van vrouwen en mannen moet worden gewaarborgd op alle gebieden, met inbegrip van werkgelegenheid, beroep en beloning. Het beginsel van gelijkheid belet niet dat maatregelen worden gehandhaafd of genomen waarbij specifieke voordelen worden ingesteld ten gunste van het ondervertegenwoordigde geslacht

• Artikel 33 § 2 Teneinde beroeps- en gezinsleven te kunnen combineren, heeft eenieder recht op bescherming tegen ontslag om een reden die verband houdt met moederschap, alsmede recht op betaald moeder schapsverlof en recht op ouderschapsverlof na de geboorte of de adoptie van een kind

Het Verdrag van Lissabon (2007) maakt het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie juridisch bindend.

Meer lezen: link op de EU-site naar alle verdragen

De Richtlijnen die de gelijkheid van vrouwen en mannen wettelijk vastleggen zijn:

• 1975 Richtlijn 75/117/EEG van 10 februari 1975 :  Gelijke beloning voor mannelijke en vrouwelijke werknemers
• 1976 Richtlijn 76/207/EEG van 9 februari 1976 :  Gelijke behandeling van mannen en vrouwen ten aanzien van de toegang tot het arbeidsproces, beroepsopleiding, promotiekansen en arbeidsvoorwaarden
• 1978 Richtlijn 79/7/EEG van 19 december 1978 :  Gelijke behandeling van mannen en vrouwen op het gebied van de sociale zekerheid
• 1986 Richtlijn 86/378/EEG van 24 juli 1986 :  Gelijke behandeling van mannen en vrouwen in de beroepsregelingen van de sociale zekerheid
• 1986 Richtlijn 86/613/EEG van 11 december 1986 :  Gelijke behandeling van zelfstandigen, ook in de landbouwsector, en bescherming op het werk van werkneemsters tijdens de zwangerschap en na de bevalling
• 1992 Richtlijn 92/85/EEG van 19 oktober 1992 :  Verbetering van de veiligheid en de gezondheid op het werk van vrouwen tijdens de zwangerschap, na de bevalling en tijdens het geven van borstvoeding
• 1996 Richtlijn 96/34/EG van 3 juni 1996 :  Raamovereenkomst tussen UNICE, CEEP en EVV inzake ouderschapsverlof
• 1997 Richtlijn 97/80/EG van 15 december 1997 :  Bewijslast in gevallen van discriminatie op grond van het geslacht
• 1998 Richtlijn 97/81/EG van 15 december 1997 :  Raamovereenkomst over deeltijdarbeid
• 2000 Richtlijn 2000/78/EG van 27 november 2000 :  Gelijke behandeling in arbeid en beroep
• 2002 Richtlijn 2002/73/EG van 23 september 2002 :  Wijziging van de richtlijn uit 1976 over de toegang tot het arbeidsproces, beroepsopleiding, promotiekansen en arbeidsvoorwaarden
• 2004 Richtlijn 2004/113/EG van 13 december 2004 :  Toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen bij de toegang tot en het aanbod van goederen en diensten
• 2006 Richtlijn 2006/54/EG van 26 juli 2006 :  Toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep (herschikking)
• 2010 Richtlijn 2010/18/EU van 8 maart 2010 : tot uitvoering van de door BUSINESSEUROPE, UEAPME, het CEEP en het EVV gesloten herziene raamovereenkomst en tot intrekking van Richtlijn 96/34/EG
• 2010 Richtlijn 2010/41/EU van 7 juli 2010 :  Toepassing van het beginsel van gelijke behandeling van zelfstandig werkzame mannen en vrouwen en tot intrekking van Richtlijn 86/613/EEG van de Raad

Bron: 50 years of EU gender equality law (2007)

Aantal vrouwelijke Europarlementsleden verkozen in België, per verkiezingsjaar:

Ter vergelijking: in 2014 bedroeg het percentage vrouwelijke Europarlementsleden in Malta 67%, in Ierland en Zweden allebei 55% en in Estland 50%.

Bronnen: Results of the 2014 European Elections - Gender balance & Women in the European Parliament 2014. Political posts - pdf

Meer weten

• Documents on Equality between Women and Men (januari 2017)
• Special Eurobarometer 428 Gender equality - Report (2015)
• Eurobarometer 2015: Ongelijkheid tussen de seksen in België
• Gender Equality Index (EIGE)
• Gender Equality Glossary and Thesaurus (EIGE)
• In de RoSa-bib: Gender mainstreaming in European Commission development policy / Petra Debusscher, 2010 - RoSa ex.nr.: FIIb/1235