hier komen promoties & acties

Mickalene Thomas

Internationaal gevierd multidisciplinair kunstenaar die een black queer female gaze centraal stelt in haar werk, en stereotiepe normen in de kunst en de bredere culturele beeldvorming in vraag stelt

“My gaze is the gaze of a black woman unapologetically loving other black women.” Mickalene Thomas in Art Basel

Artistieke groei

Mickalene Thomas wordt geboren op 28 januari 1971 in de Amerikaanse stad Camden, New Jersey. Ze groeit op in een gezin bestaande uit zichzelf, een jongere broer en hun moeder, Sandra Bush. Haar moeder werkt als model, wat in die periode eerder uitzonderlijk is voor een zwarte vrouw. Al op jonge leeftijd komt Thomas in aanraking met kunst. Haar moeder stuurt haar naar naschoolse activiteiten in onder meer het Newark Museum of Art in New Jersey en de artistiek geïnspireerde non-profitorganisatie Henry Street Settlement in New York. Thomas erft de interesse in mode en de liefde voor schoonheid van haar moeder. Het zullen wederkerende thema’s vormen in haar latere eigen creaties.

Thomas wordt in haar creatieve nieuwsgierigheid sterk beïnvloed door diverse autodidactische kunstenaars. Ook in haar eigen werk tracht Thomas los te komen van voorgeschreven kaders en restricties, en haar eigen kennis te vertalen naar kunst. Wel volgt Mickalene Thomas een kunstopleiding. Ze behaalt haar Bachelor of Fine Arts aan het Pratt Institute in New York) en haar Master of Fine Arts aan Yale University. 

Waar de interesse in de kunsten bij Thomas al vanaf jonge leeftijd geprikkeld wordt, duurt het tot ze een specifieke tentoonstelling ziet voor Mickalene Thomas zich visualiseert dat een leven als artiest wel eens een realiteit, en misschien zelfs haar roeping, zou kunnen zijn. De tentoonstelling waarover we spreken is The Kitchen Table Series van vermaard Amerikaans fotograaf Carrie Mae Weems. In die reeks speelt Weems met wat zwarte vrouwelijkheid en vrouw-zijn betekent en hoe dat tot uiting komt in de keuken, een volgens haar traditioneel erg gegenderde en op de familie gerichte ruimte. De invloed van Carrie Mae Weems, met name inzake aandacht voor racisme, seksisme en identiteit, zal ook later voelbaar blijven in het werk van Mickalene Thomas.

Andere hedendaagse artiesten die Mickalene Thomas zelf naar voor schuift als influencers van haar werk zijn onder meer Amerikaanse kunstenaars Cindy Sherman, Faith Ringgold en Romare Bearden, en de Britse schilder Chris Ofili. Ook een aantal prominente Franse negentiende- en twintigste-eeuwse modernisten zoals Picasso, Manet en Matisse hebben haar werk sterk beïnvloed, evenals de traditie van dotpainting die wordt gebruikt in de Aboriginal kunst.

Kunst bevrijden van hokjes, op alle vlakken

Hoewel Mickalene Thomas door het werk van een fotograaf op de kunstacademie terechtkomt, focust ze initieel op het schilderen van portretten en stillevens, het maken van collages en het realiseren van eerder abstracte kunstvormen. Pas later neemt fotografie een centralere plek in bij haar werk. Zo baseert ze veel van haar schilderijen op voorafgaande fotoshoots. Stelselmatig zullen ook de barrières tussen die verschillende uitwerkingen vervagen. 

Het leeuwendeel van Mickalene Thomas’ werk is een samenvloeiing van formats die conventionele noties zoals ‘foto’, ‘schilderij’, ‘collage’, et cetera overstijgen. Het is dan ook vaak moeilijk om te preciseren om welk ‘soort’ kunstwerk het gaat, en dat is een bewuste doelstelling van Thomas. Ze wil het publiek laten reflecteren over de vraag wat een kunstwerk definieert: wat maakt een schilderij een schilderij en wie bepaalt dat? Haar werk wordt daarom vaak omgeschreven als multidisciplinaire kunst.

Thomas staat qua materiaalgebruik vooral bekend voor het gebruik van glazuur, acrylverf en haar signatuur: strassteentjes (in het Engels: rhinestones). Vaker wel dan niet past ze deze werkvormen in combinatie met elkaar toe, waarbij ze haar geliefde strassteentjes vaak schitterend als een prominent en bewust uitgekozen detail.

“Blurring the distinction between object and subject, concrete and abstract, real and imaginary, Thomas constructs complex portraits, landscapes, and interiors in order to examine how identity, gender, and sense-of-self are informed by the ways women (and “feminine” spaces) are represented in art and popular culture.” Website van Mickalene Thomas

Elke keuze die Mickalene Thomas maakt, lijkt een bewuste, met een hoger doel. Dat geldt ook voor de strassteentjes als haar signatuur. Historisch gezien wordt dit materiaal in het artistiek canon als minder gesofisticeerd beschouwd. Door net dat materiaal in de kijker te zetten, stelt Thomas opnieuw een norm in vraag: wie bepaalt wat welke (artistieke) waarde krijgt? 

Zwarte vrouwen in beeld

Thomas creëert voornamelijk (zelf)portretten, stillevens, landschappen en representaties van of met vrouwelijk naakt. Met haar artistieke oeuvre draagt Thomas bij aan de artistieke beeldvorming van zwarte vrouwen. Ze focust daarbij op een viering van de vrouwelijkheid, kracht, seksualiteit, sensualiteit en identiteit van die vrouwen. 

In haar werk laat Thomas ruimte voor de onbekende zwarte vrouw, maar evenzeer voor zwarte vrouwelijke rolmodellen zoals Eartha Kitt, Whitney Houston, Oprah Winfrey, Condoleezza Rice of Pam Grier. Thomas stelt hierbij in vraag hoe deze vrouwen door de jaren heen zijn afgebeeld, geportretteerd en besproken. Daarbij denkt ze na over hoe andere jonge, zwarte vrouwen zich - beter - met deze rolmodellen zouden willen, en kunnen identificeren indien die beeldvorming anders zou zijn (geweest). Dezelfde oefening maakt ze ook voor zichzelf. In die lijn spelen ook haar eigen moeder en haar huidige partner een belangrijke rol in haar werk: hoe kijkt Mickalene Thomas als zwarte vrouw en als artiest naar hun vrouw zijn, hun vrouwelijkheid, en hoe plaatst ze die tegenover haar eigen verhaal?

“In much of Thomas’s work, Black women, many of them queer, bear their bodies for her, a queer Black woman.” The New York Times (13/10/2021)

Reflecteren op het verleden, bouwen aan de toekomst

Mickalene Thomas groeit op in een tijdperk van opkomende Black Arts Movement (BAM), Black Power Movement & diverse panafrikanismebewegingen. In die periode floreren ook de Blaxploitation films (zie onder) en disco. De opkomst van heel wat “black queens”, denk aan Eartha Kitt, Pam Grier of Mary J. Blige, hadden ook een grote invloed op Thomas. De specifieke identiteit als zwarte vrouw verwerkt Mickalene Thomas als rode draad in haar werk, en zet ze in om dominante - zowel witte als mannelijke - normen in de kunsten te doorbreken.

Zo verwerkt Mickalene Thomas geregeld verwijzingen naar, of reconstructies van beelden uit de zogenaamde Blaxploitation films. De term ‘blaxploitation’ is een portmanteau van ‘black’ en ‘exploitation’. De term wordt voor het eerst opgeworpen in de jaren 1970 en verwijst naar een filmgenre waarin zwarte mensen zeer bewust niet (enkel) de sidekick of slechterik zijn, maar de protagonist of held zijn. Het is een kritiek op de racistische culturele beeldvorming die Hollywood, toen maar vandaag nog steeds, uitdraagt. Ondanks deze terechte kritiek en de positieve beeldvorming die blaxploitation films brengen, blijven bepaalde stereotypen en vooroordelen ook in deze films standhouden.

Zo levert Thomas kritiek op de erg stereotiepe, hyperseksualiserende en mannelijke blik op zwarte vrouwen in deze films door dergelijke beeldmateriaal in haar eigen werk te recreëren en zodanig te positioneren dat het publiek wordt uitgedaagd na te denken over wat ‘positieve beeldvorming’ dan wel is, in welke context en voor wie.

Niet alleen de white male gaze, maar ook de black male glaze wordt in vraag gesteld in Thomas’ werk. Dat illustreert bijvoorbeeld haar blik op de JET Magazine’s Beauties of the Month-kalenders uit de jaren 1970. JET Magazine is een Amerikaans magazine dat zich specifiek richt op een publiek van kleur en waar de focus ligt op beeldvorming die benadrukt dat “black is beautiful”, naar de bekende slogan van de tweede golf. De beelden van zwarte vrouwelijkheid die in dat magazine worden gepropageerd reconstrueert Mickalene Thomas in haar eigen werk. Daarmee stelt ze in vraag “what they represented as artifacts of Black culture and ideals of Black beauty and desire’” eens ze in een andere context en voor aan ander publiek worden geplaatst.

“I am always looking back at history and thinking about the images that have come before me and what they meant and how I can use them in my own way.” Mickalene Thomas in Art News (14/09/2018)

Dat Mickalene Thomas de hyperseksualisering van zwarte vrouwen door de dominante white male gaze uitdaagt, betekent niet dat naaktheid en seksualiteit van zwarte vrouwen verdwijnen in haar werk. Integendeel, ze wil vrouwelijke seksualiteit en sensualiteit vieren. Hiervoor maakt ze doelbewust gebruik van seksuele of provocerende poses, maar stelt ze de vrouwelijke seksualiteitsbeleving centraal: seksuele vrouwen komen aan bod actieve actor, en worden niet geseksualiseerd als passief object.

Naaktheid en seksualiteit

Thomas gebruikt haar artistieke werk om bepaalde normen van schaamte en censuur aan te kaarten inzake vrouwelijk naakt. Ze maakt frequent gebruik van ontblote borsten en billen. Het is een uiting van haar ongenoegen, als een manier van protest: waarom moeten vrouwenborsten - en dan zeker de tepels - bedekt worden? Waarom bestaat daar zoveel schaamte rond? Waarom mogen borsten en billen enkel in beeld komen als ze voldoen aan de heersende schoonheidsnorm en bekeken worden vanuit een objectiverende male gaze? Maar niet aan bod komen als een eigen, seksueel lichaam, een vrouwenlichaam dat geleefd heeft?

Thomas wil door middel van haar werk mee herdenken hoe vrouwelijke naaktheid een plek krijgt én gewaardeerd wordt in de kunsten, en in de bredere samenleving.

Het is een proces waar ze zelf ook doorging als kunstenaar. De eerste keer dat ze haar moeder fotografeert, komt een tepel plots bloot te liggen. Mickalene Thomas springt daarop meteen recht om die opnieuw te bedekken, maar haar moeder houdt haar tegen. Het is de reactie van haar moeder (‘Laat dat toch, wat is daar zo erg aan?’), die Thomas doet nadenken over hoe we zelf onbewust schaamte en normen mee kunnen dragen zonder dat we het beseffen.

Het gaat voor Thomas over meer dan enkel een andere blik op eenzelfde subject. Ook de definiëring van bepaalde begrippen stelt ze in vraag. Hoe kijken we naar concepten als schoonheid, seksualiteit of plezier? Welke definitie geven we aan dergelijke begrippen? Door wie is die definitie bepaald? En, met welk publiek voor ogen?

“Thomas’s approach to pleasure, which undergirds so much of her oeuvre, is more complex than it gets credit for. It’s not simply about shifting the gaze from one pair of eyeballs to another. It’s about shifting the idea of what feels good, what looks good, to one in which Black queer femme desire can be the baseline, not an aberration.” The New York Times (13/10/2021)

Thomas’ weergaven van de lichamen, sensualiteit en seksualiteit van zwarte vrouwen zijn eigen, schaamteloos en realistisch - niet stereotiep, geobjectiveerd of verbloemd. Er is geen schaamte, geen censuur, tenzij ze die bewust toepast om een punt te maken over diezelfde taboes, om die als het ware “bloot te leggen”. Soms gebruikt ze bijvoorbeeld heel expliciet en doelbewust beelden die voortkomen uit een witte, mannelijke blik in haar werk. Ze past ze toe en speelt ermee “to create a contemporary vision of female sexuality, beauty, and power”.

“The artist restages fraught historical tropes like the odalisque—the classic depiction of a nude woman reclining in an exotic setting—in terms that empower rather than objectify her subjects, transforming the passivity of the pose into a positive performance of femininity.” VICE (05/08/2016)

A Black queer female gaze

Mickalene Thomas - zelf een zwarte queer vrouw - wil door middel van haar werk een eenzijdige notie van schoonheid in vraag stellen en racistische schoonheidsnormen aankaarten. Wat is schoonheid? Wie is mooi? Wat is sensueel? Wat is sexy? Wie bepaalt dat? En, wat wordt waarmee vergeleken?

“This presents a challenge to the orthodox view of beauty and the glamour that attaches to it; a challenge that, on the face of it, places [black] women as differently beautiful to their white counterparts. Under such a conception the beauty of a woman (conceived in terms of appearance) is relativized to race – so that race becomes a category within which different norms of beauty operate.” Mickalene Thomas in Trebuchet (14/05/2020)

Daar stopt het niet voor Thomas. Ook kaart ze de beperkte, vaak erg stereotiepe, manieren aan waarop zwarte vrouwen worden afgebeeld en geportretteerd (als ze dat al worden). Hypergeseksualiseerd, bekeken vanuit een witte, mannelijke en vaak (neo)koloniale blik, en gereduceerd tot 'anders dan' of 'tegenovergesteld aan' de norm. Thomas brengt een blik die ze zelf omschrijft als de black queer female gaze: “the gaze of a black woman unapologetically loving other black women”. Deze blik is vol liefde, gelaagd en met ruimte voor een enorme waaier aan diversiteit en opportuniteiten in wat het betekent voor zwarte vrouwen om een sensuele, mooie vrouw te zijn.

Vrouw zijn, zwart zijn, zwarte vrouw zijn, zwart en queer zijn, het betekent niet één iets. Met haar werk wil Mickalene Thomas aantonen dat mensen complex zijn, dat ze niet te reduceren zijn tot één aspect en één visie. De diversiteit in haar werk, waar een black queer female gaze steeds centraal staat, wil ze nauwe visies rond schoonheid en identiteit uitdagen, in vraag stellen en tegelijkertijd ook herdefiniëren. Ze confronteert haar publiek met hun eigen vooroordelen over wat ze bijvoorbeeld als vrouwelijk beschouwen of wat het volgens hen betekent om vrouw, queer of zwart te zijn. 

Thomas attendeert haar publiek er ook op dat er niet iets is zoals die ene female, black, queer blik. In haar werk neemt ze dan ook bewust een waaier aan mogelijkheden op over wat het betekent vrouw te zijn, vrouwelijk te zijn, … Ze spreekt voor zwarte vrouwen en over zwarte vrouwen, omdat die lang enkel door een (witte) mannelijke blik zijn weergegeven, maar benadrukt hierbij dat ze niet spreekt in naam van (alle) zwarte vrouwen: ze brengt a black queer female gaze brengt, niet the black female gaze.

Deux Femmes Noires en The Josie Club

Mickalene Thomas’ huidige partner curator en kunstverzamelaar en -consultant Racquel Chevremont. De twee zijn ook op professioneel vlak partners. Ze richten samen Deux Femmes Noires en The Josie Club op. 

The Josie Club dient als een netwerk specifiek gericht op queer vrouwelijke artiesten van kleur. Het biedt hen ondersteuning, maar ook fundraising- en sponsormogelijkheden alsook een platform om hun werk in de kijker te zetten.

“There are very few spaces where Queer Women from the African Diaspora can be recognized for their achievements. Black Queer women have been inciting movements, holding spaces and shaping culture since time without beginning and now, in such an uncertain time, it's best that we acknowledge one another, wholly, without shame, censure, or criticism about who and how we love. The Josie Club was established to create a safe communal space where we can gather to affirm our existence, support one another as a community while honoring our legacy and agency.” The Josie Club

Erkenning

Mickalene Thomas’ werk valt geregeld, en niet enkel op Amerikaanse bodem, in de prijzen. Ze wordt zowel door minder gekende artistieke collectieven en organisaties als door de gevestigde orde in de kunstwereld gevierd als veelbelovende kunstenaar, vanwege haar toonaangevende artistieke bijdragen en de vernieuwende artistieke visie die ze uitdraagt. Een aantal accolades om de diversiteit in erkenning weer te geven: 

In 2008 krijgt Mickalene Thomas, in het kader van het inauguratieproces van de Amerikaanse President Obama (2009-2017), de eer om het eerste officiële portret te maken van presidentsvrouw Michelle Obama.

 

Meer weten? 

Deze website maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door op ‘Ik ga akkoord’ te klikken of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies? Meer info

Ik ga akkoord