Boekentips diverse zorgrelaties en onbetaalde zorgarbeid
Elke editie van de Uitgelezen zet een vijftiental, al dan niet nieuwe, boeken uit onze collectie in de kijker. De wintereditie van 2024 staat in het licht van onbetaalde zorgarbeid en diverse zorgrelaties. Hieronder lees je onze korte besprekingen van een selectie boeken over dit belangrijke, feministische topic.
Alice Wong
Disability Intimacy: Essays On Love, Care, and Desire
New York: Vintage Books, 2024. 363 p.
In Disability Intimacy exploreren verschillende essays de beleving van intimiteit van mensen met een beperking. De teksten verzetten zich tegen een beperkte visie op intimiteit die zich uitsluitend richt op romantiek en seks. Hoewel deze thema’s een belangrijke plaats in het boek innemen, wordt intimiteit veel breder ingevuld. Het boek bevat meer dan twintig essays onderverdeeld in vier delen: liefde en zorg, plezier en verlangen, creativiteit en macht, en alles en overal. Door persoonlijke verhalen, essays en gedichten te bundelen, toont Alice Wong een breed scala aan ervaringen met intimiteit. Ze benadrukt de waarde van zorg, wederzijdse afhankelijkheid en diversiteit, en pleit voor een inclusieve visie op wat het betekent om met anderen verbonden te zijn.
M.E. O’Brien
Family Abolition: Capitalism And The Communizing Of Care
London: Pluto Press, 2023. 290 p.
Family abolition onderzoekt de intersectie van kapitalisme en het kerngezin en duikt daarbij zowel in het verleden als in de toekomst. De auteur legt de geschiedenis bloot van de opkomst en ondergang van het gezinsmodel dat gedragen wordt door de huisvrouw, als dat er wordt ingezoomd op de bewegingen die radicale alternatieven op dit model formuleerden. Met de blik op een toekomst waar het gezin niet langer een plek van dwang en onderdrukking is, pleit het boek ook voor de afschaffing van het gezin als privaat instituut en voor de creatie van een samenleving waarin zorg collectief wordt gedeeld.
Lynne Segal
Lean On Me: A Politics Of Radical Care
London: Verso, 2023. 246 p.
In dit boek combineert Segal persoonlijke memoires, een feministisch gedachtengoed en activistische ervaring met als resultaat een politiek manifest voor radicale zorg. Het gaat dan om een visie op zorg die gebaseerd is op wederzijdse afhankelijkheid, steun en collectieve verantwoordelijkheid: een anti-kapitalistische visie die individualisme problematiseert en collectieve verantwoordelijkheid, rechtvaardigheid en sociale steun centraal zet. De auteur ziet zorg als een transformerende kracht die kan bijdragen aan een meer sociaal- en klimaatrechtvaardige wereld.
Kristen Ghodsee
Everyday Utopia: In Praise Of Radical Alternatives To The Traditional Family Home
London: The Bodley Head, 2023. 334 p.
Alledaags utopia: wat tweeduizend jaar experimenteren ons kan leren over het goede leven
Berchem: EPO, 2023. 399 p.
Auteur Kristen Ghodsee keert terug in de tijd en gaat op zoek naar de utopia’s van het verleden. Ze stelt dat de zoektocht naar andere manieren om onze relaties, huishoudens en opvoeding te organiseren zo oud is als de mensheid. Ook in de geschiedenis van feministische stromingen zien we die zoektocht terug. Van Deense cohousinggemeenschappen tot microdisctricten in China en matriarchale Colombiaanse ecodorpen: Ghodsee laat zien hoe we ons in onze hedendaagse zoektocht kunnen laten inspireren door de utopia’s van het verleden.
Alva Gotby
They Call It Love: The Politics Of Emotional Life
London: Verso, 2023. 167 p.
Arbeid van de liefde is een feministisch probleem en vraagt om feministische oplossingen, stelt auteur Alva Gotby. In They Call It Love onderzoekt ze wie die arbeid verricht, hoe die georganiseerd is en hoe we arbeid zouden kunnen veranderen. Gotby vertrekt vanuit het gedachtegoed van de feministische beweging Wages for Housework en toont aan dat emotie een onmisbaar element is in de reproductie van de maatschappij en haar normen. Volgens de auteur moeten we de maatschappij radicaal hervormen om het probleem van de arbeid van de liefde op te kunnen lossen. Wat er precies moet veranderen en waarom ontdek je in dit boek.
Emma Dowling
The Care Crisis: What Caused It And How Can We End It?
London: Verso, 2022. 278 p.
Iedereen heeft op een bepaald moment in hun leven zorg nodig: sociale zorg, gezondheidszorg, kinderopvang, ouderenzorg, … . Wie de actualiteit volgt, weet dat al deze zorgsystemen in een crisis verkeren, zowel binnen als buiten onze landsgrenzen. Auteur en professor Emma Dowling achterhaalt in dit boek hoe het zo ver is kunnen komen en hoe we een einde kunnen maken aan deze crisis. Ze vertelt verhalen van zorgpersoneel, maatschappelijk werkers en ouders, en legt de grote gevolgen bloot van financiële besparingen en privatisering in de zorg.
Sophie Lewis
Abolish The Family: A Manifesto For Care And Liberation
London: Verso, 2022. 122 p.
Wat als familie niet de enige plek was waar je je veilig, geliefd, verzorgd en geaccepteerd zou kunnen voelen? Auteur Sophie Lewis gaat op zoek naar een alternatief voor ‘het gezin’, want voor velen is een gezin een plek van pijn, verwaarlozing, misbruik en geweld. Ook het onbetaalde werk dat zonder erkenning uitgevoerd wordt, kan uitputtend zijn. Lewis vindt dat het ook anders kan, en stelt een afschaffing van het gezin voor. Ze haalt voorbeelden aan uit de geschiedenis en legt uit dat de zoektocht naar een alternatief voor gezinnen niet nieuw is, net zoals de paniek van rechtse politici hierrond. Lewis benadrukt dat we verder moeten (durven) denken dan het gezin om ons voor te kunnen stellen wat er daarna zou kunnen komen.
Liesbeth Staats
Waarom vrouwen minder werken dan mannen (en dat ook jouw probleem is)
Amsterdam: De Bezige Bij, 2021. 160 p.
Genderongelijkheid is een diepgeworteld probleem. Vrouwen werken nog altijd minder in betaalde jobs dan mannen, en worden vaak ook minder betaald voor dezelfde arbeid. Ook de zorg voor kinderen, ouderen en familieleden komt vooral terecht bij vrouwen, en die wordt helemaal niet betaald. Waarom zijn deze patronen zo hardnekkig? En welke kansen missen zowel vrouwen als mannen door deze genderrollen? Journalist Liesbeth Staat brengt aan de hand van voorbeelden de gelaagdheid van deze problematiek aan het licht. Volgens haar is één ding duidelijk: het is tijd om een einde te maken aan deze ongelijkheid. We moeten nú in actie komen. Hoe we dat kunnen doen, ontdek je in dit boek.
Jan Willem Duyvendak & Monique Stavenuiter
Working Fathers, Caring Men: Reconciliation Of Working Life And Family Life
Den Haag, 2004. 74 p.
In dit boek uit 2004 onderzoeken Duyvendak en Stavenuiter hoe vaders werk en zorg combineren. Het boek richt zich op de sociale verwachtingen rond mannelijkheid en vaderschap en hoe werkende vaders navigeren tussen traditionele genderrollen en de toenemende verwachting om actief betrokken te zijn bij de zorg voor kinderen. De auteurs benadrukken hoe beleidsmaatregelen zoals ouderschapsverlof en flexibele werkregelingen betrokken vaderschap mogelijk maken. Door persoonlijke verhalen, onderzoeksgegevens en beleidsanalyses samen te brengen, schetst Duyvendak een genuanceerd beeld van vaderschap, zorg en gendergelijkheid: thema's die ook vandaag - 20 jaar na publicatie - brandend actueel zijn.
Dirk Holemans, Philsan Osman & Marie-Monique Franssen
Voor wie willen we zorgen? Ecofeminisme als inspiratiebron
Berchem: EPO, 2021. 107 p.
Deze krachtige bundeling van essays wil mensen motiveren om naar een samenleving toe te werken waar zorg niet alleen besproken wordt, maar ook op grote schaal wordt beoefend. De auteurs maken hun streefdoel duidelijk in hun essays: een samenleving die gebaseerd is op radicale zorg door de lens van intersectioneel ecofeminisme.
Jet Isarin
Mantelzorg in een ontmantelde privé-sfeer: over het combineren van betaalde arbeid en de langdurige en intensieve zorg voor een naaste
DAMON, 2005. 176 p.
De combinatie van langdurig intensief zorg dragen voor naasten met een betaalde job: het is een realiteit voor velen, maar de belasting ervan blijft vaak onzichtbaar. Dit boek zet langdurige mantelzorgers in de spotlights en bespreekt op basis van interviews hun uitdagingen, net als de spanning tussen mantelzorg en betaalde arbeid en hoe dit kunnen leiden tot overbelasting. Vanuit een kritische maatschappijanalyse bespreekt Isarin de impact van bezuinigingen op het zorgsysteem en het gebrek aan beleidsmaatregelen die werkende mantelzorgers ondersteunen in hun dubbele rol. De auteur benadrukt het belang van ondersteuning van mantelzorgers - zowel op de werkvloer als daarnaast.
Lynn Geerinck
Goed omringd: It Takes A Village To Raise A Child: en wat met de betweterige grootouder, veeleisende trainer en autoritaire leerkracht?
Gent: Borgerhoff & Lamberigts, 2021. 334 p.
“It takes a village to raise a child,” maar hoe bouw je als ouder jouw ondersteunend netwerk op en hoe betrek je dat bij de opvoeding van je kind vanuit jouw visie? Lynn Geerinck is pedagoog, mama van drie kinderen en manager van een kinderopvang. Ze schreef dit boek omdat ze vaststelt dat opvoedingsvraagstukken vaak niet over het kind zelf gaan, maar over hoe ouders kunnen omgaan met de uiteenlopende visies en ongevraagde adviezen van hun omgeving. Wat doe je bijvoorbeeld als grootouders vasthouden aan genderstereotypen terwijl jij je kind genderbewust wil opvoeden? De auteur put uit eigen ervaring en expertise om deze vragen te beantwoorden, maar ging ook te rade bij experten zoals de ex-kinderrechtencommissaris en huidig directeur van het Agentschap Opgroeien Bruno Vanobbergen, psychotherapeut Jürgen Peeters en historica Noëmi Willemen. In het boek komen verschillende gezinnen aan het woord over hun ervaringen met ongevraagde adviezen of tegengestelde visies, en hun soms creatieve aanpak om hiermee om te gaan.
Anja Meulenbelt
Alle moeders werken al: pleidooi voor een zorgzame samenleving
Zutpen: Mazirel Pers, 2020. 156 p.
"Vrouwen moeten werken alsof ze geen kinderen hebben en hun kinderen verzorgen alsof ze geen werk hebben.". Feministisch icoon Anja Meulenbelt pleit in dit boek voor een hernieuwde waardering van moederschap, en daar is een maatschappij voor nodig waarin zorg de ruimte krijgt die ze verdient. Meulenbelt kijkt niet alleen kritisch naar politici: sommige feministen dragen volgens haar zelf bij aan de onderwaardering van zorgtaken…
Madonna Harrington Meyer
Grandmothers At Work: Struggling Families And Jobs
New York: New York University Press, 2014. 281 p.
Grandmothers at Work onderzoekt de uitdagingen waarmee Amerikaanse vrouwen van middelbare leeftijd worden geconfronteerd wanneer zij carrière en zorg voor hun kleinkinderen combineren. Aan de hand van interviews met 48 werkende grootmoeders onderzoekt het boek hoe zij werktijden aanpassen, (ziekte)verlof opofferen en hun pensioen uitstellen om essentiële zorg te bieden. Hoewel alle geïnterviewde moeders blij zijn tijd door te kunnen brengen met hun kleinkinderen, biedt het boek ook een uniek perspectief op de financiële en emotionele kosten van grootmoeders die werk en familie combineren.
Niall Hanlon
Masculinities, Care And Equality: Identity And Nurture In Men's Lives
New York: Palgrave MacMillan, 2012. 260 p.
Niall Hanlon is een Ierse socioloog gespecialiseerd in gender, mannelijkheid en zorg. Dit boek is zijn bekendste werk, waarin hij de complexe relatie verkent tussen mannelijkheid en zorg. Traditionele opvattingen over mannelijkheid botsen namelijk met hedendaagse normen rond zorg en opvoeding. Hanlon analyseert hoe mannen omgaan met tegenstrijdige maatschappelijke verwachtingen, zowel in de persoonlijke als professionele context, evenals de impact van die spanning op hun identiteit. Zijn intersectionele aanpak legt bloot hoe diverse factoren de relatie van diverse mannen met zorg beïnvloeden. De auteur benadrukt dat gedeelde verantwoordelijkheid voor zorg essentieel is voor gendergelijkheid en gaat dieper in op de structurele en culturele veranderingen die nodig zijn om dit te bewerkstelligen.
Koen van Eijck & Hugo van der Poel
Arbeid, zorg en vrije tijd in Nederland en Vlaanderen
Leuven: Acco, 2007. 155 p.
De Nederlandse sociale wetenschappers Koen van Eijck en Hugo van der Poel evalueren in dit boek de balans tussen werk, zorg en vrije tijd in Nederland en Vlaanderen, met bijzondere aandacht voor genderongelijkheid. De auteurs analyseren de verschillende maatschappelijke structuren, beleidskaders en culturele normen in beide regio’s die leiden tot een unieke en complexe wisselwerking tussen werk en privéleven. Het boek toont aan hoe traditionele genderrollen een ongelijke verdeling van arbeid en zorgtaken veroorzaken, wat zowel mannen als vrouwen - hoewel op verschillende vlakken - beperkt. Door de verschillen in sociaal beleid en culturele context te analyseren, biedt het boek waardevolle inzichten in de mechanismen die genderongelijkheid in stand houden. Tegelijkertijd kunnen lessen worden getrokken uit de goede praktijken die in het boek besproken worden.
Fabienne Brugère
Le sexe de la sollicitude
Paris: Editions de Seuil, 2008. 183 p.
In Le sexe de la sollicitude vertrekt Fabienne Brugère vanuit de vaststelling dat vrouwen van jongs af aan geconfronteerd worden met de maatschappelijke verwachting om zorgarbeid op zich te nemen, van kinderopvang tot ouderenzorg. Dit filosofisch essay zet zich af tegen het idee van vrouwen als liefkozende moeders en attente echtgenoten, maar zonder de zorgethiek los te laten. Hoe kunnen we ontsnappen aan de vervreemding veroorzaakt door genderrollen, zonder onze zorg voor anderen in gevaar te brengen?
Eva Feder Kittay & Ellen K. Feder
The Subject of Care: Feminist Perspectives On Dependency
Rowman & Littlefield Publishers, 2002. 392 p.
Dit filosofische boek benadert afhankelijkheid en zorgarbeid als natuurlijke onderdelen van het menselijk leven. Volgens de auteur moet afhankelijkheid - of het nu gaat om jeugd, ziekte, invaliditeit of ouderdom - erkend worden als een centraal onderdeel van het menselijk bestaan in plaats van iets dat geminimaliseerd of gestigmatiseerd moet worden in ons huidige individualistische maatschappijmodel. Het boek herdefinieert zorgarbeid en afhankelijkheid als essentiële onderdelen van een rechtvaardige samenleving.