Kimberlé Williams Crenshaw

Kimberlé Williams Crenshaw is een Amerikaanse jurist, activist en prominente academica. Crenshaw wordt beschouwd als een van de pioniers van critical race theory en is in de feministische beweging vooral bekend voor haar theoretische ontwikkeling van intersectionaliteit, waar in het Nederlands vaak naar verwezen wordt als kruispuntdenken. Haar academisch werk revolutioneert de feministische beweging wereldwijd, en vormt de basis van het intersectioneel feminisme.

Bron foto: Mohamed Badarne / CC BY-SA

Levensloop

Crenshaw wordt geboren in 1959, in Canton, Ohio in de Verenigde Staten. Ze behaalt een bachelor in Government and African studies in 1981 en een master in Rechten in 1985. In 1981 doet ze werkervaring op als assistent in het juridische team in de zaak rond Anita Hill, een ervaring die haar later academisch werk zal beïnvloeden.

Als rechtenprofessor werkt ze afwisselend op de University of California, Los Angeles (UCLA) in de School of Law, en Colombia School of Law.  Ze doceert onder meer over burgerrechten, staatsrecht, critical race theory en intersectionaliteit. In 2011 richt Crenshaw het Centrum voor Intersectionaliteit en Sociale Beleidsstudies op aan Colombia School of Law. Daarnaast is ze oprichter van het African American Policy Forum (AAPF), een denktank die activisten, academici en beleidsmakers met elkaar verbindt om sociale inclusie te bevorderen.

Crenshaw is ook president van het in Berlijn gesitueerde Centre for Intersectional Justice, dat zich inzet voor een intersectionele aanpak in het bestrijden van structurele ongelijkheid en discriminatie in Europa. Zowel in feministische theorie als critical race theory is Crenshaw een academisch zwaargewicht dat de studievelden voor eens en altijd veranderde. Haar theoretische ontwikkeling van het analytisch concept intersectionaliteit inspireert en beweegt vele anderen, zelfs ver buiten de academische wereld.

Critical race theory en intersectionaliteit

Crenshaw is gekend omwille van haar pionierswerk als academica in de ontwikkeling van critical race theory, een benaming die ze bovendien zelf introduceerde in de academische wereld. In 1995 verschijnt haar gelijknamige boek. Critical race theory is een theoretisch denkkader dat ontwikkeld wordt in sociale wetenschappen en haar basis vindt in critical theory, een sociologisch-filosofische theorie die erop gericht is de samenleving in zijn geheel te transformeren en sociale rechtvaardigheid te bekomen. In tegenstelling tot sociologische studies die de samenleving slechts beogen te begrijpen en analyseren, stelt critical theory zich daarenboven als doel de samenleving ook daadwerkelijk te veranderen.

Kimberlé Crenshaw staat in de jaren tachtig mee aan de wieg van critical race theory, een stroming die zich focust op institutioneel en structureel racisme. Deze sociale wetenschap legt systemen bloot die aan de basis liggen van wit privilege, en analyseert processen van discriminatie op basis van ras en etniciteit. Specifieke aandacht gaat naar de relatie met het rechtssysteem, en meer bepaald op welke wijze het rechtssysteem institutioneel racisme bewerkstelligt. Naast haar bijdrage aan critical race theory, is Kimberlé Crenshaw gekend omwille van haar theoretische ontwikkeling van het intersectionaliteitsdenken. Hoewel Crenshaw niet de eerste is om te wijzen op meerlagige identiteit en meervoudige discriminatie, is zij in 1989 wel degene die de term intersectionaliteit introduceert en dit theoretisch denkkader verder uitwerkt. Intersectionaliteit, oftewel kruispuntdenken zoals de Nederlandse academici Gloria Wekker en Helma Lutz het begrip vertaalden, zet structurele in- en exclusie mechanismen in relatie tot de (kruising van) verschillende sociale identiteiten. De theorie kijkt meer bepaald naar machtsdynamieken, privilege en discriminatie in relatie tot deze sociale identiteiten.

Als jurist merkt Crenshaw al vroeg in haar carrière dat de Amerikaanse anti-discriminatiewetgeving geen oog heeft voor het samenspel van verschillende gronden van discriminatie en hiermee de geleefde ervaring van meervoudige discriminatie miskent. Personen zijn immers nooit “alleen” vrouw of “alleen” zwart; ze zijn daarentegen zwarte vrouwen, en deze twee aspecten van hun identiteit zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Crenshaw stelt dat meerdere vormen van discriminatie van toepassing kunnen zijn op één individu, omdat er meerdere maatschappelijke machtsverhoudingen in het spel zijn. Een zwarte vrouw ervaart seksisme namelijk niet op dezelfde op dezelfde manier als een witte vrouw, net zomin als ze racisme op dezelfde manier ervaart als een zwarte man.

Kimberlé Crenshaw bepleit dat het onvoldoende is om te kijken naar de gevolgen van elke vorm van discriminatie afzonderlijk en dat de vormen van exclusie samen dienen benaderd te worden. Haar ervaringen in en frustraties met het Amerikaanse rechtssysteem, hebben haar geïnspireerd om zich verder in deze thematiek te verdiepen.

Intersectioneel feminisme en activisme

Crenshaws gedachtegoed vormt de basis voor het intersectioneel feminisme, dat aandacht heeft voor de onderdrukking en uitsluiting van vrouwen in relatie tot andere identiteitsdimensies, zoals etniciteit, nationaliteit, leeftijd, religie, gezondheid, seksualiteit, socio-economische status, opleidingsniveau, enzovoort. Intersectioneel feminisme houdt volgens haar rekening met vrouwen van verschillende achtergronden. Waar Crenshaw zich aanvankelijk toespitst op de kruising tussen gender en ras/etniciteit, wordt dit analytisch denkkader vandaag wereldwijd gebruikt in relatie tot allerlei maatschappelijke betekenisgevers.

Ondertussen is intersectionaliteit een gevestigde theorie in tal van studiegebieden.

Naast een prominent academica, is Crenshaw ook activist. Zo ijvert ze voor een genderinclusieve benadering van de antiracismestrijd en coördineerde ze de inclusie van gender in de United Nations World Conference Against Racism (WCAR). Ze maakt deel uit van verschillende panels, adviesraden en campagnes gerelateerd aan gendergebaseerd geweld, seksuele intimidatie, gendergelijkheid en positieve actie. Daarnaast geeft ze overal ter wereld workshops aan onder meer mensenrechtenactivisten, beleidsmakers en rechters met steeds aandacht voor de wisselwerking en versterking van gender met andere sociale identiteiten, en etniciteit in het bijzonder. Tenslotte host ze een podcast getiteld Intersectionality Matters! die te beluisteren is via Soundcloud en Spotify.

Prijzen en erkenning

Crenshaw wordt meermaals erkend als Professor van het jaar binnen UCLA School of Law (1991, 1994). In 2008 ontvangt Crenshaw zowel de Distinguished Fletcher Fellowship alsook een fellowship van het Center for Advanced Behavioural Studies in the Social Sciences aan Stanford University. In 2015 wordt ze benoemd als de meest inspirerende feminist door Ms. Magazine, in 2016 ontvangt ze als eerste vrouw van kleur een award door Fellows of the American Bar Foundation voor haar baanbrekende academische werk en in 2017 kreeg ze de Gittler Prize.

In de pers:

• Kimberlé Crenshaw: the woman who revolutionised feminism – and landed at the heart of the culture wars (The Guardian, 12/11/2020)

Meer lezen?

• RoSa thema: Intersectionaliteit
• RoSa kijkt: The Urgency of Intersectionality - Kimberlé Crenshaw
• Podcast: Intersectionality Matters!

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Black feminism reimagined after intersectionality / Jennifer C. Nash, 2019 – RoSa-ex.nr.: FII a/1245
• Feminism and intersectionality in academia: women’s narratives and experiences in higher education / Stephanie Anne Shelton, Jill Ewing Flynn & Tanetha Jamay Grisland, 2018 – RoSa-ex.nr.: DIII3 a/85
• Intersectionality: origins, contestations, horizons / Anna Carastathis, 2016 – RoSa-ex.nr.: FII a/1216
• Intersectioneel denken: handleiding voor professionele die intersectionaliteit of kruispuntdenken in de eigen organisatie willen toepassen / Fatma Arikogly, Sarah Scheepers & Ama Koranteng Kumi, 2015 – RoSa-ex.nr.: DIII4 a/204
• Pursuing intersectionality, unsettling dominant imaginaries / Vivan M. May, 2015 – RoSa-ex.nr.: FII p/653