Nawal el Saadawi
Egyptische arts, politiek activist, auteur en boegbeeld van het moslimfeminisme
Nawal el Saadawi was een Egyptische arts, gynaecoloog en psychiater, die zich inzette voor de gezondheid en het welzijn van vrouwen, en in het bijzonder streed tegen geweld op vrouwen en genitale verminking, waar ze zelf slachtoffer van werd als klein meisje. Zowel verguisd als geprezen voor haar werk, is el Saadawi wereldwijd gekend als een toonaangevende politieke activist en een gerenommeerd en controversieel auteur, met meer dan vijftig werken op haar naam.
"The feminists who are aware of the effects of patriarchy realize that we are all in the same boat from the dangers of patriarchy, and that the oppression of women is universal." Nawal el Sadaawi
Nawal el Saadawi (1931-2021) was een Egyptische arts, gynaecoloog en pyschiater, politiek activist en auteur, en vanwege haar feministisch engagement en literaire werk eveneens een vooraanstaand boegbeeld van het moslimfeminisme. Haar uiteenlopende oeuvre omvat meer dan vijftig essays, kortverhalen, fictie- en non-fictieboeken en toneelstukken. Omdat veel van haar werken de onderdrukking, de uitbuiting en het geweld tegen vrouwen in de Arabische wereld aankaarten, wordt ze door sommige stemmen in haar thuisland gehekeld als iemand die bijdraagt aan het oriëntalistische beeld dat Egypte achtergesteld zou zijn, terwijl heel wat westerse stemmen haar dan weer prijzen voor haar openheid over praktijken zoals genitale verminking, waar Nawal el Saadawi, als arts en als ervaringsdeskundige, tegen strijdt.
Bron foto: Wikimedia Commons / (c) Gigi Ibrahim
El Saadawi zelf laat zich echter in geen kampen jagen. In De gesluierde Eva: vrouwen in de Arabische wereld (1982), vermoedelijk haar gekendste werk, stelt ze duidelijk: "De onderdrukking, uitbuiting en sociale druk waaraan vrouwen worden blootgesteld zijn niet alleen kenmerken van Arabische maatschappijen, landen in het Midden-Oosten of lage inkomenslanden. Ze maken onlosmakelijk deel uit van het politieke, economische en culturele systeem dat in het grootste deel van de wereld dominant is."
Leven
Nawal el Saadawi wordt geboren in Kafr Tahla, een klein dorpje buiten Caïro, op 27 oktober 1931. Ze groeit op in een groot gezin dat traditioneel islamitisch ingesteld is. Op zesjarige leeftijd wordt zij slachtoffer van genitale verminking, een praktijk waartegen zij de rest van haar leven zal vechten. Ondanks de patriarchale beperkingen, opgelegd door zowel religieuze als koloniale onderdrukking aan plattelandsvrouwen, studeert Nawal El Saadawi aan de Universiteit van Caïro en specialiseert zij zich in 1955 in psychiatrie. Tot 1956 werkt ze op de psychiatrische afdeling van het Universitair Ziekenhuis in Caïro, waarna ze de directeur-generaal publieke gezondheid wordt bij het Ministerie van Gezondheid.
El Saadawi kent een bewogen leven: ze wordt meermaals gearresteerd, zit op een gegeven moment een gevangenisstraf uit (waarover ze een boek schrijft) en wordt ook een tijd uit Egypte verbannen vanwege haar activistisch engagement en controversiële standpunten. In 2005 wilt ze zich kandidaat stellen voor de eerste vrije presidentiële verkiezingen in Egypte, maar trekt zich uiteindelijk terug, gezien de zware voorwaarden die gesteld worden. Op 20 maart 2021 sterft ze in Egypte, op 89-jarige leeftijd.
Oeuvre
Naast haar medische activiteiten schrijft Nawal El Saadawi zowel fictie als non-fictieboeken. Het merendeel van haar werk analyseert de status van Arabische vrouwen, met name hun seksualiteit en juridische status. Al vanaf het begin van haar carrière worden haar boeken als controversieel en gevaarlijk beschouwd en worden ze vaak buiten Egypte gepubliceerd.
“Here the oppression of women is very subtle. If we take female circumcision, the excision of the clitoris, it is done physically in Egypt. But here it is done psychologically and by education. So even if women have the clitoris, the clitoris was banned; it was removed by Freudian theory and by the mainstream culture.” Nawal el Saadawi
Haar boek Women and Sex (1969), dat de vrouwelijke seksualiteit kritisch onderzoekt en het verband verkent met economische en religieuze onderdrukking, wordt veroordeeld door de theologische en politieke autoriteiten. In 1972 wordt het Ministerie van Gezondheid onder druk gezet om haar te ontslaan als directeur van openbare gezondheid. Het tijdschrift Health, door haar opgericht, wordt uitgesloten van publicatie en ze verliest haar positie als assistent-secretaris-generaal van de Medische Vereniging van Egypte.
Van 1973 tot 1976 bestudeert ze neurose bij vrouwen aan de medische faculteit van de Ain Shams University. Haar inzichten op dit gebied inspireren haar om haar beroemde boek De Gesluierde Eva: vrouwen in de Arabische wereld (1982) te schrijven. Het bespreekt onderwerpen zoals genitale verminking van vrouwen, prostitutie, seksuele relaties, huwelijk, echtscheiding en islamitisch fundamentalisme. Hoewel El Sadaawi in 1979-1980 de adviseur van de Verenigde Naties is voor het vrouwenprogramma in Afrika en het Midden-Oosten, wordt ze in september 1981 opgesloten onder het regime van Anwar El Sadat, wegens vermeende misdaden tegen de staat.
Ondanks haar gevangenschap richt El Sadaawi de Arab Women’s Solidarity Association (AWSA) op, dat de eerste onafhankelijke feministische organisatie in Egypte wordt. Zelf is ze redacteur van de bijbehorende publicatie Al-Nun. Hoewel AWSA zeer succesvol is in het genereren van programma's voor vrouwen op het platteland, worden zowel Al-Nun als AWSA in 1991 verboden na kritiek op de Amerikaanse betrokkenheid bij de eerste Golfoorlog.
Na haar vrijlating uit de gevangenis publiceert ze in 1983 Vrouwengevangenis, een boek dat ze tijdens haar twee maanden gevangenschap heeft geschreven op een rol wc-papier en een naar binnen gesmokkeld potlood. Jarenlang worden er gewapende bewakers voor haar huis in Giza gestationeerd en wordt ze bedreigd met religieuze vervolging, totdat ze het land verlaat in 1988 en een positie accepteert aan Duke University, in de Verenigde Staten. Daarna is ze gastprofessor bij verschillende prestigieuze Amerikaanse universiteiten.
In 1996 keert ze terug naar Egypte en blijft ze haar tijd als auteur, feminist en politieke activist besteden. In 2002 tracht een conservatieve islamitische advocaat haar te doen scheiden van haar man, omwille van haar “afvalligheid” en in 2008 heeft zij een rechtszaak gewonnen van de Islamitische Universiteit Al-Azhar die haar beschuldigde van “ketterij en afvalligheid”. In 2009 publiceert ze haar roman Zeina in Libanon onder het pseudoniem Nawal Zeinab Al Sayed. Sindsdien werden nog meer romans, toneelstukken en korte verhalen van haar pen wereldwijd gepubliceerd en vertaald in meer dan dertig talen.
Awards
In 2005 ontvangt Nawal el Saadawi de Noord-Zuid Prijs van de Raad van Europa. In 2007 ontvangt ze een eredoctoraat van zowel de Vrije Universiteit Brussel als de Université Libre De Bruxelles.
Meer lezen?
- Pionier van het Arabisch feminisme (De Standaard+, 22/03/2021)
- Beroemde Egyptische schrijfster Nawal el Saadawi (89) overleden (De Standaard, 21/03/2021)
- Nawal El Saadawi (1931-2021): afscheid van een icoon (De Wereld Morgen, 21/03/2021)
- Nawal El Saadawi: Feminist firebrand who dared to write dangerously (BBC News, 22/03/2021)
- 100 Women of the Year: Nawal El Saadawi (Time, 05/03/2020)
- Amnesty Leerstoel voor Nawal El Saadawi (Amnesty International, 02/03/2020)
- In gesprek met een verzetschrijfster: Op bed bij Nawal el-Saadawi (De Groene Amsterdammer, 01/04/2015)
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Walking through fire: A life of Nawal El Saadawi / Nawal el Saadawi, 2002 – RoSa-ex.nr.: S/360
- De gesluierde Eva: vrouwen in de Arabische wereld / Nawal el Saadawi, 1982 – RoSa-ex.nr.: FII g/870
- Vrouwengevangenis / Nawal el Saadawi, 1987 – RoSa-ex.nr.: S/126
- The Essential Nawal El Saadawi: a Reader / Adele Newson-Horst, 2010 – RoSa-ex.nr.: M/415
- A daughter of Isis: the autobiography of Nawal El Saadawi / Nawal El Sadaawi, 1999 – RoSa-ex.nr.: S/292
- Dagboek van een vrouwelijke arts / Nawal el Saadawi, 1992 – RoSa-ex.nr.: RI/366
- Two women in one / Nawal el Saadawi, 1983 – RoSa-ex.nr.: RI/334