Maya Angelou

Maya Angelou, pseudoniem voor Margueritte Johnson (1928-2014), is een Amerikaans auteur en dichter. Haar debuut I know why the caged bird sings (1970) betekent de start van een volledig nieuwe manier van schrijven binnen het autobiografische genre. Ze schuwt controversiële thema's als verkrachting en racisme niet.

Maya Angelou in een notendop 

Margueritte Johnson, beter gekend onder de naam Maya Angelou, is een gerenommeerd Amerikaans auteur en dichter. Angelou staat vooral bekend om haar exploratie van moeilijke (vaak controversiële) onderwerpen zoals verkrachting, racisme, identiteit, analfabetisme en onafhankelijkheid. Haar debuut, I know why the caged bird sings (1970), betekent de start van een volledig nieuwe manier van schrijven binnen het Amerikaanse autobiografische genre. Angelou schrijft op poëtische wijze hoe ze als jong meisje wordt gediscrimineerd, vernederd en verkracht, maar ook hoe ze daarna de moed vindt om met dergelijke traumatische ervaringen om te gaan. Het boek wordt zowel geprezen als verguisd, maar ernaast kijken kan je niet. 

Maya Angelou pent heel wat literatuur neer. Ze schrijft ook zeven autobiografische romans. Een greep uit haar belangrijkste literaire werken:

• I know why the caged bird sings (1970) - autobiografische roman
• Just give me a cool drink of water 'fore I diiie (1971) – poëziebundel
• All God's children need travelling shoes (1986) - autobiografische roman (in de RoSa-bibliotheek: S/598)
• Life doesn't frighten me (1993) – kinderboek
• Phenomenal women (1994) – poëziebundel
• The complete collected poems (1994) – poëziebundel
• A song flung up to heaven (2002) - autobiografische roman
• Letter to my daughter (2008) - bundel van essays (In de RoSa-bibliotheek: M/390)
• Mom & me & mom (2013) - autobiografische roman

Het drukbezette leven van Margueritte Johnson valt niet zo gemakkelijk in een paar zinnen samen te vatten, maar een aantal gebeurtenissen blijken van groot belang voor haar literaire keuzes en carrière.

Van Margueritte Johnson tot Maya Angelou 

Johnson groeit op in de jaren '30 en '40 van de 20ste eeuw als dochter van een voedingsspecialist bij de Amerikaanse Marine en een verpleegster. Het is haar broer die haar de bijnaam "Maya" geeft. Het huwelijk van Johnson's ouders houdt niet stand. Op jonge leeftijd gaat ze bij haar grootouders wonen in Arkansas. Eens terug bij haar moeder, blijkt die een nieuwe vriend te hebben. Deze misbruikt en verkracht Johnson meermaals. Wanneer deze feiten aan het licht komen, vliegt de vriend slechts één dag de cel in. Al snel na zijn vrijlating wordt hij vermoord. Wie het gedaan heeft, blijft tot op vandaag een mysterie (al zijn er speculaties dat het om wraak vanuit Johnson's familie zou gaan). 

Wie het ook gedaan heeft, Johnson voelt zich de schuldige voor deze moord en weigert vijf volle jaren te spreken. Het is in deze periode dat ze haar liefde voor boeken ontdekt. Veel van de auteurs die ze leert kennen, zullen een grote invloed op haar latere werk hebben, zoals onder meer Edgar Allen Poe & Charles Dickens, maar ook vrouwelijke (Afro-Amerikaanse) auteurs zoals Frances Harper, Anne Spencer & Jessie Fauset. 

Op 17-jarige leeftijd stopt Johnson gedwongen met school nadat ze alleenstaande moeder wordt. Om in het onderhoud van haar gezin te voorzien, neemt ze daarop elk baantje aan dat zich aanbiedt: prostituee, zangeres in nachtclubs, danseres ... Ze vormt ook even een dansduo met Alvin Ailey, een bekende Afro-Amerikaanse choreograaf en activist. Het is tijdens deze danscarrière dat ze haar naam wijzigt in Maya Angelou. 

In 1959 leert ze novelleschrijver James O. Killens kennen. Op zijn aanraden zal ze zich verder op haar literaire talent focussen. Angelou voegt zich daarop bij de Harlem Writers Guild, waar ze zich al snel laat omringen door andere Afro-Amerikaanse schrijvers.

Een sociaal bewogen vrouw 

In 1960 wordt ook het sociaal activisme in Angelou aangewakkerd nadat ze ene Dr. Martin Luther King Jr. hoort spreken. Hierop organiseert ze mee het Cabaret for Freedom ten voordele van Martin Luther King Jr. zijn Southern Christian Leadership Conference (SCLC). Later bekleedt ze zelf ook een hoge functie binnen diezelfde SCLC. Angelou neemt het initiatief in fundraisingscampagnes voor de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Ook bij anti-apartheidsdemonstraties laat ze haar aanwezigheid gelden. 

Haar Afrikaanse roots en de complexe gebeurtenissen die het continent in zijn greep houden gedurende de jaren '60-'70 nemen in die periode steeds meer van Angelou's aandacht in beslag. Ze leeft in die periode een tijdje in Egypte (aan de zijde van Zuid-Afrikaans vrijheidsstrijder Vusumzi Make) alsook in Ghana (het land van haar roots), waar ze aan universiteiten en als journaliste aan de slag gaat. In Ghana leert ze Malcolm X kennen. Ook hem staat ze bij in zijn strijd voor de rechten van het Afro-Amerikaanse volk. Al deze ervaringen brengt ze ten slotte complexloos tot leven in haar autobiografische romans.

Doorbraak, engagement & pionier

In 1968 slaat het noodlot toe. Op Angelou's veertigste verjaardag wordt haar goede vriend Martin Luther King Jr. vermoord. Vanuit haar verdriet schrijft ze kort daarna de tiendelige documentaire Blacks, Blues, Black!, over de link tussen Afro-Amerikaanse geschiedenis, Afrikanisme en blues muziek. Al snel volgt de publicatie van haar eerste boek. I know why the caged bird sings is een instant hit. 

En daar blijft het niet bij: in 1972 wordt Maya Angelou de eerste Afro-Amerikaanse vrouw die het script voor een langspeelfilm schrijft, voor de film Georgia, Georgia. Ze verzorgt ook de bijhorende soundtrack. Angelou gaat vervolgens aan de slag als componiste en liedjesschrijfster van onder meer Roberta Flack, schrijft kinderboeken, kortverhalen, TV-scripts & poëzie. Ze start een succesvolle acteercarrière en verzorgt colleges aan verschillende universiteiten. Ook wordt ze mentor en goede vriendin van TV-anker Oprah Winfrey. In alles wat ze doet tracht Angelou (Afro-Amerikaanse) vrouwen te ondersteunen in hun eigen niche van 'de kunst'. 

In 1993 krijgt ze als eerste vrouwelijk poëet de eer om een gedicht, On the pulse of morning, te reciteren tijdens de inauguratie van een Amerikaanse president (Bill Clinton). Voor deze performance ontvangt ze een Grammy Award. Het gedicht gaat over vrede, raciale & religieuze gelijkheid en sociale gelijkheid ongeacht inkomen, huidskleur, geslacht of seksuele voorkeur. In 1995 brengt ze haar gedicht A brave and startling truth ten gehore naar aanleiding van de veertigste verjaardag van de Verenigde Naties. 

Tijdens de verkiezingscampagne voor de verkiezingen van 2008 schaart ze zich openlijk achter de kandidatuur van Hillary Clinton. Pas nadat deze campagne ten einde komt, brengt ze haar steun uit voor de uiteindelijk winnaar Barack Obama. Zowel racisme als seksisme moeten volgens Angelou worden uitgeroeid. De verkiezingsstrijd van 2008 is in haar ogen dan ook een stap in de goede richting.

Erkenning voor haar bijdrage "tot de vrijheid en progressie van vrouwen"

Angelou krijgt lange tijd nagenoeg geen specifieke hoog aangeschreven bekroning voor haar literaire oeuvre. Gelukkig wordt (het werk van) deze uitzonderlijke vrouw wel op andere manieren veelvuldig in de bloemetjes gezet. Daarnaast kan ze ook al heel wat belangrijke nominaties op haar naam schrijven. Zo ontvangt ze in 1972 een nominatie voor de Pulitzer Prize voor haar poëziebundel Just give me a cool drink of water 'fore i diiie en komt ze in 1973 in aanmerking voor een Tony Award voor haar rol in het Broadwaystuk Look Away, sleept ze drie Grammy's in de wacht voor Best Spoken Word Album ('93, '95 en 2002) en wordt ze in 1998 toegevoegd aan de Amerikaanse National Women's Hall of Fame voor haar bijdrage "tot de vrijheid en progressie van vrouwen". 

In 2000 ontvangt Angelou de National Medal of Arts en in 2008 de Lincoln Medal. In 2011 overhandigt toenmalig Amerikaans president Barack Obama haar de Presidential Medal of Freedom: de hoogste civiele eer die een inwoner van de Verenigde Staten kan ontvangen.

Langverwachte literaire erkenning 

Angelou heeft er lang op moeten wachten, maar in november 2013 is het dan toch eindelijk zover: haar impressionante oeuvre van autobiografische romans, kinderboeken en poëzie wordt kort voor haar 86ste verjaardag bekroond met een prestigieuze literatuurprijs, de Literarian Award for Outstanding Service to the American Literacy Community van de Amerikaanse National Book Foundation. 

Angelou overlijdt niet lang daarna, op 28 mei 2014, op 86-jarige leeftijd. Ze verkeerde al een tijdje in slechtere gezondheid. Toch lag er op het tijdstip van haar overlijden nog een nieuwe autobiografie klaar om geschreven te worden. Het moest een boek worden over de ervaringen die ze opdeed in het samenwerken met verschillende wereldleiders. 

Begin 2015 brengt de Amerikaanse nationale postdienst, de US postal service, een eerbetoon aan Maya Angelou door haar een postzegel toe te kennen. Op de postzegel is een afbeelding van Angelou te zien met bijgevoegd een quote die Angelou ook verwerkte in de autobiografie die haar groot maakte, I know why the caged bird sings. De quote is oorspronkelijk van de hand van Joan Walsh Anglund: "A bird doesn’t sing because it has an answer, it sings because it has a song".

Meer lezen:

• Maya Angelou: The extraordinary life of the American writer and civil rights activist, and her poem 'Still I Rise' / The Independent, 04 april 2018
• 5 Things to Know About Maya Angelou's Complicated, Meaningful Life / TIME, 04 april 2018
• Afro-Amerikaanse Maya Angelou krijgt eindelijk eerste literaire prijs / Knack, 06 september 2013

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Black Internationalist Feminism: Women Writers of the Black Left, 1945-1995 / Cheryl Higashida, 2013 – RoSa ex.nr.: GIV 2m/186
• What will it take to make a woman president ?: conversations about women, leadership and power / Marianne Schnall, 2013 – RoSa ex.nr.: M/489
• Letter to my daughter / Maya Angelou, 2008 – RoSa ex.nr.: M/390
• Open wide the freedom gates: a memoir / Dorothy Heights & Maya Angelou, 2003 – RoSa ex.nr: S/437
• Render me my song: African-American women writers from slavery to the present / Sandi Russel, 1990 – RoSa ex.nr.: GIV 2m/23
• Reading black, reading feminist: a critical anthology / Henry Louis gates, 1990 – RoSa ex.nr.: M/26
• All God's children need travelling shoes / Maya Angelou, 1987 – RoSa ex.nr.: S/598