Grace Hopper

Vrouwen en IT? Volgens het cliché geen goed huwelijk. Toch kan men in het geval van Grace Hopper (1906-1992) over een meer dan geslaagde combinatie spreken. Hopper is echter niet zo bekend bij het grote publiek. Onterecht. Haar nalatenschap in het IT-wereldje is groot. Te groot zelfs om op hier volledig uit de doeken te doen. Hieronder volgt een kleine greep uit haar belangwekkende repertoire. 

Eén van de eerste computerprogrammeurs

Grace Hopper behaalt in 1934 een doctoraat wiskunde aan de prestigieuze Yale University. Ze is op dat moment de enige vrouw. Hopper wordt daarna één van de eerste computerprogrammeurs en staat mee aan de wieg van de programmeertaal COBOL (COmmon Business-Oriented Language). Ze is verantwoordelijk voor de eerste compiler. Dat is een computerprogramma dat ervoor zorgt dat de broncode, geschreven in een programmeertaal, kan worden uitgevoerd door een computer zodat iedereen het kan gebruiken. Hopper bezorgt de wereld ook de computertermen “bug” en “debugging”. 

Eerste vrouwelijke admiraal in het Amerikaanse leger

Grace Hopper bereikt als eerste vrouw de ‘flag rank’ (een rang van admiraal) in het Amerikaanse leger. Bij haar pensionering in 1986 is ze de officier met de langste status van dienst in het gehele Amerikaans leger. In theorie is ze al sinds 1966 op rust, maar een jaar na haar pensionering wordt ze weer in actieve dienst geroepen door het Pentagon.

Steun en inspiratie van beide ouders

Grace Hopper belandt gek genoeg eerder toevallig in de computersector, het domein waar ze later zo veel faam in zal maken. Ze groeit op in een wereld die van dag op dag verandert. Er komen telefoons, auto’s, vliegtuigen. Al snel is Hopper volledig in de ban van al die technologie. Een bekende anekdote is dat ze - zeven jaar oud- zo gebiologeerd is door een alarmwekker dat ze  moet en zal te weten komen hoe dat ding werkt. Na de zevende ontmantelde klok vinden Hopper's ouders het echter welletjes. 

Grace Hopper's ouders spelen een belangrijke rol in haar ontwikkeling. Van haar moeder, een geograaf met een eigen carrière - eerder uitzonderlijk voor die tijd - krijgt ze de liefde voor wiskunde mee. Haar vader, die door een ziekte beide benen verliest, leert haar dat alles mogelijk is. Het is in die tijd niet evident voor meisjes om hoger onderwijs te volgen. Toch vinden haar ouders het belangrijk dat hun dochter een goede opleiding geniet. Ze sturen haar eerst naar Vassar College en nadien naar Yale University. Hopper blinkt er uit uit in wiskunde en fysica.

WAVES: Women Accepted for Volunteer Emergency Service

Na haar studies keert Grace Hopper terug naar Vassar College om er wiskunde te doceren. Het spreekt voor zich dat ze niet veel vrouwelijke vakcollega’s heeft. Ondertussen werkt ze ook haar doctoraat in de wiskunde af. Daarna volgde WOII, de gebeurtenis die het leven van zovelen radicaal zou veranderen. In haar jeugd word de kleine Hopper vaak gemotiveerd met de woorden “herinner je overgrootvader”. Hij was admiraal geweest in de Amerikaanse zeemacht. Met het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog herinnert Grace zich die woorden maar al te goed. Ze moet en en zal dan ook in dienst treden bij de WAVES (Women Accepted for Volunteer Emergency Service), een divisie in de Amerikaanse marine gecreëerd enkel voor vrouwen. In eerste instantie wordt ze afgekeurd omdat ze te oud is. Ze is dan 'al' 36 jaar. Maar Hopper blijft hardnekkig volhouden. Na een initiële opleiding, ziet men in de marine toch haar potentieel. Ze wordt toegelaten. 

Aan de slag met Mark I en Mark II

Hopper's wiskundig talent brengt haar bij de Mark I, de enige computer die de Navy op dat moment bezit. Deze wordt gebruikt om hoeken te berekenen waarmee de schepen munitie afvuren. In vergelijking met de huidige computers, stelt die Mark I niet veel voor, maar in die tijd was het een indrukwekkende machine. Het duurt niet lang voor Grace Hopper de machine beter kent dan wie ook. Ze zal later ook een handleiding schrijven die anderen met de computer leert omgaan.

Na de oorlog blijft Grace Hopper in dienst van de Navy als computeranalist. De computers worden sneller en sneller. Op een dag werkt de opvolger van Mark I, de Mark II, niet meer. Bij het openmaken van de machine vind Hopper zowaar een mot, geplet tussen twee stroompanelen. In haar verslag schrijft ze met veel zin voor humor dat ze voor het eerst een echte ‘bug’ heeft gevonden. Over bugs gesproken. Grace Hopper is ongewild verantwoordelijk voor de angst voor de Millenniumbug bij de overgang van 1999 naar 2000. Hopper had immers de manier waarop computers omgaan met data veranderd van acht naar zes tekens, wat mee de angst veroorzaakte.

Eerste compilerprogramma

Eén van Hoppers grote streefdoelen is om computers gebruiksvriendelijker te maken. In het begin moeten computers voor alles wat die moeten berekenen namelijk aparte instructies krijgen. Die worden op de computertape getypt in computercode. Veel te omslachtig, vind Hopper. Ze slaagt erin om veelvoorkomende instructies op te slaan op een magnetische band. Die instructies kan je dan nadien gemakkelijk oproepen door een simpel woord in te voeren, in plaats van de hele uitgebreide code. Het is de geboorte van het eerste compilerprogramma.

'Moeder van COBOL'

Programmeren blijft lange tijd een zaak van experts. Het is moeilijk om leken er voor te interesseren. Dat er in de jaren '50 van de 20ste eeuw drie verschillende programmeertalen worden gebruikt door de Amerikaanse bedrijven, helpt daarnaast ook niet echt. In 1959 neemt Grace Hopper deel aan een stuurgroep die een gemeenschappelijke programmeertaal wil creëren. Dat wordt uiteindelijk de eerder vermelde COBOL. Grace Hopper is niet dé uitvinder, maar het is wel zij die de meeste bedrijven overtuigt om hun eigen standaarden te laten vallen ten voordele van de nieuwe, universele programmeertaal. Het levert haar de bijnaam “Moeder van COBOL” op.

Erkenning

In 1966 krijgt Grace Hopper de volgens haar 'droevigste brief' in haar leven. Ze is dan net zestig geworden en moet op pensioen. Nauwelijks één jaar later vraagt de Navy haar echter of ze weer in actieve dienst kan treden. Buiten het verder ontwikkelen van computerprogramma’s luidt haar voornaamste taak officieren de wondere wereld van de COBOL programmeertaal te leren kennen. Gedurende haar loopbaan krijgt Hopper heel wat erkenning - waaronder ook prijzen - voor haar werk. 

In 1986, ze is dan 79, wordt Grace Hopper als eerste vrouw tot de rang van admiraal gepromoveerd in het Amerikaanse leger. Datzelfde jaar neemt ze ontslag. Nu voorgoed. Toch blijft Hopper heel actief in het promoten van het computergebruik. Ze reist nog veel en is lange tijd een graag geziene gast in allerhande media. 

Op 85-jarige leeftijd overlijdt Grace Hopper. Het is het jaar 1992.

Presidential Medal of Freedom

Op 16 november 2016 maakt dan Amerikaans president Barack Obama 21 nieuwe laureaten bekend die de Presidential Medal of Freedom in ontvangst mogen nemen. Ook Grace Hopper krijgt postuum deze eer. De Presidential Medal of Freedom is de hoogste burgerlijke onderscheiding in de VS en wordt uitgereikt aan personen die een verdienstelijk bijdrage hebben geleverd aan de veiligheid of nationale belangen van de Verenigde Staten, aan de wereldvrede of aan culturele of andere belangrijke publieke of private inspanningen. Een hele eer dus voor een waar fenomeen binnen de wereld van de IT.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Headstrong: 52 Women Who Changed Science and the World / Rachel Swaby, 2015 - RoSa ex.nr.: EII m/138
• Grace Hopper: admiral of the cyber sea / Kathleen Broome Williams, 2004 - RoSa ex.nr.: T/891
• Grace Hopper: computer whiz / Patricia J. Murphy, 2004 - RoSa ex.nr.: T/851