The Pain Gap - Anushay Hossain
Anushay Hossain
The Pain Gap: How Sexism and Racism in Healthcare Kill Women
New York: Simon Element, 2021. 279 p.
gezondheidszorg / geneeskunde / racisme / seksisme / zwangerschap / ervaringsliteratuur
Anushay Hossain, geboren in Bangladesh en sinds haar studies in de Verenigde Staten gevestigd, opent The Pain Gap met een persoonlijke ervaring die haar leven veranderde. Als beleidsadviseur vrouwenrechten aan Capitol Hill met een goed inkomen en uitstekende gezondheidsverzekering, dacht ze tijdens haar bevalling in het rijkste land ter wereld te kunnen rekenen op de best mogelijke zorg. “I could not have been more mistaken,” schrijft ze daarover in de inleiding van haar boek. Haar traumatische bevalling opende Hossains ogen voor de aanhoudende ongelijkheid in gezondheidszorg die vrouwen van kleur, zo leert Hossain nadien, vaak fataal wordt.
Deze ervaring is niet alleen de inspiratie, maar ook het uitgangspunt voor Hossains eerste boek, waarin ze een analyse beoogt van seksisme en racisme in de medische wereld. Hoewel het onderwerp van cruciaal belang is en Hossain enkele waardevolle inzichten deelt, schiet het boek op meerdere vlakken tekort. Het boek mist argumentatieve diepgang, analytische scherpte en heldere structuur, en biedt daarentegen een overvloed aan statistieken, persoonlijke verhalen van ervaringsdeskundigen en inzichten van experten. Omdat The Pain Gap in 2023 het meest uitgeleende boek was in onze bibliotheek, belichten we in deze bespreking de sterke en zwakke punten van het boek.
Van het persoonlijke naar het politieke
In het boek deelt de auteur heel wat biografische informatie, persoonlijke ervaringen en reflecties. Het eerste hoofdstuk, “The First Feminist I Knew”, leest als een eerbetoon aan haar moeder, een vrouwenrechtenactivist die later in de politiek gaat, net zoals Hossains vader. Hossain beschrijft haar jeugd in een geprivilegieerd gezin in Bangladesh en haar hechte band met haar nanny Wasifa, die sterft aan complicaties na de bevalling van haar eerste kind. Hossain is dan zeventien jaar en diep geraakt door het verlies van Wasifa. Diezelfde zomer trekt ze als jongvolwassene - op aanmoediging van, en naar het voorbeeld van haar oudere zus - naar de Verenigde Staten voor hogere studies.
De persoonlijke verhalen zijn goed geschreven, maar weinig zelfkritisch. Hoewel Hossain erkent op vele vlakken geprivilegieerd te zijn, gaat ze er maar weinig op in en schrijft ze in dramatische termen over verschillende momenten van inzicht over zaken die voor vele feministen common knowledge zijn. Een artikel over de gegenderde effecten van de coronapandemie “shook me to my core”, “terrified me”. Hoewel Hossain op professioneel niveau werkt rond vrouwenrechten en beleid inzake gendergelijkheid, beseft ze pas tijdens het uitbreken van de coronapandemie dat haar carrière mogelijk wordt gemaakt door de zorgarbeid van haar nanny, die zich over Hossains kinderen ontfermt voor een ongetwijfeld lager loon dan Hossain zelf verdient. “For a moment I saw my career disappearing before my eyes. Trapped at home: feeding, cleaning, educating, and entertaining my kids, I became a full-time mom.” (p. 72) Privilege wordt aangestipt, maar de discriminatie in de zorg wordt vooral, of zelfs uitsluitend, aan racisme - en niet klasse - toegeschreven. In een land zonder het vangnet van sociale zekerheid, klinkt dat te kort door de bocht.
Voor de moeders zonder nanny - de grote meerderheid - is zo’n inzicht weinig vernieuwend en zelfs elitair. Datzelfde elitarisme weerklinkt in andere persoonlijke anekdotes van Hossain, waarbij ze namedropping niet schuwt: lezers krijgen een inzicht in haar uitgebreide netwerk van experten, beleidsmakers, auteurs en politici. Ook Joe Biden, die op het moment van publicatie aan zijn presidentschap begint, wordt vermeld via anekdotes over haar carrière en krijgt verschillende pagina’s vol lof omdat hij een van de voornaamste pleitbezorgers was van de Violence Against Women Act (VAWA) (p. 108). Hoewel het verhaal over de totstandkoming en de uitrol van wetgeving en beleid interessant is, klinkt het veel lezers vermoedelijk als abstract en theoretisch in de oren.
Veel verwijzingen en info, weinig diepgang en analyse
Het boek laat enorm veel experts en ervaringsdeskundigen aan het woord, wat een meerwaarde had kunnen zijn als hun inzichten goed geïntegreerd waren in een breder argument. Een overschouwende analyse of rode draad ontbreekt daarentegen in Hossains boek, waardoor het leest als een resem onsamenhangende statistieken, citaten en persoonlijke reflecties van de auteur.
Een ander probleem is dat, in tegenstelling tot wat de titel belooft, een groot deel van het boek zich richt op de impact van de COVID19-pandemie. Hoewel het begrijpelijk is dat dit in 2021 mee de aanleiding vormt voor Hossain om dit boek te schrijven en ze deze crisis wil aanwenden om haar punt te illustreren, voelt de focus anno 2025 gedateerd aan. Dat een wereldwijde crisis bestaande ongelijkheden verscherpt, wordt te weinig expliciet uitgediept en vormt weinig aanleiding voor meer verdieping. De nadruk op de pandemie beperkt bovendien de relevantie voor lezers die op zoek zijn naar een bredere analyse van structurele raciale en genderongelijkheden in de gezondheidszorg.
Misschien is de grootste nalatigheid dan ook de presentatie van het boek: de titel schept andere, en grotere, verwachtingen en leidt ertoe dat lezers op hun honger blijven zitten. Ook de titels van de hoofdstukken scheppen verwachtingen die niet worden ingelost. Het voorlaatste hoofdstuk, “How to Be Your Own Best Health Advocate”, schetst portretten van inspirerende vrouwen van kleur die campagne voeren voor reproductieve rechtvaardigheid, terwijl het laatste hoofdstuk met negen (bovendien simplistische) adviezen voor de dag komt over hoe je als individu mee kan waken voor je reproductieve rechten.
Een boek dat systemisch seksisme en racisme in de gezondheidszorg tracht aan te kaarten, vervolgens afsluiten met adviezen aan individuen en potentiële slachtoffers in plaats van beleidsaanbevelingen, maakt de zaak nog erger. Suggesties als 'neem een - liefst mannelijk - familielid, vriend of partner mee naar je doktersafspraak’ of ‘vraag een tweede opinie als je niet geloofd wordt’ zijn goedbedoeld en ook pragmatisch in een wereld die niet van een dag op een andere rechtvaardiger zal worden. Ze leggen wel de verantwoordelijkheid bij individuen en slachtoffers in plaats van bij politici, beleidsmakers of directies van gezondheids- en onderwijsinstellingen die (nieuwe generaties) medisch personeel aansturen.
Meerwaarde in specifieke onderwerpen
Racistische geschiedenis van de moderne gynaecologie
Ondanks de tekortkomingen heeft het boek ook sterke punten. Het deel over de racistische geschiedenis van de moderne gynaecologie is bijvoorbeeld erg waardevol, hoewel beknopt. Hossain beschrijft hoe J. Marion Sims, “de vader van de moderne gynaecologie”, in de jaren 1840 zijn innovatieve methoden en instrumenten test op tot slaaf gemaakte vrouwen, vaak zelfs zonder verdoving omdat de experimenten volgens Sims “niet pijnlijk genoeg waren om de moeite en het risico te legitimeren”. Dit haakt in op het racistische vooroordeel dat zwarte mensen ‘tegen een stootje kunnen’ en minder pijngevoelig zouden zijn, een stereotype dat ook vandaag nog resulteert in lagere cijfers van pijnstilling voor personen van kleur: 40% artsen gelooft dat Afro-Amerikanen een hogere pijngrens hebben (p. 28).
Zo voert Sims vier jaar lang een totaal van dertig operaties uit op de 17-jarige Anarcha om zijn methode om fistula's te verwijderen te “perfectioneren”. Ook de eerste succesvolle galblaasoperatie en eerste artificiële inseminatie worden hem toegeschreven. Hossain grijpt deze geschiedenis aan om te duiden waarom zwarte Amerikanen meer weigerachtig zijn gevaccineerd te worden voor COVID19. Ze stelt dat het wantrouwen van zwarte mensen ten opzichte van de medische wereld terecht is en historisch gegroeid is. "We are not untrusting - we remember,” zegt Dr. Kimberly Manning daarover.
De global gag rule
Ook erg interessant is de duiding over de Amerikaanse global gag rule die sinds 1973, “prohibits foreign nongovernmental organizations (NGOs) from ‘performing or actively promoting abortion as a method of family planning’ and using funds from any source (including non-US funds) as a condition of receiving US government global family-planning assistance.” (p. 14) Hossain bekritiseert dat de Verenigde Staten hiermee een de facto totaalverbod op abortus exporteert. Meer nog, het beleid censureert de verspreiding van informatie over reproductieve gezondheid in landen die Amerikaanse steun ontvangen, terwijl datzelfde beleid in de VS het fundamentele recht op vrije meningsuiting schaadt.
Het beleid wordt naargelang de politieke strekking van de zittende president ingevoerd en weer ingetrokken, en met Donald Trump aan de macht niet alleen weer ingevoerd maar bovendien verstrengd. Hossain uit zich bezorgd over de effecten op voornamelijk achtergestelde vrouwen en hun gezinnen, met name in Afrika, Azië en de MENA-regio en specifiek in landelijke regio’s.
Verhalen moeten verteld worden
Vooral de verhalen van individuele vrouwen en de schokkende statistieken in The Pain Gap zijn krachtig en aangrijpend. Het boek kaart ongetwijfeld een belangrijk en urgent onderwerp aan, maar schiet tekort in de uitvoering. De herhaling, het gebrek aan diepgang en de overmatige focus op de COVID-19-pandemie maken het minder effectief dan het had kunnen zijn. Toch biedt het een laagdrempelige introductie tot de problematiek van raciale- en genderongelijkheden in de gezondheidszorg, met een focus op zwangerschaps- en bevallingszorg.
Meer weten?
- RoSa thema: Genderdatakloof
- RoSa thema: Male bias
- RoSa thema: Gezondheid, welzijn en veiligheid
- Uitgelezen Lente 2025: Gynaecologische pijn
- Pers:pectief 12/12/2024: De Global Gag Rule: hoe Trump wereldwijd reproductieve vrijheid inperkt
- RoSa leest: Invisible Women - Caroline Criado Perez
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- The Pain Gap: How Sexism and Racism in Healthcare Kill Women / Anushay Hossain, 2021