12.12 | De Global Gag Rule: hoe Trump wereldwijd reproductieve vrijheid inperkt

RoSa vzw belicht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema of bespreekt de genderdimensie van een actueel of onderbelicht onderwerp. In deze Pers:pectief onderzoeken we de impact van de tweede ambtstermijn van Donald Trump op de reproductieve vrijheid wereldwijd.

Gepubliceerd op 12/12/2024

Wat is de “Global Gag Rule”?

In de nasleep van de Amerikaanse presidentsverkiezingen wordt veel gesproken over de gevolgen van Trumps herverkiezing voor abortusrechten in de VS. Minder bekend is de wereldwijde impact van zijn anti-abortusbeleid. Net als in 2017 wordt verwacht dat Trump op zijn eerste werkdag opnieuw zijn handtekening zal plaatsen onder de Global Gag Rule (GGR) en de beperkingen zal uitbreiden op activiteiten van ngo’s die Amerikaanse hulp ontvangen.

De GGR, ook bekend als de Mexico City Policy, legt strikte beperkingen op aan internationale ngo’s die financiële steun ontvangen van de Verenigde Staten en in het buitenland opereren. Ze mogen geen abortusdiensten aanbieden, geen informatie verstrekken of doorverwijzen naar abortuszorg, en ook niet pleiten voor versoepeling van abortuswetten.

De ‘gag’ of ‘mondknevel’ verwijst dus naar de beperkingen die het beleid oplegt aan organisaties om zelfs maar de optie van abortus te bespreken.

In 2017 breidde president Trump de Global Gag Rule aanzienlijk uit met zijn beleid “Protecting Life in Global Health Assistance,” dat veel verder ging dan gezinsplanning. Niet alleen ngo’s die direct betrokken zijn bij abortuszorg werden getroffen, maar ook organisaties die werken aan bredere reproductieve gezondheidszorg, zoals toegang tot anticonceptie, relationele en seksuele vorming, hiv/aids-preventie en -behandeling, en moeder- en kindzorg. Door deze uitbreiding steeg het bedrag aan subsidies dat aan de regels gebonden was van ongeveer 600 miljoen dollar onder president George W. Bush (2001-2009) naar maar liefst 12 miljard dollar.

Hulporganisaties die de voorwaarden van de GGR niet onderschrijven, komen niet in aanmerking voor Amerikaanse financiering. Internationale ngo’s die de GGR wél ondertekenen, moeten de voorwaarden ook opleggen aan de lokale organisaties die zij ondersteunen en ervoor zorgen dat zij zich aan het beleid houden. Bovendien mogen deze organisaties geen abortusgerelateerde activiteiten uitvoeren, ongeacht waar hun financiering vandaan komt. Dit betekent dus ook dat ze geen toelating hebben om Amerikaanse subsidies uitsluitend voor andere projecten te gebruiken terwijl ze abortusdiensten met andere middelen financieren. Het accepteren van zelfs maar $1 aan Amerikaanse steun verplicht de hele organisatie om zich volledig aan deze strikte regels te houden.

De GGR werd voor het eerst ingevoerd in 1984 onder president Reagan. Het beleid wordt sindsdien ingetrokken door elke Democratische regering en opnieuw ingevoerd door elke Republikeinse regering.

Hiermee probeert de Republikeinse partij haar achterban te verzekeren dat Amerikaans belastinggeld niet wordt gebruikt voor het financieren van abortussen in het buitenland. Hoewel de Verenigde Staten al meer dan vijftig jaar geen abortussen in het buitenland financieren vanwege het Helms-amendement, verhindert de Global Gag Role ook de toegang van vrouwen tot anticonceptie en andere essentiële gezondheidszorg. Volgens International Planned Parenthood, de grootste niet-gouvernementele aanbieder van anticonceptie, “beperkt en begrenst de GGR reproductieve vrijheden en dwingt het vrouwen tot zwangerschap door abortuszorg te weigeren”.

De gevolgen van de Global Gag Rule in cijfers

Met meer dan 15 miljard dollar aan jaarlijkse steun zijn de Verenigde Staten verreweg de grootste donor op het gebied van wereldwijde gezondheidszorg. Aangezien reproductieve gezondheidszorg in veel landen sterk afhankelijk is van Amerikaanse subsidies, heeft de invoering van de Global Gag Rule ingrijpende gevolgen op het terrein. Volgens een analyse van de ngo MSI Reproductive Choices leeft ruim 36% van alle vrouwen in de reproductieve leeftijd in landen die afhankelijk zijn van Amerikaanse hulp. Dit betekent dat de herinvoering van de GGR de reproductieve gezondheid en rechten van één op de drie vrouwen in deze leeftijdsgroep wereldwijd beïnvloedt.

Een aantal grote internationale ngo’s weigert principieel de Global Gag Rule te onderschrijven en is daardoor overgeleverd aan de grillen van de Amerikaanse politiek voor hun financiering: als de democraten aan de macht zijn, kunnen ze rekenen op financiële steun, anders niet. Dit heeft zware structurele gevolgen, waarbij ook het vertrouwen van lokale gemeenschappen afneemt. “Je kunt het gezondheidssysteem niet in vier jaar versterken en er dan vier jaar mee stoppen. De volgende keer moet je vanaf nul beginnen”, zo liet een Nepalese gezondheidswerker optekenen in The Guardian.

Toen Trump in 2017 aantrad, verklaarde International Planned Parenthood (IPPF), dat het naar schatting 100 miljoen dollar aan Amerikaanse financiering zou mislopen. Dit bedrag had kunnen helpen bij het voorkomen van 4,8 miljoen ongewenste zwangerschappen, 1,7 miljoen onveilige abortussen en ongeveer 20.000 sterfgevallen door zwangerschapscomplicaties of onveilige abortussen. MSI Reproductive Choices waarschuwde dat het in 2025 opnieuw 14 miljoen dollar dreigt te verliezen. “De armste vrouwen en meisjes ter wereld zullen de prijs betalen", benadrukte de organisatie.

De overgrote meerderheid van hulporganisaties die financiering uit de Verenigde Staten ontvangen, ziet zich gedwongen de voorwaarden van de Global Gag Rule (GGR) te ondertekenen. Hierdoor moeten veel van hen hun abortusgerelateerde activiteiten stopzetten en gezondheidswerkers ontslaan. Dit leidt niet alleen tot de sluiting van abortusklinieken, maar ook tot het stopzetten van initiatieven op het gebied van anticonceptie, aidsbestrijding en seksuele voorlichting. Uit onderzoek in 26 Afrikaanse landen naar de impact van de GGR tijdens de Bush-administratie bleek dat het gebruik van anticonceptie met 14% afnam, terwijl het aantal zwangerschappen met 12% toenam en het abortuscijfer zelfs met 40% steeg. Voor de meerderheid van de vrouwen betekent dit dat zij geen andere keuze hebben dan hun toevlucht te nemen tot onveilige abortusmethoden, met alle risico's van dien.

De Global Gag Rule slaat vaak het hardst toe op het platteland waar vrouwen en meisjes zijn aangewezen op outreach teams die reizen naar de meest afgelegen gebieden om essentiële gezondheidszorg te bieden. Mensenrechtenorganisatie Change stelde vast dat in Malawi, waar abortus bestraft wordt met veertien jaar celstraf, de GGR vaak een doodstraf betekent voor arme vrouwen in het platteland. Zonder toegang tot anticonceptiemiddelen die normaal via internationaal gesubsidieerde hulporganisaties worden verspreid, blijven zij zonder opties achter. Onderzoek in Kenia naar de impact van het beleid onder Trump toonde aan dat zowel openbare als particuliere ziekenhuizen te maken kregen met ernstige personeelstekorten en een gebrek aan medisch materiaal en voorbehoedsmiddelen.

Het ondermijnen van één van de pijlers van reproductieve gezondheid veroorzaakt vaak een domino-effect.

Hoewel de Global Gag Rule beweert het aantal abortussen te willen verminderen, bereikt het beleid juist het tegenovergestelde: beperkte toegang tot anticonceptie en informatie resulteert in meer ongewenste zwangerschappen en daardoor een grotere vraag naar abortussen. Een studie uit 2022 toonde aan dat de verminderde beschikbaarheid van condooms, snelle testkits en antiretrovirale geneesmiddelen door de GGR leidde tot 90.000 nieuwe hiv-besmettingen. Daarnaast droeg de afname van abortusdiensten en pre- en postnatale zorg bij aan bijna 30.000 sterfgevallen onder moeders en kinderen.

Antifeminisme

De uitbreiding van de Global Gag Rule onder president Trump maakt deel uit van zijn bredere antifeministische agenda en een wereldwijde conservatieve tegenreactie. Deze politiek ondermijnt de autonomie van vrouwen, hun reproductieve rechten en de toegang tot gezondheidszorg, zowel nationaal als internationaal. Al in 2017 veroordeelde de internationale ngo Population Action International (PAI) de GGR als onderdeel van Trumps strategie om de fundamentele rechten van vrouwen te ontmantelen en hen te straffen. PAI stelde: “Dit beleid is een aanval op de lichamelijke autonomie en vrijheid van vrouwen. Het gevolg zal zijn dat we een toename zien van onbedoelde zwangerschappen en onveilige abortussen.”

De Global Gag Rule promoot een conservatieve, anti-choice agenda, ook in landen waar deze ideeën vaak niet stroken met lokale waarden of wetgeving. Hiermee wordt de Amerikaanse antifeministische ideologie feitelijk geëxporteerd.

Nepal, dat een van de meest progressieve abortuswetten in Zuid-Azië kent en abortussen aanbiedt in openbare faciliteiten, ondervond desondanks grote gevolgen door de afhankelijkheid van internationale hulp voor gezondheidszorg. Volgens de ngo MSI Reproductive Choices leidde de angst van lokale organisaties om financiering te verliezen ertoe dat zij strengere anti-abortusbeperkingen oplegden dan de GGR zelf vereiste. Zo weigerden sommige ngo’s personeel aan te nemen dat zelf een abortus had ondergaan, of stuurden ze vrouwen niet door naar abortusklinieken, zelfs niet in gevallen van incest, verkrachting of wanneer het leven van de moeder in gevaar was – uitzonderingen die nochtans toegestaan zijn onder de GGR.

Door de financiering van organisaties die opkomen voor reproductieve rechten te blokkeren, ondermijnt de Global Gag Rule (GGR) feministische bewegingen en lokale activisten. Hervormingsgezinde actoren verliezen de Amerikaanse overheid als bondgenoot. In landen waar de overheid al vijandig staat tegenover abortus en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, voelen conservatieve en religieuze tegenstanders van reproductieve keuze zich vaak gesterkt door het beleid van de Trump-regering. PAI rapporteerde dat in Oeganda, grotendeels afhankelijk van Amerikaanse ontwikkelings- en humanitaire hulp, de geboekte vooruitgang op het gebied van gezinsplanning en seksuele en reproductieve gezondheid door politieke tegenstanders wordt teruggedraaid. Het taboe op abortus, anticonceptie en seksuele vorming neemt opnieuw toe. Amnesty International meldde een vergelijkbare trend in Kenia, waar het conservatieve geluid aanzwelt onder invloed van de GGR. “We worden uit religieuze, politieke en medische hoek tegengewerkt. Er lopen petities tegen ons, op internet worden we continu getrold en vorige maand is een van onze zorgverleners aangevallen”, zo getuigt een lokale hulporganisatie.

Trump 2.0

Het lijkt onvermijdelijk dat Trump bij zijn inauguratie in januari 2025 opnieuw de Global Gag Rule zal instellen, zoals elke Republikeinse president voor hem heeft gedaan. Waarschijnlijk zal de GGR bovendien niet alleen worden heringevoerd, maar ook verder worden uitgebreid met strengere beperkingen op de activiteiten van ngo’s die Amerikaanse hulp ontvangen.

Een aanwijzing hiervoor is Project 2025, een 900 pagina’s tellende conservatieve beleidsagenda die uitgebreide aanvallen op abortusrechten in binnen- en buitenland voorstelt. Het document pleit onder andere voor het terugtrekken van de Verenigde Staten uit internationale organisaties zoals de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties (UNFPA). Deze instanties bieden cruciale diensten aan op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid voor vrouwen en meisjes wereldwijd. Daarnaast roept Project 2025 de toekomstige regering op om een internationale coalitie te vormen op basis van de Geneva Consensus Declaration on Women’s Health and Protection of the Family, een anti-abortusverklaring die is ondertekend door ongeveer dertig conservatieve landen.

Trumps aanvallen op seksuele en reproductieve rechten, zowel binnen de VS als internationaal, tijdens zijn vorige ambtstermijn, samen met de voorstellen van Project 2025—ontworpen door conservatieve krachten die nauw aansluiten bij de komende regering—duiden vrijwel zeker op een ongekende bedreiging voor de reproductieve vrijheid van vrouwen en meisjes wereldwijd.


In de pers:

Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

Rosalind Pollack Petchesky
Anti Gender Politics In The Populist Moment
Bodies Under Siege
Reproductive Justice A An Introduction Loretta J Ross Rickie Solinger 2017
#Perspectief #RoSaschrijft #Trump #Politiek #Internationaal #VS #Wereldwijd #Reproductieve #Rechten #Abortus

Op de hoogte blijven van RoSa thema's en actua?

Ontvang onze tweewekelijkse Pers:pectief waarin we een actueel of onderbelicht thema bespreken vanuit een genderperspectief, of kies voor onze driemaandelijkse Uitgelezen met tal van boekrecensies, interviews, de nieuwste aanwinsten in onze almaar groeiende collectie en nog veel meer, telkens rond één specifiek thema.

Deze website maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door op ‘Ik ga akkoord’ te klikken of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies? Meer info

Ik ga akkoord