Madame Guyon
Franse mystica en vertegenwoordiger van het quiëtisme
Jeanne-Marie Bouvier de la Motte Guyon, beter bekend als Madame Guyon, is geboren in Frankrijk in 1648 en is een van de bekendste aanhangers van het quiëtisme. Ze belijdt de volgens haar "zuivere liefde", een liefde tot God die belangeloos is, dat wil zeggen, onbedorven door het vooruitzicht van een beloning of de hoop op verlossing. Ze is een invloedrijk personage in haar tijd, erg zichtbaar in de toenmalige Parijse high-society en bouwt een kring van volgelingen op.
Levensloop
Bouvier (1648-1717) komt uit een rijke familie, heeft een broze gezondheid en wordt tijdens haar opvoeding ietwat verwaarloosd. Op haar zestiende trouwt ze (ongelukkig) en dat huwelijk zal vijf kinderen voorbrengen, waarvan er slechts drie de volwassen leeftijd zullen bereiken. Op haar achttiende ontmoet ze twee geestelijken die haar het licht doen zien, waarop ze spirituele begeleiding zoekt van de overste van de benedictinessen in haar regio. Via via verzeilt ze in mystieke kringen en vindt ze een biechtvader, haar vertrouwenspersoon en geestelijke leidsman. Ondanks haar zwakke gestel en de verliezen in haar familie behoudt Guyon het geloof in Gods volmaakte plan en dat ze gezegend zou worden door haar lijden. Ze doet aan zelfstudie en ontdekt het quiëtisme (zie onder) - hoewel ze het zelf nooit als "quiëtisme" zal benoemen. Ook Madame Guyon beoogt zonder gebed of sacramenten, door absolute passiviteit, een pure gemeenschap met God te kunnen bereiken.
Nadat ze op haar achtentwintig weduwe wordt, stelt ze zichzelf en haar geld in dienst van de Kerk en begint te reizen. Ze begint ook te schrijven, zoals onder andere Torrents (over stilzwijgende gebeden die van hart tot hart worden overgedragen), Moyen court et très facile pour l’oraison en Explications de la Bible.
Uiteindelijk groeit ze uit tot een influencer avant la lettre, met onder haar volgelingen aartsbisschoppen en hertoginnen.
Daardoor is ze een doorn in het oog van het gezag in Versailles. Ze wordt aangeklaagd en gearresteerd in 1695. Madame Guyon wordt verweten van slechte zeden te zijn, net als een non-conformist. Na achtendertig (!) ondervragingen en acht jaar in de cel, bekent ze nog steeds geen schuld. Na haar vrijlating in 1703 is ze van alle verdenking verheven, maar ondertussen wel ouder en in slechte gezondheid. Eerst woont ze bij haar zoon, maar zodra ze toestemming krijgt om alleen te wonen, verhuist ze naar het platteland en daarna naar de gemeente Blois, waar ze lesgeeft en haar leerlingen op het pad van het innerlijke geestelijke leven stuurt.
Quiëtisme
Quiëtisme is een levensopvatting waarbij men zich afwendt van de wereld en zich zo passief en zonder verlangen mogelijk opstelt tegenover de realiteit. De quiëtist probeert "mystiek-contemplatief" op te gaan in het goddelijke. Christelijke quiëtisten proberen de volmaaktheid te vinden in een lijdelijke zielenrust. De mens is zodanig verdorven dat geen enkele inspanning, boetedoening of vervolmaking nog tot verlossing kan lijden. Al wat men kan doen is zich passief opstellen om de goddelijke werking zijn gang te laten gaan. De stroming heeft een eerder negatieve connotatie in het Christendom, daar het als verkeerd wordt gezien om reflectie boven meditatie te verkiezen, of intellectueel stilzwijgen boven mondeling gebed en innerlijke passiviteit boven vrome daden.
Nalatenschap en invloed
De eerste uitgevers van Guyons werk zijn protestanten en ook in de eenentwintigste eeuw blijft haar invloed in protestantse kringen groot, vooral in Zwitserland, bij de piëtisten in Noord-Duitsland en bij de Anglo-Amerikaanse methodisten. In onze streken worden haar teksten rond 1704 uitgegeven en vergaren meteen populariteit. Op het einde van haar leven wordt ze vooral door Engelsen en Duitsers bezocht in Blois.
"Het lezen van verschillende werken van Madame Guyon bracht mij tot een soort ongewone kalmte, die mij goed deed (...) Het was toen dat ik voor de eerste keer zonder pijn ademde. Ik voelde me alsof ik verlost was van het gewicht van het leven." Benjamin Constant, Cécile. Geciteerd door Sophie Guermès, « Benjamin Constant : de la passion à l'apathie, itinéraire d'un mélancolique », sur persee.fr [archive], Romantisme, no 111, 2001, p. 36.
Filosoof Arthur Schopenhauer, nochtans een atheïst en gekend als misogyn, brengt een ode aan Madame Guyon in zijn belangrijkste werk, De wereld als wil en voorstelling: "Als een bijzonder en zeer volledig voorbeeld, en tegelijk als een zeer praktische illustratie van de ideeën die ik heb gepresenteerd, zal ik vooral de autobiografie van Madame Guyon aanbevelen; zij is een mooie en grote ziel, wier gedachten mij altijd met respect vervullen (...) De mens die, na vele hevige gevechten tegen zijn eigen natuur, zo'n overwinning heeft behaald, is nu nog slechts het zuivere subject van kennis, de kalme spiegel van de wereld (...) Het leven en zijn figuren zweven om hem heen als een vluchtige verschijning (...) Dit alles zal ons doen begrijpen in welke zin Madame Guyon zo vaak herhaalt aan het eind van haar autobiografie: "Alles is onverschillig voor mij; ik kan niets meer willen; het is onmogelijk voor mij om te weten of ik besta, noch of ik niet besta."
Bronvermelding: Citaat 1: Benjamin Constant, Cécile. Cité par Sophie Guermès, « Benjamin Constant : de la passion à l'apathie, itinéraire d'un mélancolique », sur persee.fr [archive], Romantisme, no 111, 2001, p. 36 (consulté le 17 février 2020).
Citaat 2: Arthur Schopenhauer, Le Monde comme volonté et comme représentation, sur schopenhauer.fr [archive], Paris, Alcan, 1912, p. 572, 579 (voir aussi p. 580, 1567, 1569, 1570). Numérisé par Guy Heff, novembre 2017 (consulté le 17 février 2020). — Dans Françoise Mallet-Joris, op. cit., voir p. 487 et 488, 537
Meer weten?
- Uitgelezen Zomer 2021: Mystiek
- RoSa rolmodel: Jenny Merkus
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Jeanne Guyon / Françoise Mallet-Joris, 1978 - RoSa ex.nr.: T/50
- Madame Guyon : une avonturière mystique / Emmanuel Aegerter, 1941 - RoSa ex.nr.: T/340