Nanny of the Maroons

Nanny of the Maroons (1686*-1755*), ook wel Queen Nanny genoemd, schrijft in de achttiende eeuw geschiedenis als een militaire leider en strateeg bij de Jamaicaanse Maroons. Dit zijn tot slaaf gemaakte afstammelingen van het Afrikaanse continent die aan hun slavernij ontsnappen en afgezonderde gemeenschappen van vrije, zwarte mensen vestigen in het Jamaicaanse binnenland. Nanny of the Maroons wordt een vooraanstaand leider in één van de oostelijke gemeenschappen, namelijk de Windward Maroons. Niet ontoepasselijk krijgt hun stronghold de naam Nanny Town. 

Er is onduidelijkheid over Nanny’s exacte geboortejaar en afkomst, maar de meeste bronnen verwijzen naar het jaar 1686. Haar origine daarentegen wordt veelal bij de Asante geplaatst, een matrilineaire samenleving die als subgroep geldt onder het Akan volk en zich situeert in wat vandaag de dag Ghana is. Over het hoe en waarom Nanny of the Maroons op het Caribische eiland Jamaica terechtkomt, is weinig eensgezinde informatie te vinden. Sommigen insinueren dat ze als slaaf het land binnenkomt en zich weet te bevrijden (zoals de meeste Maroons), anderen zinspelen dan weer dt ze als vrije vrouw van koninklijk bloed (wat aansluit bij de matrilineaire afstamming binnen de Asante) naar Jamaica reist.

Hoe ze ook betrokken zou zijn geraakt bij de Maroons, er is één constante in de overlevering: Queen Nanny neemt een actieve, zelfs leidinggevende rol op in de vrijheidsstrijd van de Maroons en in de rechtstreekse conflicten met de koloniale mogendheid.

Nanny of the Maroons krijgt vooral erkenning voor haar uitzonderlijke leiderschapsvaardigheden en haar meesterschap binnen guerrilla oorlogvoering: twee aspecten die ze met groot succes toepast in de First Maroon War (1728-1740), een langdurig conflict tussen de Maroons en de Britse koloniale macht. De successen van de Maroons tegen een veel grotere en beter gewapende tegenstander worden onder meer toegekend aan de strategieën en tactieken van Queen Nanny.

In 1975 erkent de Jamaicaanse overheid Nanny als eerste - en tot nu toe - enige vrouw met de Order of National Hero (ONH). Dit brengt met zich mee dat ze, samen met de andere nationale helden elk jaar gevierd wordt op Jamaican National Heroes Day (derde maandag van oktober). De beeltenis van Nanny of the Maroons prijkt sinds de introductie ervan in 1994, ook op het Jamaicaanse $500 biljet, dat niet voor niks een ‘nanny’ in Jamaicaanse slang wordt genoemd. Tot slot bezit de Jamaica Defence Force Coast Guard sinds 2020 een schip met de naam HMJS Nanny of the Maroons.

Ook internationale erkenning blijft niet uit. Het Gilder Lehrman Center for the Study of Slavery, Resistance and Abolition van de prestigieuze Yale University in de Verenigde Staten, dat onderzoek naar slavernij in de Amerika’s financieel ondersteunt, eert Queen Nanny lange tijd in hun logo. 

Nog meer dan over haar geboortedatum hangt er een mysterie rond de sterfdatum van Nanny of the Maroons. Datums variëren van een datum in de jaren 1730 tot de jaren 1760. Dit kan deels verklaard worden door het feit dat ‘nanny’ bij de Maroons ook gebruikt zal worden als eretitel voor vrouwen, als eerbetoon aan de enige echte Queen Nanny. As er dus in de geschiedschrijving of -vertelling melding wordt gemaakt van het overlijden van een ‘nanny’ is het vaak onduidelijk om wie het gaat. Over het algemeen wordt aangenomen dat een sterfdatum na 1740 realistisch is voor Nanny of the Maroons, omdat het vredesakkoord van dat jaar er in orale geschiedenis nog onder haar leiderschap zou zijn gekomen. In dat geval wordt het vaakst melding gemaakt van 1755. 

Queen Nanny zou zijn begraven in Moore Town, dat lange tijd bekend stond als New Nanny Town. Deze locatie krijgen de Windward Maroons toegekend in het kader van het vredesakkoord dat een einde maakt aan de First Maroon War (20 april 1740). In Moore Town wordt 20 april nog steeds als een heuse feestdag gevierd. De gedenksteen van Nanny of the Maroons staat bekend als Bump Grave en geldt als één van de meeste bezochte plekken in de regio van Moore Town.

Meer weten?

• RoSa rolmodel: Yaa Asantewaa (1840*-1921*), eerste en enige vrouwelijke militaire aanvoerder van het West-Afrikaanse Asanterijk

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Pursuing Her Profits: Women in Jamaica, Atlantic Slavery and Globalising Market, 1700-60 / In: GENDER & HISTORY, Vol. 26, 2014, nr. 3, november, p. 478-501
• Women Plantation Workers: International Experiences / Shobitha Jain & Rhoda Reddock, 1998 - RoSa-ex-nr.: EI a/78