Podcast Moeders ten laste van Radio 1
In de categorie RoSa luistert bespreken we interessante podcasts over gender en/of feminisme die ons opvallen, die we warm aanbevelen of die we kritisch onder de loep nemen. Ditmaal luisterden we naar een aflevering van de driedelige podcast Moeders ten laste van Radio 1 over de pensioenkloof tussen alleenstaande vrouwen en hun voormalige echtgenoot. In iedere aflevering wordt een moeder geïnterviewd door een van haar kinderen over huismoederschap, de gegenderde gezinsverdeling van arbeid en zorg, en de gevolgen daarvan op latere leeftijd, al zeker na een scheiding.
Financiële ongelijkheid tussen mannen en vrouwen komt wel vaker aan bod in de media, hoewel de pensioenkloof wellicht minder wordt belicht dan de loonkloof. Vaak worden deze thema’s gepresenteerd aan de hand van cijfers en procenten. Om de problematiek van de pensioenkloof een gezicht te geven, laten de makers van de podcast Moeders ten laste verschillende profielen van alleenstaande, gepensioneerde vrouwen aan het woord die deze ongelijkheid aan den levende lijve ondervinden.
Interessant is dat de persoonlijke verhalen worden aangevuld en becommentarieerd door Ria Janvier, hoogleraar sociale wetenschappen aan de UAntwerpen, gespecialiseerd in pensioenrecht. Zij duidt de structurele aard van dit maatschappelijk probleem en toont dat er meer aan de hand is dan individuele vrouwen die pech hebben gehad.
De podcast portretteert een ex-vrouw van een zelfstandige, een ex-vrouw van een ambtenaar en een weduwe van een zelfstandige, elk met hun eigen verhaal over financiële onzekerheid na een leven van zorgarbeid. Voor Wederik De Backer, een van de podcastmakers, is de thematiek maar al te bekend. Ook zijn moeder, Monique, moet het zien te redden met een pensioen dat flirt met het bestaansminimum. In de eerste aflevering interviewt hij zijn moeder over de maatschappelijke oorzaken en gezinskeuzes die geleid hebben tot haar karige pensioen, evenals de impact daarvan op haar leven als jong gepensioneerde, alleenstaande vrouw.
Monique (66)
Monique is net 66 geworden en sinds een jaar - hoewel tegen haar zin - op pensioen. Ze is alleenstaande en moeder van vijf kinderen, van wie er twee overleden zijn. Ze was het leeuwendeel van haar leven huismoeder. Op haar achttiende begon Monique te werken, maar wanneer ze enkele jaren later een kind krijgt, besluiten zij en haar echtgenoot dat zij voortaan thuis blijft om voor hun kroost te zorgen. Kinderopvang is in die tijd praktisch onbestaande en ook deeltijds werk werd toen nog niet geaccepteerd. Omdat haar partner als ambtenaar meer verdiende dan zij, was de keuze voor huismoederschap snel gemaakt.
Monique scheidde in 2002, toen haar jongste kind acht was. Het was een moeilijke tijd, niet enkel emotioneel, maar ook financieel. Plots was er enkel alimentatie. Ze besluit zich bij te scholen, en vindt daarna moeizaam terug werk. De laatste zestien jaar van haar carrière werkt ze vier vijfde binnen de sector van het beschut wonen, waar ze een thuis creëert voor personen met een psychiatrische achtergrond.
Hoewel Monique dus ettelijke jaren betaald werkte, was dit niet voldoende om aanspraak te maken op een overlevingspensioen; daarvoor moet je minstens 30 jaar betaalde arbeid op je teller hebben staan. Omwille van al deze redenen trekt Monique maandelijks slechts 680 euro rustpensioen per maand. Ook al wordt dit karige pensioen aangevuld tot 811 euro per maand, het blijft onvoldoende om zelfstandig te leven. De afbetaling van haar huis alleen al bedraagt een maandelijkse kost van 650 euro. Wat Monique bovenal moeilijk vindt, is dat zij niet in een positie zit om haar kinderen financieel een steuntje in de rug te geven. In tegenstelling tot bijvoorbeeld haar zussen die op vakantie en uit eten kunnen, is Monique - de facto - haar kinderen “ten laste”. Dat haar ex-echtgenoot inmiddels geniet van een pensioen van een goede 2000 euro per maand, is een bittere pil om te slikken.
Monique is niet alleen: één derde van de vrouwen heeft een pensioen van minder dan 750 euro doordat zij thuis bleven, terwijl hun man ging werken, of omdat ze meewerkend echtgenote waren in een tijd waarin dit minder goed geregeld was dan nu. De podcast sensibiliseert over deze ongelijkheid en werpt een licht op de verregaande gevolgen van gegenderde gezinskeuzes die personen die thuisblijven voor zorgarbeid - meestal vrouwen - structureel benadelen.
Opmerking: in deze aflevering stelt Ria Janvier dat de loonkloof 30% bedraagt. Dit lijkt ons een verspreking: het is de pensioenkloof die de 30% nadert. Voor meer info en recente cijfers, lees onze dossiers over de loonkloof en de pensioenkloof.
Meer weten?
- RoSa thema: Arbeid en zorg
- RoSa thema: Loonkloof
- RoSa thema: Pensioenkloof
- RoSa thema: Gegenderde taakverdeling