Naomi Wolf

In 1991 maakt de Amerikaanse Naomi Wolf wereldwijd furore met haar spraakmakende bestseller The Beauty Myth: How Images of Beauty Are Used Against Women, waarin ze dwingende en ongezonde schoonheidsidealen aanklaagt. Als liberaal progressief denker wordt Wolf in de jaren negentig gezien als een vooraanstaande woordvoerder van de zogenaamde derde feministische golf, waaraan ze evenzeer een boek wijt. Tot vandaag blijft Wolf boeken publiceren over feministische thema’s. Hoewel ze doorheen haar carrière als academica en auteur meermaals bekritiseerd wordt voor onnauwkeurigheden in haar werk, wordt ze door andere feministische grootheden zoals Gloria Steinem en Betty Friedan wel geprezen voor haar inzichten en haar niet aflatend engagement.

Leven

Naomi Wolf is geboren op 12 november 1962 in San Francisco. Ze gaat naar de Lowell Hogeschool en studeert in 1984 af in Engelse literatuur aan de prestigieuze universiteit van Yale. Daarna ontvangt ze een Rhodesbeurs om haar studies voort te zetten aan de evenzeer wereldwijd gerenommeerde universiteit van Oxford. Tussen 1985 en 1987 werkt ze daar aan de basis van wat later haar eerste boek zal worden. In 1987 besluit Wolf Oxford te verlaten omdat er naar haar aanvoelen geen ruimte is voor de feministische theorie waarop ze zich wil concentreren. Pas vele jaren later, in 2015, zal Wolf terugkeren in Oxford om te doctoreren.

In 1991 publiceert ze haar eerste boek: The Beauty Myth: How Images of Beauty Are Used Against Women. Het wordt al gauw een wereldwijde bestseller en blijft tot op vandaag een feministische klassieker. Er volgen nog een tiental boeken, telkens over feminisme of vanuit een feministische insteek.

Bron foto: Larry D. Moore, CC BY-SA 3.0, via WikiCommons

In de jaren negentig is Wolf politiek adviseur van de democratische kandidaten Al Gore en Bill Clinton. Ze adviseert hen over hoe ze vrouwelijke kiezers best aanspreken. Als journalist en opiniemaker mengt Wolf zich onder meer in de debatten rond abortus, pornografie en klokkenluiders. Ze klaagt seksisme en grensoverschrijdend gedrag in de universitaire wereld aan, met name aan Yale. In 2004 beschuldigt Wolf literatuurwetenschapper Harold Bloom ervan twintig jaar eerder haar dij te hebben aangeraakt toen hij haar onderwees aan Yale, wat veel commotie veroorzaakt.

Wolf woont in New York City en is CEO van DailyClout.io, een bedrijf dat tools bouwt om wetgeving vindbaar, deelbaar en begrijpelijk te maken.

The Beauty Myth

In 1991 bindt Naomi Wolf de strijd aan tegen de steeds dwingendere schoonheidsnormen in haar eerste boek: The Beauty Myth: How Images of Beauty Are Used Against Women. Het wordt een internationale bestseller en Naomi Wolf vergaart al gauw bekendheid als een sleutelfiguur van de derde feministische golf. The Beauty Myth, oftewel De zoete leugen in het Nederlands, draait rond de centrale stelling dat naar gelang vrouwen over steeds meer macht, legale gelijkberechtiging en professioneel succes beschikken, de druk om te voldoen aan onrealistische schoonheidsidealen ook exponentieel toeneemt. De onevenredige, maatschappelijke focus op het uiterlijk van vrouwen geeft vrouwen het signaal dat hun sociale status onlosmakelijk verbonden is met de mate waarin ze voldoen aan het dominante schoonheidsideaal. Dat is echter vaak ongezond, geseksualiseerd en compleet onhaalbaar. Wolf betreurt dat vrouwen steeds meer tijd, energie en aandacht aan hun fysieke voorkomen spenderen, ten koste van hun academische of professionele carrière, hun relaties en zelfs hun lichamelijke gezondheid. Door deze obsessie met het “perfecte” uiterlijk, verzeilen vrouwen in een neerwaartse spiraal van twijfel en onzekerheid. Dit leidt tot een ongezond zelfbeeld. Wolf concludeert daarom dat the beauty myth – hoewel het een andere vorm van sociale controle is – even nefast is als het traditionele vrouwelijkheidsideaal van de huisvrouw.

Ook legt Wolf in haar spraakmakende bestseller een belangrijke, economische component bloot in deze machtsdynamiek. Ze wijst erop dat enkel de mode- en schoonheidsindustrie baat hebben bij deze schoonheidsobsessie, aangezien ze er een flinke duit kunnen uitslaan. Gestuurd door marketing en massamedia wordt vrouwelijkheid als het ware “verkocht”. Deze vercommercialisering (Engels: commodification) van vrouwelijkheid is volgens Wolf getransformeerd tot een hardnekkige ideologie die doorsijpelt in alle domeinen van de samenleving.

The Beauty Myth wordt een bestseller en zwengelt wereldwijd feministisch bewustzijn rond representatie en vrouwelijkheid aan. Ondanks sterk gepolariseerde reacties op haar werk, prijzen verschillende prominente feministen, zoals Gloria Steinem en Betty Friedan, haar inzichtelijke kritiek op de mode- en schoonheidsindustrie en de schadelijke impact die ze hebben op het psychologisch welzijn van vrouwen. Tegelijkertijd wordt Wolf bekritiseerd omdat het onderzoek voor haar boek niet nauwkeurig genoeg zou zijn. Dit is onder meer een kritiek van de Amerikaanse postfeminist Camille Paglia. Onderzoek heeft aangetoond dat van de 23 statistieken die Wolf aanhaalt over anorexia nervosa in westerse landen, er maar liefst 18 incorrect zijn.

Schrijverschap en liberaal feminisme

Met The Beauty Myth wordt Wolf een van de liberaal progressieve boegbeelden van het derde golffeminisme. Ze predikt individuele keuzevrijheid, zelfrespect en het recht op seksueel genot. In haar oeuvre zal Wolf vooral aandacht hebben voor obstakels waar geëmancipeerde, economisch onafhankelijke vrouwen mee geconfronteerd worden.

In haar boek Fire with Fire (1993) staan politiek, vrouwenemancipatie en de seksuele bevrijding van vrouwen centraal. Opnieuw worden de discussies die ze opstart geprezen, maar worden sommige beweringen uit het boek in twijfel getrokken omdat ze niet gestaafd (kunnen) worden met onderzoek. Het is een probleem dat opnieuw opduikt bij de publicatie van haar boek Promiscuities (1997) over de prominentie van literaire werken over mannelijke seksualiteit bij adolescenten en de onderdrukking van vrouwelijke verhalen over dit thema.

In 2001 en 2005 volgen persoonlijkere boeken. Misconceptions (2001) gaat over de medische dictatuur rond moederschap die Wolf ervaart wanneer ze voor het eerst een kind krijgt. In The Treehouse (2005) deelt ze levenslessen die van haar vader, de poet Leonard Wolf, doorgegeven kreeg en schrijft ze over haar midlife crisis.

In het verfilmde The End of America: Letter of Warning to a Young Patriot uit 2007 en opvolger Give Me Liberty uit 2008 geeft Wolf een historische visie op de patronen waarmee fascisme opkomt en democratieën vernietigt. In 2014 exploreert ze dit thema opnieuw in het artikel Women – the kinder, gentler fascists?, over hoe vrouwen in westerse democratieën leiderschapsposities innemen in neofascistische politieke bewegingen.

In 2015 verschijnt Vagina: A New Biography, waarin Wolf onderzoekt hoe de vagina gerepresenteerd wordt in culturele beeldvorming doorheen de eeuwen. In het boek stelt zij dat er een verbinding is tussen de vagina en de hersenen, die invloed heeft op bewustzijn, creativiteit en zelfvertrouwen. Opnieuw volgt kritiek vanwege feitelijke onjuistheden.

Haar volgende boek Outrages: Sex, Censorship, and the Criminalization of Love, gepubliceerd in 2019, is eenzelfde lot beschoren. Het boek is gebaseerd op haar proefschrift en stelt dat de Britse Obscene Publications Act van 1857 bijgedragen heeft aan de vervolging van homoseksuele mannen in Groot-Brittannië. Het boek werd in 2019 in Groot-Brittannië uitgegeven, maar in de VS werd de publicatie door de Amerikaanse uitgever Houghton Mifflin Harcourt uitgesteld en vervolgens geannuleerd omdat het boek feitelijke onjuistheden bevatte.

Ondanks alle kritiek is Naomi Wolf altijd haar standpunten blijven verdedigen. Volgens Wolf is kritiek krijgen, ook van andere feministen, onderdeel van feminist zijn. Wanneer je iets radicaals doet, moet je een negatieve reactie verwachten en je niet terugtrekken, maar juist harder terugslaan, zegt ze in een interview met The Telegraph op 21 oktober 2013.

Alle (vaak terechte) kritiek over feitelijke onjuistheden en academische slordigheid terzijde, blijft haar boodschap relevant. Als vooraanstaande, liberale woordvoerder van de zogenaamde derde feministische golf, is Naomi Wolf niet weg te denken uit het feministische canon. Wolf is tot vandaag een luide stem die zich op internationaal niveau laat gelden op vlak van vrouwenrechten en gendergelijkheid.

In de pers:

• Naomi Wolf Talks Homophobia, Feminism, and “Outrages” (Fair Observer, 08/01/2020)
• Naomi Wolf maakte geen lullig vergissinkje, maar een enorme fout (De Volkskrant, 31/05/2019)
• Naomi Wolf: “We’re in a fight for our lives and democracy” (The Guardian, 19/05/2019)
• Naomi Wolf misses the point about ‘vocal fry”. It’s just an excuse not to listen to women (The Guardian, 27/06/2015)
• Yes Naomi Wolf, feminists are attacked. But sucking it up is not the answer (The Guardian, 22/10/2013)

Meer lezen?

• RoSa thema: Liberaal feminisme
• RoSa thema: Derde feministische golf
• RoSa thema: Schoonheidsidealen

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Vagina: a new biography: revised and updated edition / Naomi Wolf, 2013 – RoSa-ex.nr.: C a/658
• Misconception: truth, lies, and the unexpected on the journey to motherhood / Naomi Wolf, 2001 – RoSa-ex.nr.: DIII2 a/54
• Verwarrende tijden: de ontluikende seksualiteit van meisjes in het tijdperk van de pil / Naomi Wolf, 1997 – RoSa-ex.nr.: FII m/339
• Aan de slag! Een aanzet tot de derde feministische golf / Naomi Wolf, 1995 – RoSa-ex.nr.: FII a/579
• De zoete leugen of de mythe van de schoonheid / Naomi Wolf, 1991 – RoSa-ex.nr.: FII a/486