Genderturbulentie

Heeft sekse een geschiedenis?

Volgens de Amerikaanse filosofoof Judith Butler (1956-) is ook sekse een culturele constructie. 

Met haar onderzoeksvraag "Heeft sekse een geschiedenis?" verwijst Butler naar de Amerikaanse auteur, seksuoloog en historicus Thomas Laqueuer (1945-), die in zijn werk Making sex, body and gender from the Greeks to Freud (1990) beweert dat er doorheen de geschiedenis geen vaste opvatting over sekse heeft bestaan. Butler trekt hieruit de conclusie dat sekse het effect is van het cultureel constructieve mechanisme dat wordt aangeduid met 'gender'. 

Geslacht is voor Butler iets wat we doen, niet iets wat we zijn: we spelen de rol van man of vrouw, en daardoor worden we het in zekere zin ook. Juist door die geslachtsrol te beleven, creëren we de categorieën 'vrouw' en 'man'. De fysieke verschillen tussen mannen en vrouwen doen nauwelijks ter zake; het is de maatschappij die geslachtsrollen en identiteiten schept. 

Als we bijvoorbeeld zien dat vrouwen meer tijd en energie investeren in het opvoeden van kinderen, zou dat niets te maken hebben met lichamelijke verschillen, maar alles met de manier waarop onze cultuur de verschillen tussen vrouwen en mannen definieert. 

Het onderscheid tussen geslacht en gender zou dus vals zijn omdat er niet zoiets bestaat als een biologisch vastliggende identiteit: iets krijgt pas identiteit en betekenis doordat we er over spreken. Voor Butler bestaat dus enkel gender.

Ook de manier waarop we over iets spreken zou niet vrijblijvend zijn, maar schept juist een bepaalde realiteit, en bepaalt ook onze gedragsmogelijkheden. Dit betekent volgens Butler dat alleen al het spreken over 'vrouwen' en 'mannen' ervoor zorgt dat die categorieën ook in het leven worden geroepen. 

Zij meent daarom dat het feminisme niet de 'vrouw' als uitgangspunt mag nemen voor feministische actie omdat de categorie 'vrouw' louter een culturele constructie is. 

Toch is voor veel feministen een stabiele gemeenschappelijk identiteit van 'vrouw' een noodzaak in termen van politieke actie, solidariteit en concrete oplossingen.

Volgens de Amerikaanse filosoof en Martha Nussbaum (1947-) ondermijnt Butler daardoor elke mogelijkheid om op te komen voor de rechten van vrouwen. Nussbaum stelt dat vrouwen overal ter wereld minder macht hebben dan mannen en daarom pleit ze voor internationale solidariteit binnen de vrouwenbeweging, ongeacht de verschillen.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Judith Butler / Moya Lloyd, 2013 - RoSa-ex.nr.: FII p/467
• Gender Turbulentie / Judith Butler, 2000 - RoSa-ex.nr.: FII h/204
• Gender Trouble / Judith Butler, 1990 - RoSa-ex.nr.: FII p/126