Podcast OK dan niet van De Morgen over hypocriete schoonheidsidealen
In de categorie RoSa luistert bespreken we interessante podcasts over gender en/of feminisme die ons opvallen, die we warm aanbevelen of die we kritisch onder de loep nemen. Deze keer luisterden we naar een aflevering van OK dan niet, een podcast van De Morgen waarin journalist Katrin Swartenbroux in gesprek gaat met UGent professor Sofie Van Bauwel en mediapersoonlijkheid Julie Van den Steen over schoonheidsidealen. Van Bauwel doet onderzoek naar de impact van Instagram op ons zelfbeeld. Van den Steen deelt dan weer haar persoonlijke ervaringen met de druk om te voldoen aan heersende schoonheidsnormen.
Op sociale media zoals Instagram en TikTok valt niet te ontsnappen aan schoonheids- en lichaamstrends die elkaar in sneltempo opvolgen. Volgens mediaprofessor Sofie Van Bauwel tonen reclame en media meer diversiteit op het vlak van huidskleur, maar blijft het schoonheidsideaal strikt. Eén maatje groter mag, maar de nadruk ligt nog steeds op een zichtbare taille. Oudere vrouwen verschijnen vaker in mediabeelden, zolang ze enkel lachrimpels hebben - fronsrimpels blijven taboe. Personen met een zichtbare fysieke beperking zijn vrijwel onzichtbaar. Van Bauwel pleit ervoor dat mediamakers een breder scala aan lichamen tonen en meer inzetten op beelden die de diversiteit aan lichamen in de samenleving beter weerspiegelen. Zo voelen mediagebruikers zich gerepresenteerd en zijn ze minder geneigd om zichzelf te vergelijken met onrealistische beelden.
Vooral Instagram vormt volgens Van Bauwel een belangrijke speler in de maatschappelijke obsessie met lichamelijke perfectie. Ze wijst erop dat de app zich al vanaf het begin op vrouwen richt en voornamelijk draait om het creëren en delen van mooie beelden. Ook andere platforms zetten hierop in door tools aan te bieden, zoals filters, waarmee je makkelijk gestileerde foto’s kan maken. Het gevolg? Gebruikers zien zichzelf steeds minder zonder filter en internaliseren de onrealistische schoonheidsidealen van die bewerkte beelden. Hoewel trends zoals #nofilter hier tegenin gaan, waarbij foto’s worden gedeeld zonder filters en vaak zonder make-up, blijven die in de marge, aldus Van Bauwel. Swartenbroux voegt toe dat schoonheidsidealen altijd hebben bestaan in beelden en schilderijen, maar dat mediagebruikers er tegenwoordig mee overladen worden door onze gretige consumptie van digitale media. Als mediafiguur merkt Julie Van den Steen dat ze zich veel bewuster is geworden van haar uiterlijk en ze er meer kritiek op krijgt dan tien jaar geleden, toen sociale media nog niet zo dominant waren.
Ook plastische chirurgie komt aan bod: hoe staan we als samenleving ten opzichte van cosmetische ingrepen? En in hoeverre wordt een dergelijke persoonlijke keuze beïnvloed door onze sociale omgeving en maatschappelijke factoren? De obsessie met schoonheid resulteert volgens Swartenbroux ook in pretty privilege: mensen die voldoen aan het schoonheidsideaal genieten bepaalde voordelen, zoals sneller geholpen worden op straat en betere carrièremogelijkheden. Die voorkeursbehandeling versterkt de druk om te investeren in ons uiterlijk. Aangezien plastische chirurgie moeilijk weg te denken is uit de samenleving en het schoonheidsideaal, vindt Van Bauwel het cruciaal om er zo veel mogelijk informatie over te verspreiden. Presentator Swartenbroux wil bijvoorbeeld transparant zijn over de botox die ze in haar wenkbrauwen liet injecteren. Zowel zij als Julie Van den Steen vinden dat er open gesproken moet worden over cosmetische ingrepen, om zo de illusie te doorprikken dat het huidige ideaal natuurlijk is. Tegelijkertijd vragen ze zich af of ze zo onrealistische schoonheidsidealen niet versterken.
Vooral de kritische analyse van Sofie Van Bauwel over onrealistische schoonheidsidealen in mediabeelden maakt deze podcastaflevering de moeite waard. Hoewel Julie van den Steen en Katrin Swartenbroux enkele interessante punten aanhalen rond plastische chirurgie, had hun gesprek baat gehad bij een bredere invalshoek, waarbij ook intersectionele factoren zoals huidskleur en klasse – die schoonheidsnormen mede bepalen – aan bod kwamen.
Meer weten?
- RoSa rolmodel: Naomi Wolf
- RoSa thema: Schoonheidsidealen
- RoSa thema: Gevolgen van uniform schoonheidsideaal
- Pers:pectief 25/05/2023: Feministische perspectieven op cosmetische ingrepen