Gevolgen van uniform schoonheidsideaal

Hoewel de effecten veelal hetzelfde zijn voor vrouwen en mannen, blijkt uit grootschalig empirisch onderzoek dat vrouwen in grotere mate lijden onder heersende, onbereikbare schoonheidsidealen. Dat is deels te verklaren door de dubbele standaard wat betreft schoonheidsidealen (Zie ook: Geschiedenis van schoonheidsidealen). Anderzijds is ook de vaststelling dat zowel mannen als vrouwen schoonheid een belangrijker criteria achten bij vrouwen dan bij mannen relevant. Er is dus meer sociale en maatschappelijke druk op een vrouw om te conformeren aan de heersende schoonheidsnormen.

Empirisch onderzoek toont aan dat zowel vrouwen als mannen steeds gevoeliger worden voor thema’s zoals gewicht, lichaam en schoonheid. Opvallend is dat de mate waarin personen tevreden zijn over hun lichaam daalt wanneer ze vaker geconfronteerd worden met beelden van stereotiepe schoonheidsidealen. Mainstreamcultuur heeft dus een negatieve impact op iemands lichaamsbeeld. Zo bestaat er een verband tussen het dwingende slankheidsideaal, ontevredenheid over het eigen lichaam en dieetcultuur. Lichaamsgewicht, meer dan eender welk uiterlijk kenmerk, blijkt een cruciale factor te zijn voor het lichaamsbeeld van zowel meisjes als jongens.

Dieetcultuur en eetstoornissen

Onderzoekers stellen vast dat slankheid positief afgebeeld wordt in deze mediavormen. Opvallend is dat de meest extreme, dunne lichaamsbeelden vaak figureren in media gericht op kinderen.  Al vanaf een jonge leeftijd spiegelen meisjes zich aan de dunne lichamen van Disneyprinsessen en Barbiepoppen die fysiologisch onmogelijke lichaamsverhoudingen vertonen zonder plastische chirurgie en/of uithongering (Zie ook: Trends vandaag). Bovendien blijkt uit wetenschappelijk onderzoek dat  maar liefst een derde van de kinderen tussen vijf en zes jaar een “ideaal lichaamstype” kiezen dat dunner is dan hun eigen lichaam.

Vrouwen met een hoge eigenwaarde lezen over het algemeen minder sensatiebladen en modemagazines dan vrouwen met een lage eigenwaarde. Vrouwen die regelmatig modemagazines lezen zouden twee tot drie keer meer diëten en sporten om af te slanken dan andere vrouwen. Ze hebben ook vaker het gevoel dat deze magazines het vrouwenideaalbeeld beïnvloeden.

Eetstoornissen zoals anorexia, boulimia nervosa en binge eating (eetbuienstoornis) komt het vaakst voor bij meisjes en vrouwen tussen tien en dertig jaar. Naast genetische en psychologische factoren, kunnen ook sociaal-culturele factoren zoals het dominante schoonheidsideaal dat gepropageerd wordt in mainstreammedia, een rol spelen.

Cosmetische chirurgie

Naast diëten zoeken vrouwen ook hun toevlucht in plastische chirurgie om aan het schoonheidsideaal te voldoen. Vooral in de Verenigde Staten, Latijns-Amerika en Zuidoost-Azië keren veel vrouwen en jonge meisjes tot schoonheidsoperaties. De ingrepen die het meest gekozen worden variëren echter van regio tot regio. Hieruit blijkt dat schoonheidsidealen cultureel bepaald alsook plaats- en tijdsgebonden zijn.

Waar vrouwen in Zuid-Korea en China er vooral “westerser” willen uitzien met en toevlucht zoeken in oogoperaties, kiezen Amerikaanse vrouwen er eerder voor om hun vrouwelijke rondingen extra in de verf te zetten of zelfs te vergroten. Hiermee hopen ze hun sexappeal te vergroten. Zuid-Koreaanse meisjes kiezen dan weer vaak voor een ingreep om meer kans te maken op een goede partner. Dit toont aan dat plastische chirurgie sterk gericht is op het vergroten van iemands romantische of seksuele aantrekkingskracht vanuit een heteronormatief oogpunt.

Maar ook in eigen land is plastische chirurgie erg populair. Een bevraging van de Internationale Beroepsvereniging van Plastisch Chirurgen (ISASPS) in 2017 onderzocht de populariteit van plastische chirurgie in verhouding tot het aantal inwoners in zo’n 24 landen. België komt hierin op de derde plaats, na China en Griekenland, terwijl de Verenigde Staten het met de zesde plaats moet stellen. De cijfers wijzen bovendien uit dat België een lichte stijging kent op vlak van esthetische ingrepen. In 2016 worden ongeveer 200.000 ingrepen uitgevoerd in België. De helft hiervan zijn echter niet-chirurgische ingrepen, zoals botoxbehandelingen om de eerste tekenen van veroudering tegen te gaan (Zie ook: Trends vandaag). Het aantal niet-chirurgische ingrepen blijft stabiel terwijl chirurgische ingrepen lichtjes toenemen. Ooglidcorrectie is de meest voorkomende chirurgische ingreep.

Bronnen:

• Pai, S., & Schryver, K. (2015, January). Children, teens, media, and body image. In Common Sense.
• Hayes, S., & Tantleff‐Dunn, S. (2010). Am I too fat to be a princess? Examining the effects of popular children's media on young girls' body image. British Journal of Developmental Psychology, 28(2), 413-426.
• Klein, H., & Shiffman, K. S. (2005). Thin is “in” and stout is “out”: What animated cartoons tell viewers about body weight. Eating and Weight Disorders-Studies on Anorexia, Bulimia and Obesity, 10(2), 107-116.

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Walking mannequins : How Race and Gender Inequalities Shape Retail Clothing Work / Joya Misra & Kyla Walters, 2022 - RoSa-ex.nr.: EII c/114
• The media and body image: if looks could kill / Maggie Wykes & Barrie Gunter, 2005 – RoSa-ex.nr.: GIII1 a/13
  
• Psychologie van het uiterlijk: tevreden met het uiterlijk, maar de perfectie lokt / Liesbeth Woertman, 2012 – RoSa-ex.nr.: FI e/40
• Body image: understanding body dissatisfaction in men, women and children / Sarah Grogan, 2008 – RoSa-ex.nr.: C e/221
• Eetstoornissen en overgewicht: herkenning, behandeling, beheersing / Hans Bloks, 2008 – RoSa-ex.nr.: C a/565
• The ministry of thin: how the pursuit of perfection got out of control / Emma Woolf, 2013 – RoSa-ex.nr.: C e/249
  
• Dik. Lelijk. Wijf.: over bodyshaming en zelfbeeld / Anke Wauters, 2016 – RoSa-ex.nr.: C e/262