hier komen promoties & acties

Gender en socialisatie

Op basis van wat kinderen en jongeren leren over gender, vinden ze ander speelgoed en andere kleren leuk, blinken ze uit in andere schoolvakken, en kiezen ze andere studierichtingen. Daarnaast presteren ze anders tijdens de schoolloopbaan en kiezen ze voor andere jobuitwegen. Hoe er in het onderwijs en in de opvoeding omgegaan wordt met gender, heeft dus een belangrijke invloed op zowel de persoonlijke ontwikkeling van elke minderjarige maar ook op de maatschappelijke ideeën over gender in de brede zin.

Van jongs af aan benaderen we kinderen anders op basis van hun geslacht. Zo leren we hen bepaalde ideeën aan over wat “jongensachtig” of “meisjesachtig” is, wat “mannelijkheid” en “vrouwelijkheid” betekent en hoe we ons horen te gedragen in lijn met deze ideeën. Dit leerproces noemt men ook wel gendersocialisatie. Kinderen en jongeren ervaren voornamelijk impliciete gendersocialisatie: ze leren bijvoorbeeld door het observeren van een ouder, opvoeder of leraar, of door de reacties van opvoeders en leeftijdsgenoten op hun gedrag.

Precies omdat deze ideeën over gender worden aangeleerd en doorgegeven, spelen opvoeding en onderwijs een belangrijke rol in het in stand houden of het doorbreken van traditionele genderrollen. Hoewel opvoeders of onderwijzers zelf zich soms bewust zijn van de socialisatieprocessen waarmee gender wordt aangeleerd, gebeurt dit meestal onbewust. In het theoretische luik van dit thema over onderwijsparticipatie en onderwijsprestatie gaan we dieper in op de rol van gender in opvoeding en onderwijs, en belichten we de vicieuze cirkel die ontstaat door deze (vaak onbewuste) processen. De impact van deze gendersocialisatie is immers niet onschuldig, maar heeft heel wat invloed op hoe kinderen de wereld beleven, op de studiekeuzes die ze maken, op het verloop van hun schoolloopbaan en zo uiteindelijk ook op hun toekomstperspectieven.  

Hoewel meisjes en jongens in België formeel gelijke kansen krijgen in het onderwijs, zijn er namelijk opvallende genderverschillen in de schoolloopbaan van jongeren: in studiekeuzes, onderwijsparticipatie en onderwijsprestaties (Vlaams ministerie van Onderwijs en Vorming, 2017, 2018, 2019, 2020). Deze genderverschillen in het onderwijs vertalen zich later ook in genderverschillen op de arbeidsmarkt. Zo is er sprake van een genderonevenwicht in verschillende sectoren (zoals de vervrouwelijking van de zorgsector), alsook verschillende beroepen (zoals leerkracht). Deze genderverschillen zijn relevant omdat ze zich uiten in genderverschillen in lonen, arbeidsomstandigheden en pensioenen. De studiekeuzes die jongeren maken beïnvloeden dus niet alleen hun schoolloopbaan, maar ook hun verdere arbeidsloopbaan alsook bredere maatschappelijke genderdynamieken. Hoe er in het onderwijs en in opvoeding wordt omgegaan met gender speelt op die manier dus een cruciale rol in het reproduceren of doorbreken van genderongelijkheden, zoals de genderloonkloof of de ongelijke takenverdeling van betaald, productief en onbetaald, reproductief werk. 

Omwille van deze kapitale invloed van gender, is het belangrijk om met een meer genderbewuste aanpak onderwijs en opvoeding aan te vatten. Dit betekent dat we kinderen en jongeren niet langer onbewust in een hokje duwen op basis van hun geslacht en de sociale verwachtingen daaraan verbonden, maar dat we op een bewuste manier jongeren proberen te stimuleren om hun interesses en talenten te ontdekken en zich ten volle te ontplooien, onafhankelijk van maatschappelijke gendernormen en genderstereotypen. Hoe je een genderbewuste aanpak kan implementeren in je opvoeding of in je lespraktijk, ontdek je in het praktische luik over genderbewust opvoeden en genderbewust lesgeven. Daar zetten we enkele concrete, pedagogische tips op een rijtje, met de nodige wetenschappelijke onderbouwing. Ook opvoedings- en onderwijsinstellingen kunnen op organisatorisch niveau bijdragen aan een meer genderinclusieve leeromgeving, waarin alle leerlingen zichzelf ten volste kunnen ontplooien. Daarover lees je meer in het subthema over een (gender)inclusief schoolbeleid.


Meer lezen?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek: