Geweld is elke handeling of bedreiging die het zelfbeschikkingsrecht, de zelfontplooiing, de lichamelijke of psychologische integriteit van personen aantast. Discriminatie daarentegen, is het ongelijk behandelen en benadelen van een andere persoon of een groep personen op basis van identiteitskenmerken. In dit thema belichten we het verband tussen geweld en discriminatie, en gaan we dieper in op verschillende vormen van gendergerelateerd geweld.
Gendergerelateerd geweld is geweld dat iemand wordt aangedaan omwille van gender, iemands biologisch geslacht, genderidentiteit of genderexpressie. Hoewel vrouwen onevenredig worden getroffen door gendergerelateerd geweld, omvat gendergerelateerd geweld meer dan geweld tegen meisjes en vrouwen. Het is een koepelbegrip waaronder vele vormen van geweld vallen, zoals seksisme, discriminatie, seksueel grensoverschrijdend gedrag, partnergeweld, gedwongen huwelijken, vrouwelijke genitale verminking, mensenhandel, femi(ni)cide en geweld tegen trans, non-binaire en intersekse personen.
Iedere dag worden heel wat mensen geconfronteerd met gendergerelateerd geweld: als slachtoffer, als pleger, als getuige of als eerstelijnsactor. Gendergerelateerd geweld kan door individuen, groepen of staten worden gepleegd, het komt voor in de alle geledingen van de samenleving en het treft alle sociale categorieën. Gendergerelateerd geweld brengt slachtoffers schade toe op fysiek, psychologisch, seksueel en/of economisch vlak. Omdat gendergerelateerd geweld diep geworteld is in structurele genderongelijkheid, vragen deze specifieke vormen van geweld om een alomvattende en integrale aanpak verankerd in het beleid voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.
Op 27 november 2021 stelt Staatssecretaris voor Gendergelijkheid, Gelijke Kansen en Diversiteit Sarah Schlitz (Ecolo) het nieuwe actieplan gendergerelateerd geweld (2021-2025) voor. Het plan neemt de uitvoering van het Verdrag van Istanbul als leidraad. Dat is het mensenrechtenverdrag van de Raad van Europa gericht op het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Waar het nationaal actieplan in België gendergerelateerd geweld in het algemeen tracht te bestrijden, is het Verdrag - net als heel wat andere internationale protocollen, verdragen en conventies - specifiek gericht op het bestrijden van geweld tegen meisjes en vrouwen. Dat komt omdat gendergerelateerd geweld disproportioneel vaak meisjes en vrouwen treft.
Het nationaal actieplan benadrukt dat gendergerelateerd geweld een grote impact heeft op de samenleving. Volgens een beraming van het Europees Instituut voor gendergelijkheid (EIGE) bedragen de kosten van gendergerelateerd geweld in de Europese Unie ieder jaar 366 miljard euro. Geweld tegen vrouwen vertegenwoordigt 79% van deze kosten, goed voor 289 miljard euro. Volgens een extrapolatie per land bedragen de kosten van gendergerelateerd geweld in België 9,399 miljard euro per jaar, waarvan 7,449 miljard euro per jaar voor gendergerelateerd geweld tegen vrouwen.