Elke dag menstrueren wereldwijd zo’n 800.000.000 personen. Pakweg de helft van de wereldbevolking menstrueert gedurende een bepaalde periode in het leven. Toch blijkt menstruatie een taboeonderwerp te zijn. Zo zien we in reclame zelden iets dat op menstruatiebloed lijkt, maar eerder een blauwe vloeistof die aan wasmiddel doet denken. Waarom is een natuurlijk fenomeen dat de helft van de bevolking overkomt zo taboe? En wat zijn de gevolgen hiervan?
In het dagelijks leven worden menstruatieklachten en -producten vaak verborgen. In de klas wordt stilletjes gefluisterd of een klasgenoot een tampon op overschot heeft. Opmerkingen dat een vrouw vast geïrriteerd of overdreven emotioneel is “omdat het de tijd van de maand is” zijn schering en inslag. Maar een gesprek voeren over menstruatie ligt vaak moeilijker. Het taboe rond menstruatie heeft nochtans serieuze gevolgen. Het zorgt ervoor dat er nauwelijks gepraat wordt over de al dan niet schadelijke effecten van menstruatieproducten op de gezondheid van menstruerende personen.
Dit taboe, in combinatie met (onbewuste) boodschappen die meisjes en vrouwen krijgen over het thema menstruatie, bepalen deels hoe ze met hun maandstonden omgaan. Welke boodschappen ze meekrijgen, hangt onder meer af van waar ze wonen. Er bestaan wereldwijd verschillende mythes en vooroordelen over menstruatie. Daarnaast botst het thema vaak op aspecten gelinkt aan armoede, genderstereotypen, cultuur, traditie en religie, met ernstige gevolgen.
Media en sociale media kunnen een belangrijke rol spelen in het doorbreken van taboes. Zo kunnen vrouwen hun ervaringen delen via interviews, sociale media en blogposts. Op sociale media uiten vrouwen hun frustraties en gevoelens tijdens hun maandstonden met de hashtags #LiveTweetYourPeriod, #JustATampon, #BloodNormal, #RedSummer, #EndPeriodShaming en #EmbraceYourPeriod. Soms worden beelden die gepost worden onder deze hashtags gecensureerd. Volgens sociale media zoals Instagram en Facebook hoort menstruatiebloed – net als vrouwentepels – niet thuis op het internet. Dit draagt bij aan de stigmatisering rond menstruatie.
Heel wat activisten zoals Rupi Kaur en Nadya Okamoto, maar ook verschillende bedrijven, reclamecampagnes en films proberen de realiteit van menstruatie wél zichtbaar te maken om zo het stigma te doorbreken. Zo stappen enkele merken van menstruatieproducten in 2019 over op genderneutrale verpakkingen om erkenning te geven aan alle menstruerende personen die zich niet als vrouw identificeren, zoals sommige trans en non-binaire personen. Tot slot zijn er ook artiesten die hun menstruatiebloed gebruiken om kunst te verwezenlijken en taboes te doorbreken. Dit wordt echter niet door iedereen even goed onthaald.
Ook cis mannen kunnen helpen om het taboe te verdrijven, aangezien zij vooralsnog nauwelijks over dit onderwerp praten. Uit onderzoek in Nederland blijkt dat slechts 2% van de meisjes tussen 13 en 17 jaar met hun vader over menstruatie praat, terwijl 52% dit wel bespreekt met hun moeder. De helft van de Nederlandse respondenten vindt dat vaders beter geïnformeerd zouden moeten zijn om zo gemakkelijker en beter de vragen van hun menstruerende kinderen te kunnen beantwoorden.
Door menstruatie bespreekbaar te maken vechten we het maatschappelijke taboe rond menstruatie aan en helpen we zij die menstrueren over mogelijk geïnternaliseerde menstruatieschaamte.
Niet naar school gaan omdat je geen maandverband, tampons of menstruatiecup voorhanden hebt. Weten dat je ongesteld gaat worden maar geen menstruatieproducten kan kopen, en dan maar wat velletjes toiletpapier gebruiken. Het zijn situaties die we niet associëren met rijke landen zoals België. Toch komt het ook in ons land voor. Wanneer mensen niet over voldoende kapitaal beschikken om menstruatieproducten te kopen, noemen we dit period poverty of menstruatiearmoede.
Menstruatieproducten zijn behoorlijk duur in Europa. Dit komt onder meer omdat ze vaak belast worden als luxeproducten, en dus met de volle pot van 21% BTW. Dat is gek, gezien menstruatieproducten even noodzakelijk zijn als toiletpapier en eerder elitaire producten zoals kaviaar meestal wél worden belast aan het verlaagde basistarief van 6%. Activisten over de hele wereld klagen deze ongelijkheid aan en spreken van een tampontaks.
In 2005 berekent de Belgische politica Maya Detiège dat vrouwen 20 miljoen euro zouden uitsparen als de BTW op tampons en maandverband verlaagd zou worden van 21% naar 6%. Een behoorlijke som geld dus! Wanneer de Europese wetgeving in 2016 de kans biedt om het nultarief te hanteren op menstruatieproducten, lijkt het er even op dat de laatste dagen van de “tampontaks” ook in België geteld zijn. Kamerleden Karin Jiroflée, Maya Detiège en Karin Temmerman dienen een wetsvoorstel in, maar dat wordt helaas weggestemd tijdens de begrotingsgesprekken.
In 2018 wordt het BTW-tarief voor menstruatieproducten verlaagd van 21% naar 6%. Een overwinning!
Gelukkig beïnvloeden de tampontaksprotesten in Groot-Brittannië de politieke agenda van een aantal Europese landen waaronder Frankrijk, Zwitserland, Duitsland en ook België. Overal gaat men de straat op tegen de luxebelasting van onontbeerlijke menstruatieproducten. Hierdoor wordt in België in oktober 2018 dan toch beslist een verlaging door te voeren. Het BTW-tarief voor menstruatieproducten wordt verlaagd van 21% naar 6%. Dat geldt voor maandverband, tampons én menstruatiecups, die sindsdien in dezelfde categorie belanden als condooms, erectiepillen en helikopters. Ze worden dus niet langer als “luxeproducten” beschouwd. Een overwinning!