05.03 | Internationale Vrouwendag 2021
RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. Met 8 maart in aantocht nemen we in deze editie de programmatie en focus van Internationale Vrouwendag 2021 onder de loep.
Gepubliceerd op 05/03/2021
Bron beeld: UGent Women's Strike
Historische achtergrond
Internationale Vrouwendag staat opnieuw voor de deur. Waarom de dag net op 8 maart valt, is niet eenduidig te verklaren. Vijf data die alvast een belangrijke rol gespeeld hebben in die evolutie:
- Op 8 maart 1907 organiseert de Duitse socialist en feminist Clara Zetkin de Eerste Internationale Socialistische Vrouwenconferentie in Stuttgart, Duitsland.
- Op 8 maart 1908 staken duizenden vrouwen in de kleding- en textielindustrie in New York, Verenigde Staten, om te strijden voor een achturige werkdag, betere arbeidsomstandigheden, waaronder de afschaffing van kinderarbeid, en kiesrecht voor vrouwen.
- Op 8 maart 1909 wordt een eerste vrouwendag georganiseerd in de Verenigde Staten om de opstand van het jaar voordien te herinneren.
- Op 8 maart 1910 volgt een Tweede Internationale Socialistische Vrouwenconferentie, deze keer in Kopenhagen. Het vrouwenkiesrecht en de betere arbeidsomstandigheden voor arbeidsters staan centraal. Er wordt besloten jaarlijks een Internationale Vrouwendag te organiseren en concrete eisen te formuleren om de maatschappelijke positie van vrouwen te bevorderen. De daaropvolgende jaren worden in een groeiend aantal landen op 8 maart demonstraties en vergaderingen gehouden.
- Op 8 maart 1917 komen vrouwen massaal op straat in Sint-Petersburg, Rusland, tegen de slechte arbeidsomstandigheden, de oorlog en het voedseltekort. Hun mannelijke collega’s vervoegen hen al gauw en de staking groeit uit tot een algemene werkstaking. Het ontketent de Russische Februarirevolutie die plaatsvindt van 8 maart tot 15 maart (23 februari tot 2 maart op de oude kalender, vandaar de naam) die tsaar Nicholaas II dwingt af te treden.
Hoewel al in 1910 wordt opgeroepen tot een jaarlijkse Internationale Vrouwendag en dit het jaar nadien al gevolg krijgt in onder meer Duitsland, Denemarken, Oostenrijk, Zwitserland en de VS, verwijst men vaak naar 1921 als het jaartal waarin de Internationale Vrouwendag een vaste waarde wordt. Het Internationale Vrouwensecretariaat van de Derde Communistische Internationale beslist om die dag jaarlijks in het teken van gelijke behandeling voor vrouwen te stellen. Deze beslissing kent heel wat gevolg, maar dan voornamelijk in socialistisch en communistisch gezinde landen of kringen. Nadat het vrouwenstemrecht in vele landen verwezenlijkt wordt tijdens het interbellum en na de Tweede Wereldoorlog, verdwijnt de feministische strijd veelal naar de achtergrond. Daar komt echter opnieuw verandering in wanneer de tweede feministische golf de traditie van 8 maart in de jaren zeventig nieuw leven inblaast. In ons land worden op 8 maart betogingen voor het recht op abortus georganiseerd en gaan er ook betogingen door van Vrouwen Tegen De Krisis. Later volgen de Wereldvrouwenmarsen. Pas in 1978 erkennen de Verenigde Naties 8 maart als officiële Internationale Vrouwendag.
Constante in het verhaal: op 8 maart wordt er geprotesteerd, gestaakt en actie gevoerd om de ongelijke behandeling en kansen van vrouwen aan de kaak te stellen, en wezenlijke gelijkheid op te eisen.
Door de jaren heen vinden ook steeds meer conferenties, lezingen en andere evenementen plaats, met als doel de solidariteit tussen vrouwen te versterken en een betere toekomst te garanderen voor huidige en toekomstige generaties.
Vrouwendag: 8 maart of 11 november?
In België hebben we niet enkel een Internationale Vrouwendag op 8 maart, maar staat er jaarlijks ook een Nationale Vrouwendag op de agenda. Die valt op 11 november en krijgt voor het eerst vorm in 1972, nog voor de Verenigde Naties 8 maart consolideren als Internationale Vrouwendag dag. Waarom die extra dag er gekomen is in België, hoe die invulling krijgt en waarom die op 11 november valt, lees je in onze Pers:pectief over de Nationale vrouwendag van 2020, in het RoSa thema over de eerste Nationale Vrouwendag in 1972 en in deze RoSa schrijft.
2021: #ChooseToChallenge
Internationale Vrouwendag krijgt jaarlijks een thema toegekend. Dit jaar staat de oproep centraal om vooroordelen rond gender publiekelijk aan de kaak te stellen en ongelijkheid aan te klagen. Op sociale media komt dit tot uiting met de hashtag #ChooseToChallenge.
Zowel individuen als organisaties worden uitgenodigd om hun engagement online kracht bij te zetten door een afbeelding of foto te delen waarop je de hand omhoog steekt om te tonen dat je genderstereotypen, ongelijkheden, vooroordelen niet (langer) tolereert en actief je steentje bijdraagt aan een inclusievere samenleving. Dat kan via je eigen sociale mediakanalen of via de internationale (en dus Engelstalige) website van Internationale Vrouwendag.
Bron foto: eigen screenshot
Internationale blik op ongelijkheid in de pandemie
In de aanloop naar Internationale Vrouwendag, maar ook op verschillende events die op 8 maart georganiseerd worden, is er aandacht voor de pandemie die ons nu al zo’n jaar in z’n macht heeft. Welke impact heeft de coronacrisis op ongelijkheid? Hoe verhouden de gevolgen van specifieke maatregelen zich tot bepaalde groepen?
Een rapport van Oxfam, genaamd The Inequality Virus en gepubliceerd in januari 2021, stelt dat diverse vormen van ongelijkheid het afgelopen jaar zijn toegenomen, vaak rechtstreeks ten gevolge van de COVID-19 pandemie. Op 25 januari 2021 verwoordt Aurore Guieu van Oxfam België het als volgt:
De impact van de coronacrisis op gegenderde ongelijkheden is een thema dat RoSa al onder de loep nam in voorgaande edities van Pers:pectief. Daarin lag de focus op de impact op betaalde arbeid en de huiselijke sfeer.
Wat staat er in België op de agenda?
Collecti.e.f 8 maars
Het in 2018 opgerichte Collecti.e.f 8 maars roept voor het derde jaar op rij alle vrouwen* in België op om het werk 24u neer te leggen op Internationale Vrouwendag om het dagelijkse – ook onbetaalde - werk dat vrouwen* uitvoeren zichtbaar(der) te maken. De actie heeft ook aandacht voor de impact van de coronacrisis. Met name de huidige gezondheids-, economische, sociale en democratische crisis worden aangekaart.
Het collectief roept op om te staken op elke manier die voor individuen mogelijk is. Je kan je betaald werk neerleggen, maar ook huishoudelijk werk, consumptie, zorg voor anderen. Je kan je werk kort of volledig neerleggen, of de staking steunen met solidariteitstekens, stiptheidsacties, remacties of op andere creatieve manieren. Wil je liever niet (enkel) alleen actie ondernemen, maar dat in groep doen of ondersteund door een groep? Een overzicht van lokale groepen die binnen het collectief actief zijn – en hun plannen - vind je hier.
Bron beeld: Collecti.e.f 8 maars
Als kenniscentrum voor gender en feminisme steunt RoSa vzw de actie. Maandag 8 maart zullen zowel onze bib als onze kantoren gesloten zijn. Ook de online dienstverlening wordt dan voor 24u on hold gezet. Op sociale media zijn we er wel bij, om een vinger aan de pols te houden. Op dinsdag 9 maart hervatten we het werk en verwelkomen we je graag weer digitaal of op afspraak in de bibliotheek. Dan nemen we er vol goede moed opnieuw jullie info- en andere vragen bij.
Een greep uit de (online) activiteiten (mede) georganiseerd vanuit België
Ondanks de huidige pandemie en de daarbij horende beperkingen inzake live bijeenkomsten kunnen zij die zich willen engageren om te protesteren, zij die hun stem te laten horen, bij willen leren of op zoek zijn naar feministische solidariteit of inspiratie terecht op diverse (online) events op en rond 8 maart. We trachten alvast wat informatie voor jullie te bundelen:
- Op 5 maart slaat RHEA de handen in elkaar met Kunsthal Gent en de UGent voor The Strike – The Power of Not Doing. Key note speaker bij het event is Verónica Gago, professor aan de Universiteit van Buenos Aires, auteur van Feminist International: How to Change Everything (2020) en trekker binnen de #NiUnaMenos beweging. Er is onder meer ruimte voor zogenaamde stakingsvideoblogs van participerende activisten zoals The Debenhams Workers in Ierland.
- Op 6 maart organiseren de Gendergap werkgroep van Wikipedia en de werkgroep Wiki Goes Caribbean met steun van de Zweedse ambassade vanaf 14u (CET) via Zoom een online startbijeenkomst van de Wikigap Challenge met als doel “meer artikelen aanmaken en/of verbeteren over vrouwen, in zoveel mogelijk talen”. Een overzicht van andere, internationale, initiatieven die de zichtbaarheid van vrouwen en hun verwezenlijkingen op Wikipedia willen vergroten en hierrond iets organiseren op en rond Internationale vrouwendag vind je hier. Meer lezen over de genderkloof op Wikipedia kan je hier.
- Als je “vrouwendag” opzoekt op de website van Uit in Vlaanderen krijg je een mooi overzicht van regionale activiteiten. Zo kan je zaterdag 6 maart van 10u tot 15u terecht op radio Benelux, organiseert de Stad Leuven zondag 7 maart sofagesprekken over de impact van de mode-industrie op vrouwenrechten en organiseert ARhus Roeselaere op 8 maart een online lezing over de strijd van jonge vrouwen.
- Op internationalwomansday.be zet Women in Film, Television & Media Belgium haar digitale conferentie van zondag 7 maart in de kijker. Daarnaast bieden ze een overzicht van evenementen die in het kader van de Internationale Vrouwendag georganiseerd worden in een overzichtelijke kalender.
- Black History Month Belgium organiseert in samenwerking met AVG-Carhif, VUB Crosstalks en RoSa vzw een reeks van vlogs waarin de (voorlopige) resultaten van een landschapstekening van zwarte womxn en feministische (vrouwen)bewegingen in Brussel worden toegelicht. Die vlogs kan je bekijken via Youtube op 8, 15, 22 en 29 maart, telkens om 19u30. Meer info: A mapping of Black womxn and feminist networks in Brussels.
- Belmundo (in Gent) organiseert een inzamelactie menstruatieproducten om de menstruatiearmoede in Vlaanderen uit het taboe te halen en onder de aandacht te brengen. De deuren van het Vredeshuis worden hiervoor opengesteld op 8 maart. Na 17u gaat de inzamelactie door op het Sint-Baafsplein tijdens de stakingsactie van het Collecti.e.f 8 maars.
- Het Kaaitheater, deBuren, VUB Crosstalks en VUB RHEA organiseren samen een online gastlezing van de Amerikaanse filosoof Anita L. Allen getiteld Privacy Through the Lenses of Race and Gender op 8 maart. Allen is onder andere auteur van Why privacy isn't everything: feminist reflections on personal accountability (2003) en Uneasy access: privacy for women in a free society (1988). VUB RHEA organiseert bovendien een Genderweek: een week van reflectie en debat over privacy en macht, seksuele intimidatie, gendergelijkheid en vooroordelen en meer. De week zit vol webinars, workshops, lezingen, filmvoorstellingen en masterclasses. Voor het volledige programma kan je terecht op de website van RHEA.
- BOZAR, Oxfam België en Le Monde Selon les Femmes brengen op 8 maart een panel van vrouwen samen voor een Climate Talk over ecofeminisme. Het event heet niet voor niets Destroy the Patriarchy, not the Planet.
- Op 8 maart wordt in het kader van Festiv’Elles (een samenwerking tussen de Stad Nijvel en diverse partners) de documentaire "Mon nom est clitoris" van Daphné Leblond & Lisa Billuart Monet vertoond.
- Het Huis van Europese Geschiedenis organiseert op 8 maart van 18u tot 19u virtuele tours waarbij historici de permanente collectie onder de loep nemen en verrijken met nieuwe perspectieven en verhalen, met aandacht voor impact die geslachtsverhoudingen, vrouwenemancipatie en feminisme hebben gehad in het verleden, en hoe deze het heden vormgeven.
- De IJslandse Ambassade organiseert op 8 maart om 9u een online discussie Women Leading the Way – perspectives and experiences from the Nordics over vrouwen in leiderschapsrollen in de politiek.
- Op 9 maart biedt Openmuseum Brussel ruimte in hun programma voor Re-imagining Collections: How to feminize and decolonize museum collections?. In deze sessie gaan Anne Wetsi Mpoma (Wetsi Art Gallery en het essay Decolonize arts and culture in a postcolonial context in het boek Being imposed upon) en Pascale Obolo (Afrikadaa Review, Museum On/Off - Musée ont l’eux) in gesprek over hoe je een collectie “feminiseert” en tegenverhalen produceert op basis van de professionele ervaringen van dekoloniale denkers en activisten. De twee sprekers zullen ook de exhibitie Through her (true her) voorstellen.
- Les Femmes Prévoyantes Socialistes maakte een oplijsting van alle events in het kader van Internationale Vrouwendag waar ze aan meewerken of die ze ondersteunen. De events vinden voornamelijk plaats in of vanuit Wallonië of Brussel en zijn Franstalig in opzet.
Niet werken of met aandacht voor Internationale Vrouwendag werken?
Sinds jaar en dag gaat Internationale Vrouwendag gepaard met stakingen en acties. In de laatste decennia zagen we daarnaast een opmars aan events op en rond die internationale dag waarbij gefocust werd op gelijke kansen voor vrouwen, waarop vrouwen het woord “mochten” nemen, waarbij thema’s die vrouwen aangingen aan bod kwamen en een platform kregen. De twee gaan op zich al jaren hand in hand, maar kunnen ook tegenstrijdig werken.
In de nieuwsbrief van SIREN, a Women in Sport Collective van maart 2021 wordt het als volgt geformuleerd:
Bron: nieuwsbrief van SIREN, a Women in Sport Collective met Tweet van LadiesWhoLeague
Wil jouw organisatie, bedrijf, groep, … aandacht besteden aan (vrouwen op) Internationale Vrouwendag? Maak dan zeker ook de volgende denkoefeningen:
- Bieden we een even groot platform aan deze sprekers, deze experts, deze betrokkenen, dit publiek doorheen de rest van het jaar?
- Vragen we vrouwen enkel te spreken over “vrouwenthema’s” of “de vrouwelijke invalshoek” of waarderen we hen ook als experten in hun vakgebied?
- Stellen we (alle) vrouwen dezelfde/evenwaardige vragen?
- In welke mate vragen we betrokkenheid van vrouwen op en rond Internationale Vrouwendag en wat zetten we daar tegenover?
#FoodForThought
Meer lezen?
- RoSa thema: Feministische golven
- RoSa thema: 1972: Eerste nationale vrouwendag
- RoSa thema: 1990: Abortus uit de clandestiniteit
- RoSa beweegt: 08.03 | RoSa vzw legt het werk neer tijdens de Nationale Vrouwenstaking
- RoSa schrijft: Waarom de Vrouwendag in België op 11 november valt
- Pers:pectief 11/02/2021: De kracht van feministisch straatprotest
- Pers:pectief 10/11/2020: Nationale Vrouwendag
In de pers:
- 'Maar wat droeg u die avond, mevrouw?' (Knack, 03/03/2021)
- Rijksakademie-alumni verkopen kunst tegen seksisme en machtsmisbruik (De Volkskrant, 03/03/2021)
- Kaat Bollen en Griet Vandermassen: 'Meer seks in het feminisme, dát hebben we nodig' (Knack+, 02/03/2021)
- Belgische organisaties voeren actie tegen seksueel geweld op Vrouwendag (Knack, 02/03/2021)
- Vrouwenbeweging bereidt nieuwe vrouwenstaking voor (Knack, 01/02/2021)
- Vrouwen in Aleppo nemen deel aan bijeenkomst voor Internationale Vrouwendag – Noord- en Oost-Syrië (Koerdisch Nieuws, 01/03/2021)
- Oxfam: Coronacrisis doet ongelijkheid sterk toenemen (Knack, 25/01/2021)
Naar aanleiding van Internationale Vrouwendag vroeg Knack 101 personen en collectieven waarom deze dag anno 2021 nog nodig is. Het volledige dossier vind je hier. Een greep uit het aanbod:
- Rosa vzw-directeur Bieke Purnelle: 'Vrouwenrechten wereldwijd worden teruggedraaid' (Knack, 07/03/2021)
- Liesbet Stevens van het Instituut voor gelijkheid van vrouwen en mannen: 'Het streven naar gelijkheid is geen pure individuele verantwoordelijkheid' (Knack, 07/03/2021)
- 'We moeten af van het idee dat het vooral je eigen schuld is als je ongelijkheid ervaart' (Knack, 07/03/2021)
- 'Het werk van vrouwen* houdt de samenleving overeind. Het is hoog tijd dat die dat waardeert' (Knack, 07/03/2021)
- Sarah El Massaoudi Verryt: 'Vrouwenlichamen worden hypergeseksualiseerd' (Knack, 07/03/2021)
- Baas over Eigen Hoofd: 'Het geweld dat vrouwen wordt aangedaan, gebeurt ook in naam van het feminisme' (Knack, 07/03/2021)
- Staatssectretaris voor Gendergelijkheid Sarah Schiltz: 'Vrouwen houden het land recht' (Knack, 07/03/2021)
- Oxfam-directeur Eva Smets: 'Meer onbetaalde zorgtaken dragen bij tot een slechte geestelijke gezondheid van vrouwen' (Knack, 07/03/2021)
- Seksuoloog Wim Slabbinck: 'Ik hoop dat vrouwen bij seks hun eigen plezier centraler zullen stellen' (Knack, 07/03/2021)
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- #HashtagActivism: networks of race and gender justice / Sarah J. Jackson, Mora Bailey & Brooke Foucault Welles, 2020 – RoSa-ex.nr.: GII1 a/38
- The hologram : feminist, peer-to-peer health for a post-pandemic future / Cassie Thornton, 2020 – RoSa-ex.nr.: C a/680
- To exist is to resist: black feminism in Europe / Akwugo Emejulu & Francesco Sobande (Eds.), 2019 – RoSa-ex.nr.: FII a/1284
- Héroïnes de la rue / Marguerite Stern et al., 2020 – RoSa-ex.nr.: S/724
- Wordslut: A Feminist Guide to Taking Back the English Language / Amanda Montell, 2019 – RoSa-ex.nr.: GI a/230
- Feminist City: Claiming Space in a Man-Made World / Leslie Kern, 2020 – RoSa-ex.nr.: FI a/547
- UNAPOLOGETIC: A Black, Queer, and Feminist Mandate for Radical Movements / Charlene A. Carruthers, 2018 – RoSa-ex.nr.: FII a/1299