10.11 | Nationale Vrouwendag

Bron foto: Furia

Sinds 1972 staat 11 november steevast met stip gemarkeerd in de agenda van menig feminist in België. Op die dag organiseert Furia ieder jaar de Nationale Vrouwendag, telkens in een andere stad. Vorig jaar viel die eer Antwerpen te beurt en werd er gekozen voor het thema bondgenootschap. Dit jaar is het aan de Gentse delegatie, die vanwege de coronacrisis het evenement volledig digitaal organiseert. Niet enkel het format, maar ook het centrale thema wordt beïnvloed door COVID-19. Zorgarbeid, oftewel reproductieve arbeid, mag dan wel sinds jaar en dag een belangrijk thema in de feministische beweging zijn, nog nooit in de geschiedenis van Nationale Vrouwendag is de noodzaak om de genderdimensie van zorgarbeid te herdenken zo urgent als vandaag. Enerzijds maakt de coronacrisis extra zichtbaar hoe cruciaal en waardevol dat werk is, anderzijds wordt duidelijk dat zorgarbeid, zowel thuis als professioneel, nog steeds als een vrouwenzaak beschouwd wordt. Vandaag nodigt Furia je uit om werk te maken van de zorg van morgen, om te beginnen zorgen voor morgen.

Nationale Vrouwendag: jaarlijkse afspraak sinds 1972

In de hoogdagen van de tweede feministische golf schieten vrouwenorganisaties en feministische actiegroepen in heel Europa als paddenstoelen uit de grond. Ook in België is er veel beweging. In het voorjaar van 1972 komen vrouwen van alle slag samen voor een driedaagse in de Volkshogeschool De Blankaart. Er wordt gediscussieerd over de ongelijke positie van mannen en vrouwen in de samenleving, er wordt actie gepland en het Vrouwen Overleg Komitee (VOK) wordt in het leven geroepen om die actieplannen te verwezenlijken. Het VOK – vandaag bekend als Furia – is een progressief en pluralistisch actieplatform dat Vlaamse feministen verenigt over zuilen en partijgrenzen heen. Een van de leden is Lily Boeykens, een Belgische journalist die van feminisme haar carrière maakte en een breed internationaal netwerk uitbouwde. In 1972 richt Boeykens de Nederlandstalige Vrouwenraad op en sluit ze zich aan bij het VOK. In mei van datzelfde jaar organiseert ze een bezoek aan de Journées de dénonciation des crimes contre les femmes in Parijs, waar ook een delegatie van het VOK present tekent.

Het bezoek maakt een grote indruk op de Belgische feministen en inspireert hen om ook in België een grootschalig evenement te organiseren en feministen uit het hele land samen te brengen, over politieke, religieuze of sociaal-economische breuklijnen heen. Zo ontstaat het idee voor een Nationale Vrouwendag. Een ding is zeker: Simone de Beauvoir, die met haar boek De tweede sekse (1949) ook in België voor veel ophef zorgde en zo mee de tweede feministische golf in gang zette, moest en zou aanwezig zijn. Het is de VOK-leden menens: wanneer de befaamde Franse filosoof aangeeft dat ze pas een gaatje vindt in haar drukke agenda op 11 november, is de kogel door de kerk. Bovendien, zo wordt geredeneerd, zouden dan meer vrouwen aanwezig kunnen zijn omdat 11 november, Wapenstilstand, een nationale feestdag is. En zo geschiedde.

Verschillende feministische organisaties werken mee aan de organisatie van de eerste Nationale Vrouwendag, onder de kundige coördinatie van Lily Boeykens. Zij is niet alleen organisatorisch en inhoudelijk maar ook financieel een drijvende kracht achter de eerste V-dag, zoals het evenement wordt gepromoot. De Gazet van Antwerpen van 10-11-12 november 1972 beschrijft het gebeuren als volgt:

“De ‘V’ vormt de beginletter van vrouw, vrijheid, verzet en hopelijk ook van viktorie. Dat zeggen de organisatoren van de manifestatie die op 11 november wordt gehouden in het auditorium en de aanpalende zalen van het Gemeentekrediet te Brussel”

De toegang tot het evenement is gratis zodat iedereen de kans krijgt om te participeren. Om de kosten te dekken wordt een sticker verkocht ter waarde van 10 frank. De Gazet van Antwerpen schrijft:

“U kunt die dan altijd nog als een souvenir nalaten aan kinderen of kleinkinderen die binnen twintig of vijftig jaar daarmee glimlachend zullen bewijzen hoe men ooit eens moest manifesteren voor zulke vanzelfsprekende zaken als gelijkberechtiging…”

Ook wordt er kinderopvang voorzien.

 Niet alleen Simone de Beauvoir, maar ook Germaine Greer, de Australische auteur van de feministische klassieker The Female Eunuch (1970), en Joke Kool-Smit, de Nederlandse auteur van het baanbrekende artikel Het onbehagen van de vrouw (1967) bevestigen hun aanwezigheid als keynote speakers en zullen effectieve publiekstrekkers blijken.

De eerste Nationale Vrouwendag wordt een succesverhaal. Duizenden bezoekers – met afgevaardigden van Nederland, Duitsland en Engeland – komen samen in Brussel om met elkaar in gesprek te gaan over gendergelijkheid en feminisme. Op een gegeven moment wordt de toegang zelfs afgesloten door de eigen ordediensten en de politie. Aan de verschillende standen, tot in de hal en de trapzaal, wordt hevig gediscussieerd over tal van onderwerpen: van abortus en geboortebeperking over tewerkstelling en gelijk loon tot de dubbele moraal en het huwelijk. In het grote auditorium kan eenieder die iets wil zeggen het woord en de daarbij horende microfoon krijgen. Tussendoor worden sketches en toneelstukken opgevoerd en wordt er muziek gespeeld. Op het hoogtepunt van de dag geraakt Simone de Beauvoir maar met moeite door de massa tot op het podium van het auditorium. Ze roept vrouwen op om hun lot in eigen handen te nemen: