08.05 | Groeiende politieke kloof bij jongeren

Gepubliceerd op 08/05/2025

Zowel op regionaal, nationaal als Europees niveau winnen uiterst rechtse partijen de laatste jaren aan populariteit. Denk maar aan de recente verkiezingsoverwinning van de Partij voor de Vrijheid (PVV) in Nederland, de sterke groei van de Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ) in Oostenrijk, de gunstige verkiezingsuitslagen voor de Alternative für Deutschland (AfD) in Duitsland en de opkomst van Vlaams Belang in Vlaanderen. 

De groei van deze partijen volgt een demografisch patroon: sinds 1990 stemmen mannen rechtser dan vrouwen. 

Toch speelt niet enkel gender een rol: ook leeftijd blijkt een belangrijke factor te zijn bij stemgedrag. Zo werd de groei van uiterst rechtse partijen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in 2024 voor het eerst voornamelijk veroorzaakt door jonge kiezers, terwijl voordien hoofdzakelijk progressieve partijen goed scoorden bij jongeren. Die conservatieve stemmers waren vooral jonge mannen: wereldwijd denken en stemmen jonge vrouwen progressiever, terwijl steeds meer jonge mannen conservatief gedachtegoed aanhangen.

Politieke kloof bij jongeren

Die politieke genderkloof – zowel in het effectieve stemgedrag als wat betreft de neiging om op een bepaalde partij te stemmen – bestaat al lang, maar was nog nooit zo groot als bij Generatie Z (geboortejaren 1997 - 2012). Zuid-Korea tekent wereldwijd de grootste politieke genderkloof bij jongeren op, maar ook in Polen, Zweden, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk zien we dezelfde trend, waarbij jonge mannen significant rechtser en jonge vrouwen linkser stemmen. In de Verenigde Staten bestaat een gelijkaardige kloof, maar die lijkt grotendeels verklaard te kunnen worden door steeds progressiever stemgedrag van jonge vrouwen, terwijl jonge mannen amper of niet naar rechts opschuiven. Onderzoek suggereert bovendien dat de genderkloof bij Generatie Z enkel groter zal worden naarmate zij ouder worden.

Ook in België zien we dezelfde trend. Ondanks het feit dat de JOP-monitor uit 2023 (vijfjaarlijks onderzoek van het Jeugdonderzoeksplatform, uitgevoerd bij 7.000 jongeren tussen 12 en 25 jaar) aantoont dat meer dan de helft van de jongeren geen uitgesproken partijvoorkeur heeft of (nog) niet wisten op wie ze zouden stemmen bij de eerstvolgende verkiezingen, is er bij de jongeren met een uitgesproken partijvoorkeur een verschil tussen meisjes en jongens. Bij jongens zijn Vlaams Belang en N-VA de populairste partijen, bij meisjes zijn dat Groen en Vooruit. Onderzoek van de Universiteit Antwerpen uit 2024 bevestigt deze resultaten: van de 2.520 ondervraagde jongeren zou 31,8% van de jongens heel waarschijnlijk stemmen op Vlaams Belang (tegenover 8,9% van de meisjes) en zou 29,2% van de meisjes heel waarschijnlijk stemmen op Groen (tegenover 24,5% van de jongens).

Bron: De Standaard, 05/04/2024 

Het is opvallend dat de genderkloof zich voornamelijk manifesteert bij rechtse partijen. Zo geeft 75% van de meisjes van Generatie Z aan dat ze wellicht nooit voor Vlaams Belang zouden stemmen, tegenover 35% van de jongens van diezelfde generatie. Bij linkse partijen zijn die verschillen kleiner: 22% van de meisjes en 32% van de jongens geeft aan dat ze wellicht nooit voor Groen zouden stemmen, 18% van de meisjes en 27% van de jongens geeft aan dat ze wellicht nooit voor Vooruit zouden stemmen. Opvallend is dat de genderkloof zich bij PVDA in omgekeerde richting voordoet: meer jongens dan meisjes geven aan dat ze wellicht op PVDA zouden stemmen bij de volgende verkiezingen.

Vanwaar komt deze politieke kloof?

Uit onderzoek blijkt dat de politieke genderkloof onder jongeren voornamelijk veroorzaakt wordt doordat steeds meer jonge mannen naar rechts opschuiven. Deze evolutie kent een aantal verschillende oorzaken.

Groeiende economische onzekerheid

Generatie Z wordt geconfronteerd met een toenemende economische onzekerheid. Denk maar aan een zeer competitieve arbeidsmarkt en torenhoge huur- en aankoopprijzen op de woningmarkt. Deze onzekerheid heeft voornamelijk een grote impact op jonge mannen aangezien de rol van kostwinner nog steeds meer van mannen dan van vrouwen wordt verwacht. 

Bovendien wordt deze onzekerheid in de hand gewerkt door een onderwijskloof: meisjes blijven minder vaak zitten, zijn ondervertegenwoordigd in het deeltijds onderwijs, halen vaker een diploma secundair onderwijs (en doen dat vaker in een richting die voorbereidt op hogere studies) en zijn oververtegenwoordigd in het hoger onderwijs. Met andere woorden: jonge mannen hebben vandaag over het algemeen een lager opleidingsniveau dan jonge vrouwen. Daardoor zijn ze oververtegenwoordigd in heel wat fysieke jobs die de voorbije decennia aan maatschappelijke status moesten inboeten en die het meest bedreigd worden door automatisatie en lageloonarbeid. Dat maakt hen kwetsbaarder voor een groeiende economische onzekerheid, waar heel wat politici op inspelen. Bovendien toont onderzoek aan dat een lager opleidingsniveau gelinkt is aan de ontwikkeling van minder progressieve attitudes, en dus conservatiever stemgedrag.

Sociale media

Generatie Z is de eerste generatie die het merendeel van hun informatie van sociale media haalt. Jongeren spenderen bijvoorbeeld gemiddeld tachtig minuten per dag op TikTok en halen daar heel wat info vandaan. Sociale media hebben bijgevolg een grote impact op het wereldbeeld van jongeren. Dat hebben een aantal politieke partijen goed begrepen. Zo zet het Vlaams Belang sinds enkele jaren sterk in op campagnes op sociale media waarmee ze heel wat jongeren bereiken. Dat bereik wordt bovendien versterkt door bijzonder doeltreffende algoritmes, waardoor je al snel meer van dezelfde content te zien krijgt wanneer je een filmpje bekijkt of een like geeft. Jongeren worden dus via sociale media al snel ondergedompeld in een bepaald gedachtegoed. 

Ook influencers spelen een grote rol in de ontwikkeling van het wereldbeeld van jongeren. Heel wat influencers uit de manosfeer (een netwerk van mannengemeenschappen op sociale media en online platformen met een gedeelde visie dat het feminisme de bron is van alles waar de moderne man mee worstelt) hebben aandacht voor onzekerheden waarmee jongeren geconfronteerd worden en bieden eenvoudige en snelle oplossingen met een grote aantrekkingskracht, zoals conservatieve manbeelden die ingebed zijn in een rechtse ideologie.

Deze publieke figuren nemen de functie in van mannelijke rolmodellen die in heel wat andere sferen ontbreken en hebben een heel groot effect op jongeren. Zo vertelt de Netflix hitserie Adolescence het verhaal van een dertienjarige jongen die een moord pleegt op een van zijn vrouwelijke klasgenoten omwille van de misogyne overtuigingen die hij opdoet in de manosfeer. De serie laat zien hoe groot het effect van sociale media op jongeren kan zijn.

Maatschappelijke veranderingen

De afgelopen decennia hebben feministische bewegingen heel wat in gang gezet voor vrouwenrechten. Die veranderingen worden vaak als emanciperend ervaren door jonge vrouwen, terwijl jonge mannen zich vaker onzeker voelen over hun (nieuwe) maatschappelijke rollen. Dat kan zorgen voor een bedreigend gevoel, zeker omdat aandacht voor normen rond mannelijkheid een recenter fenomeen is dan aandacht voor normen rond vrouwelijkheid. Zo worden jongens nog heel vaak aangesproken wanneer ze iets doen dat niet typisch mannelijk is, terwijl meisjes net aangemoedigd worden om buiten hun stereotiepe hokjes te treden; denk maar aan de vele STEM-campagnes voor meisjes. Ook hier spelen uiterst rechtse politici op in door die nieuwe rollen voor mannen uit te dagen en te bekritiseren.

Verschillende attitudes

Onderzoek in Oostenrijk, Canada, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Ierland en de Verenigde Staten toont aan dat heel wat jonge vrouwen progressief staan tegenover thema’s als klimaat en LHBT+-rechten, terwijl heel wat jonge mannen hier net de meest conservatieve attitudes over hebben. Zo zijn meer Britse mannen uit Generatie Z dan uit de generatie Babyboomers ervan overtuigd dat feminisme meer kwaad dan goed heeft gedaan en is ongeveer 25% van de Britse mannen tussen 16 en 29 jaar ervan overtuigd dat het moeilijker is om een man te zijn dan een vrouw. Deze gepolariseerde attitudes zien we ook in België. De JOP-monitor toont bijvoorbeeld aan dat jongens gemiddeld negatiever kijken naar migratie en LHBT+-rechten dan meisjes, ook wanneer onderzoek corrigeert voor andere kenmerken zoals opleiding of migratieachtergrond. Meisjes maken zich daarnaast ook opvallend meer zorgen over het klimaat en staan gemiddeld een stuk positiever tegenover mensen met een ander geloof dan dat van hen alsook tegenover mensen uit de LHBT+-gemeenschap. Deze polarisatie wordt duidelijk in het politieke discours en het stemgedrag van jongeren.

In de pers:

• We obsess over the angry young men going Reform. But what of the anxious young women going Green? | Gaby Hinsliff (The Guardian, 25/04/2025)
• ‘Manosphere’ duwt jonge mannen richting vrouwenhaat en radicaal-rechts (NRC, 07/03/2025)
• Increasingly progressive women and conservative men: Why the ideological divide is widening among young people (Le Monde, 23/02/2025)
• Voor jongens lijkt het stereotiepe beeld van de ‘permissieve jeugd’ stevig te wankelen. Er is iets aan de hand. Maar wat? (De Morgen, 20/04/2024)
• Waarom jonge mannen vaker extreemrechts stemmen? Omdat ze structureel benadeeld worden  (De Standaard, 15/04/2024)
• Vlaams Belang verleidt gen Z-jongens en wekt aversie bij de meisjes (De Standaard+, 05/04/2024)
• Meisjes almaar linkser, jongens almaar rechtser: ‘Een man die de deur openhoudt voor een vrouw, dat is bijna verdacht geworden’ (De Morgen, 25/03/2024)
• Gen Z boys and men more likely than baby boomers to believe feminism harmful, says poll | Andrew Tate (The Guardian, 01/02/2024)

Meer weten?

• RoSa kijkt: Britse miniserie Adolescence
• RoSa luistert: DS Vandaag podcast over de invloed van online misogynie
• Pers:pectief 27/02/2025: Gendergelijkheid en mensenrechten onder politieke druk
• Pers:pectief 27/06/2024: Tradwives en stay-at-home girlfriends
• Pers:pectief 27/04/2023: Mannen in de manosfeer: online haat en misogynie
• RoSa thema: Politiek en beleid
• RoSa thema: Onderwijsprestatie
• RoSa thema: Mannelijkheid
• Eén stem voor gelijke kansen

Aanraders uit de RoSa bibliotheek:

• Wie is er bang voor gender? / Judith Butler, 2024
• Extremism And Radicalization In The Manosphere: Uprising Beta / Deniese Kennedy-Kollar, 2024
• Living Right: Far-Right Youth Activists in Contemporary Europe / Agnieszka Pasieka, 2024
• Male Supremacism In The United States: From Patriarchal Traditionalism To Misogynist Incels And The Alt-Right / Emily K. Carian, Alex DiBranco & Chelsea Ebin, 2022
• Women, Men, And Elections: Policy Supply And Gendered Voting Behaviour In Western Democracies / Rosalind Shorrocks, 2021
• Radicaal-rechtse seks / Katrien Jacobs, 2021
• Gender and the Radical and Extreme Right: Mechanisms Of Transmission and the Role of Educational Interventions / Cynthia Miller-Idriss & Hilary Pilkington, 2019
• Masculinity, Femininity, And American Political Behavior / Monika L. McDermott, 2016

Bron banner en hoofdafbeelding: Dmitrii Vaccinium via Unsplash

#Perspectief #RoSaschrijft #Jongeren #Politiek #Verkiezingen #Genderkloof #Ideologie