Britse miniserie Adolescence
In de categorie RoSa kijkt zetten we interessante TEDxTalks, educatieve video’s of documentaire in de kijker rond thema’s op het snijvlak van gender en feminisme. Deze keer bekijken we de veelbesproken Netflix miniserie Adolescence, geschreven door Jack Thorne en Stephen Graham.
De verhaallijn
Ondertussen zou de verhaallijn geen grote spoiler meer mogen zijn: de serie domineert al een aantal weken de krantenkoppen en (sociale) media. De Britse miniserie gaat over de dertienjarige Jamie Miller, die wordt gearresteerd voor de moord op zijn klasgenoot Katie Leonard. De vier afleveringen nemen je achtereenvolgens mee in:
- de indrukwekkende en geweldadige politie-inval, de arrestatie van Jamie en de eerste ondervragingen (aflevering 1),
- het onderzoek op de school en gesprekken met klasgenoten (aflevering 2),
- de gesprekken die Jamie heeft met een forensisch psycholoog om zijn geestelijke gezondheid in kaart te brengen (aflevering 3),
- en de impact van de gebeurtenissen op de familieleden (aflevering 4).
Met iedere aflevering krijgt de kijker meer inzicht in wat er zich afspeelt in Jamie’s leefwereld en hoofd. Hoewel het einde van de eerste aflevering al duidelijk en ontegensprekelijk beeldmateriaal toont van de moord, kruipt de kijker in de leefwereld van een jongen die de feiten initieel volmondig ontkent ("I haven’t done anything", "I didn’t do it"), maar zijn onschuld en geloofwaardigheid gaandeweg verliest ("I haven’t done anything wrong") en uiteindelijk schuldig pleit aan de feiten.
Het is een fictief verhaal, maar wel geïnspireerd op een reeks geweldadige feiten door tienerjongens op tienermeisjes in het Verenigd Koninkrijk. Dit uitgangspunt, gecombineerd met de single-take shots, zorgen voor realisme, spanning en betrokkenheid: je beleeft het in real time, samen met de personages. De miniserie engageert op die manier heel wat kijkers rond een maatschappelijke uitdaging.
Jonge jongens
In een artikel van Ariana Romero voor Netflix geeft Stephen Graham, een van de makers, aan dat de serie Adolescence wil achterhalen waarom iemand een moord pleegt, eerder dan te focussen op wie het heeft gedaan. Hierbij staat één vraag centraal: wat is er aan de hand met onze tienerjongens? Wat maakt dat een ‘gewone’ jongen van amper dertien jaar een moord pleegt?
De ‘gewone’ jongen die opgroeit in een ‘gewoon’ gezin
In de eerste aflevering tijdens de politie-inval plast Jamie in zijn broek en roept hij regelmatig om zijn vader. De derde aflevering toont zijn voorkeur voor warme chocolademelk met marshmallows. In aflevering 4 komt de kamer van Jamie in beeld, waar zijn teddybeer en zijn computer een centrale plek krijgen. De setting is duidelijk: de makers willen aantonen dat het gaat over een doodgewone, dertienjarige jongen. Een kind. Ook het gezin waarin Jamie opgroeit wordt in beeld gebracht als een doorsnee gezin, waar er aandacht en steun is voor de kinderen, maar waar het leven ook gewoon rommelig loopt. De makers vonden het belangrijk om negatieve assumpties over het gezin de kop in te drukken en aan te tonen dat het elk gezin kan overkomen. Sommige keuzes stuiten op kritiek – zoals het zogenaamd onrealistisch viseren van witte jongens, door critici bestempeld als ‘race swapping’ of anti-wit propaganda. Toch weerlegt die keuze voor een wit gezin net succesvol de wijdverspreide misvatting dat misogynie vooral een probleem zou zijn bij jongens van kleur. Voor de makers gaat de kwestie niet over ras; zij willen bovenal een 'gewoon' gezin tonen, waarin veel mensen zich kunnen herkennen. In dat opzicht lijken ze geslaagd: veel kijkers, en dan vooral ouders, zijn geraakt door de thematiek die Adolescence in beeld brengt.
De onzekerheid en uitdagingen van jonge jongens
Doorheen de serie - en vooral in het verhoor en de gesprekken met de psycholoog - wordt gefocust op de waarom-vraag. Daarbij worden de onzekerheden van Jamie zichtbaar: hij vindt zichzelf niet aantrekkelijk of slim, is niet populair, en zou graag een relatie en seksuele ervaringen hebben. Hoewel Jamie aangeeft over geen talenten te beschikken en nergens goed in te zijn, blijkt uit zijn schoolrapporten dat hij goede punten haalt. Ook wordt duidelijk dat hij goed kan tekenen. Jamie zelf herinnert zich echter heel wat momenten waarop hij het gevoel had te falen of (anderen) teleur te stellen, zoals bijvoorbeeld bij voetbal en boksen. Jamie komt duidelijk met een laag zelfbeeld en is ervan overtuigd dat ook anderen negatief over hem denken. Het ontbreekt hem aan toekomstperspectief. Bovendien wordt hij online en fysiek gepest door schoolgenoten.
Op het eerste zicht klinken heel wat van de onzekerheden en uitdagingen die Jamie ervaart herkenbaar. Lichamen, emoties en relaties veranderen sterk en snel op die leeftijd; jongeren kunnen hard zijn tegenover elkaar; en er is heel wat sociale vergelijking, bewijsdrang, schaamte en isolement. Zeker bij jonge mannen, die slechts een erg beperkt beeld van mannelijkheid voorgeschoteld krijgen om zich aan te spiegelen. Jamie denkt dat hij niet aan de normen rond mannelijkheid voldoet: hij vindt niet dat hij beantwoordt aan de schoonheidsidealen, is niet sportief of slim en heeft naar eigen zeggen geen aantrek bij meisjes. Als reactie keert hij meer en meer in zichzelf en spendeert hij vooral tijd op zijn kamer achter zijn computer, waar hij digitale connectie zoekt. Zo komt hij in contact met incels en de bredere manosfeer: een online wereld waar hypermannelijkheid extra in de verf wordt gezet en een anti-vrouw sentiment overheerst, waarover later meer.
De rode draad: ideeën rond mannelijkheid en vrouwelijkheid
Ideeën rond mannelijkheid en mannelijke rolmodellen
Ideeën rond mannelijkheid en vrouwelijkheid komen soms impliciet, maar vaak ook expliciet aan bod. In aflevering 3 wordt Jamie actief bevraagd naar zijn ideeën over mannelijkheid en zijn (mannelijke) rolmodellen, zoals zijn vader en grootvader. Hij geeft aan een goede band te hebben met zijn vader - die hij ook koos als ‘toegewezen volwassene’ om hem bij te staan tijdens de bevragingen - maar toont tegelijkertijd weerstand om over hem te praten. Jamie geeft aan dat zijn vader een zelfstandig loodgieter is die vaak laat thuis komt van zijn werk, en insinueert dat het een job is met weinig aanzien waar je volgens Jamie niet blij van wordt. Hoewel Jamie aangeeft dat zijn vader niet gewelddadig is, zegt hij dat hij wel af en toe een woedeuitbarsting heeft: daar lacht Jamie echter om. Hij beschrijft zijn vader als een aardig persoon die erg van sport houdt.
In aflevering 4 blikt de vader terug op zijn rol als vader. Hij geeft aan dat hij op bepaalde vlakken (bewust) een andere aanpak heeft gekozen dan zijn eigen vader – bijvoorbeeld door geen fysiek geweld te gebruiken. Tegelijkertijd blikt hij ook kritisch terug op zichzelf: hij had graag een meer betrokken vader willen zijn. Iemand die vaker thuis was voor zijn kinderen, meer oog had voor de talenten van zijn zoon – zoals tekenen – in plaats van enkel de nadruk te leggen op sport. Ook had hij graag vaker samen online games gespeeld, om zo meer betrokken te zijn bij Jamie’s digitale leefwereld.
Uit de scènes komt naar voren dat Jamie eerder beperkte ideeën over mannelijkheid (man-box) heeft meegekregen: om een "echte jongen/man" te zijn moet je goed zijn in sporten zoals voetbal of boksen, sterk, handig en fysiek aantrekkelijk zijn, je aangetrokken voelen tot én succes hebben bij meisjes/vrouwen,… In het interview met de forensische psycholoog Briony Ariston in aflevering 3 blijkt dat Jamie's laag zelfbeeld deels gevoed wordt doordat hij niet past binnen deze ‘man-box’. Hij is wanhopig op zoek naar bevestiging: van zijn vader, schoolgenoten, meisjes en zélfs van zijn forensische psycholoog ("Do you like me?", "Don’t you even like me a bit?, What did you think about me, then? Decide.")
Ook wanneer je uitzoomt van het perspectief van Jamie en zijn vader, is de serie doorspekt met ideeën rond mannelijkheid. Onder meer veranderende ideeën rond vaderschap en de relatie tussen werk en gezin, vader-zoon relaties, vriendschapsrelaties tussen jongens onderling en het gebrek aan vriendschappen tussen jongens en meisjes, en hoe jongens en mannen omgaan met emoties worden door de makers van de serie in beeld gebracht en bevraagd.
Ideeën rond meisjes, vrouwelijkheid & incels
Jamie’s ideeën rond mannelijkheid voeden ook zijn beeld van meisjes en vrouwelijkheid. Dat komt vooral naar voren in het gesprek met forensisch psycholoog Briony Ariston in aflevering 3.
Volgens Jamie valt de meerderheid van de meisjes slechts op een beperkt deel van jongens (de zogenaamde 80-20 theorie die incels aanhangen) en maakt hij geen kans bij meisjes. Ook al ziet Jamie zichzelf niet als incel, reflecteert dit sentiment wel de incel-ideologie, waar ideeën rond mannelijkheid en seks erg centraal staan.
Op verschillende momenten in de serie wordt Jamie’s beeld van vrouwen en seksualiteit bevraagd. Daaruit blijkt dat Jamie heel wat vrouwelijke modellen op instagram volgt die hij aantrekkelijk vindt. Hoewel hij hun namen niet kent ("I just like her pictures"), maar post hij aggressieve comments onder hun posts. Hij vindt het belangrijk om te onderstrepen dat hij hetero is. Initieel zegt hij al wat ervaring te hebben gehad meisjes. Later geeft hij echter toe dat hij geen seksuele ervaringen heeft gehad, maar dit wel zou willen.
- Forensisch psycholoog: “What do you think about women?"
- Jamie: "I like them."
- Forensisch psycholoog: "But you’re not, like you say, particularly friends with them?"
- Jamie: "I’m not a twat, though."
- Forensisch psycholoog: "Are you attracted to women?"
- Jamie: "Yeah, I’m not gay.”
(Dialoog forensisch psycholoog en Jamie in aflevering 3 van Adolescence)
Uit het politieonderzoek blijkt dat er op school een naaktfoto van Katie werd verspreid. Jamie besloot daarop toenadering te zoeken tot Katie omdat ze volgens hem op dat moment ‘kwetsbaarder’ was. Hij is ervan overtuigd dat ze daarom plots wél interesse zou hebben in hem; volgens hem is haar ‘waarde’ immers gedaald door die publieke naaktfoto. Katie reageert echter niet volgens zijn verwachting: ze toont nog steeds geen interesse, reageert spottend en begint hem op Instagram uit te schelden voor incel.
De makers spelen in op een complex samenspel van Jamie’s gevoel van entitlement enerzijds en victim blaming van Katie anderzijds: Jamie vindt dat hij recht heeft op de aandacht van Katie, die hem deze echter ontzegt. Tegelijkertijd bestempelt Jamie Katie als een pestkop en insinueert hij dat het eindresultaat (de moord door zeven messteken) een logisch gevolg is van haar eigen gedrag. Dat lijkt ook waar Jamie naar verwijst wanneer hij zegt "I didn’t do anything wrong". Hij heeft niets fout gedaan, vindt hij. De schuld ligt volgens hem bij Katie, die hem “onrecht heeft aangedaan”. Hij zegt zelfs dat hij beter is dan andere jongens, omdat hij geen seksueel geweld heeft gepleegd, hoewel hij daar alle mogelijkheid toe had én zin in had.
“You think she is a bitch, right? Doing all that? You think she’s a bullying bitch. She was a bullying bitch, right? But that’s the thing, you see? That night, I didn’t touch her. I could’ve touched her, but I didn’t. I just…I had a knife. She was scared. But I didn’t do that. I could have touched any part of her body. I really wanted to, but I didn’t. I just… Most boys would’ve touched her. So that makes me better. Don’t you think?”Jamie in aflevering 3 van de Netflix-serie Adolescence
Ook in de dynamiek tussen hem en de vrouwelijke forensische psycholoog komen zijn ideeën over vrouwen ter sprake: Jamie denkt dat Ariston hem onmogelijk begrijpen omdat zij - in tegenstelling tot hijzelf - wél erg knap en slim is. Tegelijk is hij verbaal en fysiek agressief en tracht hij haar te intimideren. Zo zegt hij dat zij niet te bepalen heeft wat hij wel of niet doet, vraagt hij al spottend en neerbuigend of ze bang is van een dertienjarige jongen (“Did I scare you when I shouted? I mean, I’m only 13. I don’t think I look that scary. How embarrassing is that? Getting scared of a 13 year-old. Wow.”). Op het moment dat Ariston teken doet naar de beveiligingsagent dat die niet hoeft te interveniëren, reageert Jamie bedreigend en aggressief, en haalt hij zelfs uit naar haar (“What was that? Hey, What the fuck was that? Signaling him away like a fucking queen, yeah?).
Een (educatieve) serie voor volwassenen
De manosfeer
Op basis van de vele krantenartikels en (sociale) media posts over Adolescence zou je kunnen verwachten dat de serie heel expliciet inzoomt op de manosfeer: wat het is, wat de aantrekkingskracht ervan is, en wat de impact op Jamie en zijn daden was. In werkelijkheid komt de manosfeer slechts beperkt aan bod in de miniserie, en je moet al wat achtergrondkennis hebben om alle verwijzingen aan elkaar te linken. Op sommige momenten maakt de miniserie echter wél bewust ruimte voor wat duiding en context over het gedachtengoed en taalgebruik binnen de manosfeer (bijvoorbeeld rode pil, blauwe pil, 80/20 regel, incels). Deze is vooral op maat van ouders en volwassenen die niet vertrouwd zijn met de manosfeer.
Terwijl het thema heel wat volwassenen shockeerde en voer voor maatschappelijk debat was, komen heel wat organisaties die werken met jongens en jonge mannen, zoals RoSa, MoveMen, Men Engage en Equimundo niet uit de lucht vallen: voor hen is dit een gekend fenomeen. Deze organisaties grepen het moment wel aan om extra duiding op maat van volwassenen te geven.
De manosfeer voor dummies
Ook al wordt de manosfeer expliciet genoemd in de serie, wordt het in Adolescence niet geheel duidelijk wat het is. Daarnaast is de serie wat ongenuanceerd: incels en de manosfeer worden in één adem en bijna als synoniemen genoemd, wat ze niet zijn, ook al is er een duidelijke link.
De manosfeer is een verzameling van virtuele gemeenschappen van jongens en mannen, en mannelijke influencers. Ze organiseren zich online en bieden eenvoudige antwoorden op complexe vragen en bezorgdheden van jongens en mannen. Daarbij baseren ze zich op ideeën van hypermasculiniteit en bieden ze een vrouwonvriendelijk antwoord. Eén van de meest beruchte influencers binnen de manosfeer is Andrew Tate, maar ondanks de aandacht die hij de laatste tijd krijgt in de media, is hij voor heel wat jonge jongens en mannen geen nieuw fenomeen. Ook zijn er sinds zijn opkomst heel wat andere - nieuwere en meer lokale - mannelijke influencers actief. Deze influencers staan niet per se met elkaar in contact en concurreren vaak zelfs met elkaar omdat er een verdienmodel achter hun platform zit, maar verspreiden wel gelijkaardige boodschappen.
De manosfeer is niet één groep, maar eerder een netwerk van verschillende subgemeenschappen, waarvan incels er slechts ééntje is. Ze bevinden zich ook niet op één platform, maar op verschillende sociale media, fora, platforms, en websites.
De manosfeer wordt als term gebruikt om dit hele amalgaam te beschrijven, maar is geen term die in de manosfeer zelf wordt gebruikt. De incelgemeenschap daarentegen gebruikt wel zelf de term incel en verzamelt zich er ook rond, bijvoorbeeld op fora.
De Federale Overheid Binnenlandse Zaken Algemene Directie Veiligheid en Preventie waarschuwde in 2022 al voor een snelle opmars van de manosfeer, die een sterke groei kende in 2010 en opnieuw na de COVID-pandemie. Omdat het een verzameling is van virtuele gemeenschappen en groepen van mannelijke influencers die zich specifiek focussen op jongens en mannen, en/of antwoorden bieden op bezorgdheden van jongens en mannen, zijn deze laatsten ook degenen die online getarget worden en in de algoritmes van de manosfeer belanden. Jonge jongens en jonge mannen zijn dan ook vertrouwd met de content van de manosfeer, maar in tegenstelling tot wat de serie doet vermoeden, zullen zij eerder praten over influencers die ze zijn tegengekomen of specifiek gedachtengoed. Weinigen van hen zullen over de ‘manosfeer’ spreken.
En wat met de meisjes en vrouwen (in de serie)?
De serie focust op de leefwereld van jongens en mannelijke personages: Jamie als hoofdpersonage en zijn vader als belangrijkste nevenpersonage, maar ook politieinspecteur Bascombe krijgt een centralere rol dan zijn vrouwelijke collega Frank. Ook is er weinig aandacht voor het slachtoffer zelf, Katie Leonard, of haar moeder en haar beste vriendin. Dit wordt in de miniserie zelf geadresseerd door politieinspecteur Misha Frank:
“Do you know what I don’t like about this? The perpetrator always gets the front line. 'A man raped a women.' We’ve followed Jamie’s brain around this entire case. Right? Katie isn’t important. Jamie is. Everyone will remember Jamie. No one will remember her. That’s what annoys me. That’s what gets to me.” Politieinspecteur Misha Frank in aflevering 2 van de Netflix-serie Adolescence
De makers zijn zich duidelijk bewust van het feit dat ze focussen op de leefwereld van jongens en mannen, en dat dit een maatschappelijk fenomeen is waarbij er geen aandacht gaat naar de vrouwelijke slachtoffers maar naar de beweegredenen en leefwereld van mannelijke daders. Ze lijken bovenstaande quote te hebben gekozen om dit probleem te addresseren. Tegelijkertijd is het jammer dat dit perspectief herbevestigd wordt: de serie zoomt op verschillende momenten in op wat er van Jamie had kunnen worden als hij de moord niet had gepleegd, welke talenten hij had en hoe de familie van Jamie levenslang geïmpacteerd wordt. De toekomst(perspectieven) van Katie Leonard die haar brutaal werd ontnomen en het verdriet van de achterblijvende familie blijft daarentegen onbesproken en gaat verloren in de serie. Enkel een quote van de psycholoog verwijst naar de gevolgen voor het slachtoffer: "Do you understand that Katie’s gone and she can’t come back? That whatever claims you make as to her character, whatever claims you make about her, she’s gone. That whoever did kill her, they extinguished the possibility of her future life."
Wat nemen we mee uit de serie?
De makers stellen terecht de vraag: wat is er aan de hand met jonge jongens? Toch zou de focus volgens RoSa meer mogen liggen op: wat is de aantrekkingskracht van de manosfeer en hoe worden jonge jongens actief aangetrokken? Op welke manier kunnen we jonge jongens en mannen gedurende periodes van onzekerheid en uitdaging beter ondersteunen en alternatieven bieden? En hoe gaan we in tegen de simplistische en vrouwonvriendelijke antwoorden die de manosfeer jonge jongens en mannen aanbiedt?
Adolescence is een voorbeeld van hoe het mis kan lopen als we geen aandacht hebben voor de (online) leefwereld, onzekerheden en gevoelens van jongeren.
Beleid
Adolescence zorgde voor heel wat commotie, ook op beleidsniveau, waar verschillende initiatieven werden geformuleerd: van verplicht lesmateriaal tot een verbod op social media en smartphone gebruik. Men Engage, het internationale netwerk van organisaties die werken met jongens en mannen rond gendergelijkheid, waarschuwt echter voor ondoordachte aanpak en initiatieven.
Zij adviseren voornamelijk om verder te bouwen op de expertise die al is opgebouwd, en formuleren acht adviezen op basis van hun expertise:
- Werken met jongens en jonge mannen om haatdragende en vrouwenhatende narratieven te herkennen en tegen te gaan met leeftijdsgenoten en getrainde begeleiders;
- Financiering verhogen om te werken rond gendergelijkheid;
- De oorzaken van gendergerelateerd geweld aanpakken, niet alleen de symptomen: de onderliggende normen, attitudes en systemen;
- Verantwoording centraal stellen in programma’s met mannen en jongens;
- Beleidsmakers en opvoeders de juiste tools geven;
- Sociale mediaplatformen verantwoordelijk houden;
- Waakzaam zijn voor misleidende narratieven: aandacht hebben voor de reële uitdagingen van jongens en mannen zonder misogynie te propageren;
- De voordelen van gendergelijkheid voor mannen en jongens en de beperkende mannelijkheidsnormen voor jongens en mannen belichten.
Werken met jongeren
De miniserie slaagt erin om een actueel maatschappelijk thema op een pakkende manier te belichten. Ze biedt meer inzichten voor (groot)ouders, jeugdwerkers en leerkrachten in het thema, en zet de manosfeer succesvol op de agenda. De serie is vooral educatief voor (jong)volwassenen en biedt een eerste kennismaking tot de problematiek, maar meer nuance en kennis over de manosfeer is nodig. De serie toont tevens aan dat volwassenen zich niet kunnen beperken tot de ‘offline’ wereld van jongeren. De rigide opsplitsing tussen offline en online is anno 2025 net meer houdbaar. Jongeren groeien nu eenmaal op in een wereld waarin beide werelden in elkaar overlopen. Ook de school beperkt zich niet tot de schoolmuren, maar zet zich online verder. Online influencers fungeren als rolmodellen. Modellen en pornografie bepalen mee ideeën rond mannelijkheid, vrouwelijkheid en seksualiteit. Praten met jongeren beperkt zich dan ook best niet meer tot hoe de schooldag verlopen is. Er is nood aan interesse en betrokkenheid in alle aspecten van hun hybride leefwereld. Daarom is het voor volwassenen belangrijk om te weten wat er online beschikbaar is. Zo leren ze de inhoud en invloeden kennen waar kinderen en jongeren al op jonge leeftijd aan blootgesteld worden en hoe we hier als samenleving mee kunnen omgaan.
Voor leeftijdsgenoten van Jamie is de serie eerder een hoogdrempelig doemscenario dat vooral angst en bezorgdheid zal veroorzaken en maar weinig ruimte biedt om de essentie te bespreken. Daarvoor is een andere aanpak wenselijk. De serie herbevestigt het belang van op een vroege leeftijd met kinderen en jongeren te werken rond een positief zelfbeeld, ideeën rond mannelijkheid en vrouwelijkheid, mediagebruik en mediawijsheid, relaties en seksualiteit, en pest- en geweldspreventie. Adviezen van Men Engage onderstrepen het belang van het werken aan de onderliggende oorzaken van gendergerelateerd geweld, leerkrachten te ondersteunen met de nodige tools, en jongeren de ruimte te geven om te praten over hun leefwereld. Onze educatieve tools rond genderbewust opvoeden en lesgeven en de EquiSchools handleiding kunnen hierbij alvast handvaten bieden.
Meer weten?
- Pers:pectief 27/04/2023: Mannen in de manosfeer: online haat en misogynie
- RoSa leest: Not All Dead White Men - Donna Zuckerberg
- RoSa leest: Mask Off: Masculinity Redefined - J.J. Bola
- RoSa leest: Misogyny Online: A Short (And Brutish) History - Emma A. Jane
- RoSa kijkt: Ben Hurst - “We need to talk to boys about online misogyny”
- RoSa kijkt: Ben Hurst - “Boys won’t be boys. Boys will be what we teach them to be.”
- RoSa luistert: DS Vandaag podcast over de invloed van online misogynie
- Boekentips online misogynie en gendergerelateerd geweld
- The Manosphere, Rewired: Understanding Masculinities Online (Equimundo)
- Informatieblad: De manosphere (FOD Binnenlandse Zaken)
- Netflix's Adolescence is an overdue catalyst for change, but pitfalls must be avoided (Men Engage)
- Toolkit How To Talk to Young People About Andrew Tate (Bold Voices)
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- The Male Complaint: The Manosphere And Misogyny Online / Simon James Copland, 2025
- Extremism And Radicalization In The Manosphere: Uprising Beta / Deniese Kennedy-Kollar, 2024
- Incels And Ideologies: Exploring How Incels Use Language To Construct Gender And Race / Frazer Heritage, 2023
- The Incel Rebellion: The Rise Of The Manosphere And The Virtual War Against Women / Lisa Sugiura, 2021
- Men Who Hate Women: The Extremism Nobody Is Talking About / Laura Bates, 2021
- The Right To Sex / Amia Srinivasan, 2021
- Not All Dead White Men: Classics and Misogyny in the Digital Age / Donna Zuckerberg, 2018
- Kill All Normies: Online Culture Wars from Tumblr and 4chan to the Alt-Right and Trump / Angela Agle, 2017