hier komen promoties & acties

De Man-Box

Een blik op dominante en beperkende ideeën, normen en verwachtingen rond mannelijkheid

Kritisch bevragen van de man-box

“Men must challenge our views and beliefs about one another. A major obstacle will be to confront our traditional male socialization and how it limits us and boxes us in. We must get out of the socially defined roles that sexism, patriarchy and male privilege provide for us.” Ted Bunch in hoofdstuk Escaping the man Box in Voice Male: The Untold Story of the Profeminist Men’s Movement - Rob A. Okun (2014)

Gender is het geheel van sociaal-culturele ideeën, normen en verwachtingen rond mannelijkheid en vrouwelijkheid. Gender heeft dus een impact op iedereen, ongeacht sekse of genderidentiteit. Vanaf het begin van het feminisme werden de ideeën, normen en verwachtingen rond vrouwelijkheid actief bevraagd, verbreed of overboord gegooid. Het deconstrueren van soortgelijke ideeën, normen en verwachtingen rond mannelijkheid liet wat langer op zich wachten. Verschillende (inter)nationale organisaties zijn zich de voorbije jaren gaan inzetten om beperkende ideeën rond mannelijkheid kritisch te bevragen en te veranderen. Deborah S. David en Robert Brannon analyseerden in het boek The Forty Nine Percent Majority: The Male Sex Role in 1976 ideeën rond mannelijkheid die gelden in onze maatschappij. Daarover lees je meer in Voice Male (2014). David en Brannon destilleerden vier zogenaamde regels rond mannelijkheid die leven in onze maatschappij en de rollen die mannen zouden moeten opnemen. Deze vier regels omschreven ze als: 

  1. No sissy stuff: doe niets dat vrouwelijkheid uitstraalt, blijf weg van gedrag of eigenschappen die gelinkt worden aan vrouwen.
  2. Be a big wheel: mannelijkheid wordt gemeten door succes en macht.
  3. Be a sturdy oak: rationaliteit, doorzettingsvermogen en zelfredzaamheid staan centraal. Emoties en zwakte zijn niet toegestaan.
  4. Give ‘em hell: durven, agressie en risico nemen staan centraal.

Deze conceptualisering van ideeën en verwachtingen rond mannelijkheid inspireerde heel wat verder onderzoek en werk rond mannenemancipatie. Vandaag spreekt men vaak over de zogenaamde ‘man box’, een concept uitgewerkt door onder andere Paul Kivel en gepopulariseerd door Tony Porter. Het gaat dan met name om een box met verwachtingen waarin mannen moeten passen, en waarvan ze - als ze niet passen binnen de man-box - negatieve consequenties ervaren zoals worden uitgelachen, uitgescholden, uitgesloten of fysiek geweld. 

De Man-Box anno 2023

Ideeën rond mannelijkheid zijn tijd-, plaats- en contextgebonden. Ook nu zijn er heel wat dominante ideeën rond mannelijkheid die samen een man-box vormen. Deze ideeën zijn vandaag voornamelijk gelinkt aan autonomie en zelfredzaamheid: mensen die in het man-hokje geduwd worden, krijgen aangeleerd dat ze zelfstandig moeten zijn en niet op anderen moeten rekenen of anderen om hulp moeten vragen. Ook sterk zijn wordt naar voren geschoven: gespierd, zichzelf fysiek kunnen verdedigen en indien nodig geweld gebruiken. Daarnaast wordt er ook verwacht dat ze emotioneel onaantastbaar zijn: ze worden aangeleerd om steeds ‘rationeel’ te zijn en emoties slechts beperkt te uiten en te ‘controleren’. In de EquiSchools handleiding (2022, p. 35) wordt het zo geformuleerd: “Andere emoties dan kwaadheid tonen wordt sterk ontmoedigd of als zwak bestempeld." JJ Bola noemt dit controleren van emoties ‘emotional silencing’. Voorbeelden van emotional silencing zijn uitspraken als ‘jongens wenen niet’ en ‘verman je’.

“Zo wordt het uiten van emoties als verdriet en teleurstelling niet aangemoedigd, terwijl het uiten van boosheid wel binnen het beeld van mannelijkheid past. Deze boosheid kan soms geuit worden in geweld, wat voor mannen een meer sociaal aanvaarde uitingsvorm is. Er wordt binnen het beeld van mannelijkheid soms verwacht dat fysiek geweld gebruikt wordt om controle te uit te oefenen of te behouden. Geweld is dus niet altijd een uiting van kwaadheid, maar kan dienen om de eigen positie, reputatie of (familie)eer te verdedigen, om de eigen mannelijkheid te tonen of om controle uit te oefenen over beslissingen thuis en de bewegingsvrijheid van vrouwen.” EquiSchools handleiding (2022, p. 36)

Er worden ook specifieke genderrollen met betrekking tot huishoudelijke en beroepsmatige taken aan mannen toegeschreven. Zo leeft anno 2023 nog steeds het idee dat mannen de voornaamste kostwinner - en bijgevolg de grootste verdiener - in het huishouden (horen te) zijn. Ook bepaalde beroepen worden als mannelijk(er) gezien en krijgen daarom de voorkeur. Denk bijvoorbeeld aan een politieagent, militair, piloot of elektricien. Er bestaat verder nog steeds het idee dat zorgende en huishoudelijke taken eerder binnen de vrouw-box horen, en slechts beperkte huishoudelijke taken in de man-box zitten zoals het beheren van financiën en klusjes in het huis. Binnen de man-box is er ook een focus op heteroseksualiteit en het aantrekkelijk vinden en (hyper)seksualiseren van vrouwenlichamen. Dit gaat gepaard met hyperseksualiteit: er wordt verwacht van mannen dat ze altijd zin hebben in seks.

“Uit onderzoek blijkt dat mannen gevoelig zijn voor oordelen die hun mannelijke identiteit bedreigen. Dit komt omdat mannelijkheid binnen onze samenleving wordt benaderd als iets is dat moeilijk te verdienen en gemakkelijk te verliezen is. Mannelijkheid is dus een fragiele en kwetsbare eigenschap die telkens opnieuw verkregen en bewezen moet worden.” EquiSchools handleiding (2022, p. 36)

Negatieve consequenties van de man-box

Consequenties voor het individu bij het wanneer je je niet volgens de man-box gedraagt

Wie niet voldoet aan de maatschappelijke verwachtingen rond mannelijkheid en dus zogezegd niet binnen ‘de man-box’ past, wordt vaak geconfronteerd met negatieve consequenties: ze worden uitgelachen, uitgescholden, uitgesloten of zelfs fysiek bedreigd. Nikki Van der Gaag geeft aan dat daarbij vaak verwezen wordt naar ‘meisje’ of ‘meisjes-achtig’, of homoseksueel (‘dat is gay’) of een variatie van beide. Dit blijkt ook telkens weer uit workshops rond de man-box die binnen verschillende contexten georganiseerd worden door MoveMen. De groene woorden - vaak maar niet altijd scheldwoorden - worden onder meer gebruikt ten aanzien van jongens en mannen die niet binnen de man-box passen (zie afbeelding). Het is ook daarom dat heel wat jongens en mannen druk voelen om hun mannelijkheid voortdurend te bevestigen door te voldoen aan de verwachtingen van de man-box.

Bron afbeelding: Handleiding EquiSchools (2022, p. 46)

Maatschappelijke consequenties: homonegativiteit en vrouwonvriendelijke attitudes

De verwijzingen en scheldwoorden die gebruikt worden bij het niet voldoen aan de man-box, tonen meteen ook de zogenaamde superioriteit van mannen en stereotiepe ideeën gekoppeld aan mannelijkheid aan. Het toont tevens de onderwaardering of minderwaardigheid van vrouwen, verwachtingen die stereotiep gekoppeld worden aan vrouwelijkheid, en homoseksualiteit aan. Volgens Ivan Jablonka is de mannelijkheid/vrouwelijkheid opdeling een positief/negatief opdeling, waarbij vrouwelijkheid gekoppeld wordt aan inferioriteit. “This hierarchy of gender explains why masculine women are generally tolerated (they ‘raise’ themselves up to the level of men), whereas effeminate men are genereally despised (they ‘fall’ down to the level of women’).” (Ivan Jablonka, A History of Masculinity: From Patriarchy to Gender Justice, 2022, p. 68). De man-box (her)bevestigt zo dus steeds de inferieure rol van alles wat niet past binnen de dominante ideeën rond mannelijkheid en draagt bij aan vrouwonvriendelijke en homonegatieve attitudes. Attitudes die op hun beurt ook - samen met ideeën binnen de man-box als dominantie en agressie - een impact hebben op seksisme, discriminatie en geweld ten aanzien van vrouwen en LGBTQIA+ personen.

“Uitspraken zoals “wij zijn echte venten” wijzen op het feit dat er een ‘echte’ en ‘juiste’ vorm van man-zijn en mannelijkheid zou bestaan. Dit noemt men hegemonische mannelijkheid. Dit ideaal of dominante discours blijkt echter beperkend en vaak onbereikbaar voor de meesten, met heel wat negatieve gevolgen voor zowel mannen, vrouwen, mensen met een andere genderidentiteit en de maatschappij in zijn geheel.” EquiSchools handleiding (2022, p. 35)

Het vasthouden en continu willen herbestendigen van deze man-box heeft vele nadelige gevolgen voor mannen specifiek en de maatschappij in het algemeen. Het vergroot de druk om te voldoen aan de verwachtingen en heeft onder meer een negatieve impact het mentaal welzijn van mannen en leidt tot risicovol en (zelf)destructief gedrag. Mannen zoeken ook minder vaak medische en psychologische of vriendschappelijke hulp. Dit wordt onder meer ook aangegeven in onderstaande quote uit het Equimundo onderzoek uit 2023 en gevisualiseerd in de infographic van movemen, RoSa vzw en vzw Zijn.

“Restrictive ideas about gender and masculinity are at the root of many devastating, costly social ills. In 2017, Equimundo carried out a multicountry study called the Man Box, looking at young men’s adherence to a restrictive, dominance-driven view of manhood. That study concluded that the young men who believed most strongly in restrictive manhood were also those mostly likely to report suicidal ideation, depressive symptoms, bullying, sexual harassment, binge drinking, and traffic accidents, all at statistically significant levels. Worryingly, the 2023 State of American Men data show that these harmful ideas may be becoming more, not less, popular in recent years. (...) As in 2017, the 2023 study found statistically significant associations between adhering to these ideas and numerous indicators of harm. The unfortunate conclusion is that the Man Box is alive and well, perhaps even more powerful and causing even more harm than it was some years back.” The State of American Men rapport van Equimundo (2023, p. 36)

Bron infographic: MoveMen, geïllustreerd door Maria Alejandra Castro

De man-box heeft ook invloed op allerlei maatschappelijke aspecten zoals hoe we denken over en omgaan met seksualiteit, schoonheidsidealen en lichaamsbeeld, geweld,  studie- en arbeidskeuzes en -loopbanen, verdeling van huishoudelijke en zorgtaken, en ouder- en vaderschap.

De man-box als tool

De ‘(gedraag je als een) man-box’ is ook een veelgebruikte tool om maatschappelijke verwachtingen rond mannelijkheid te benoemen, te bespreken en te onderzoeken. De man-box representeert de collectieve socialisatie waarbij jongens en mannen worden geleerd om te voldoen aan maatschappelijke verwachtingen rond mannelijkheid zoals autonoom zijn, niet wenen, sterk en dominant zijn. Deze box wordt ook vaker en vaker gebruikt als onderzoekstool en als een gespreksstarter om specifiek ideeën rond mannelijkheid kritisch te bespreken. Onder meer de organisatie A Call to Men mede opgericht door Tony Porter, de auteur en activist die de man-box populariseerde, gebruikt de man-box als tool om in dialoog te gaan, maar ook Equimundo (Verenigde Staten), Next Gen Men (Canada), Men Engage Alliance (wereldwijd netwerk) en MoveMen (Vlaanderen).


Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

Deze website maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door op ‘Ik ga akkoord’ te klikken of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies? Meer info

Ik ga akkoord