hier komen promoties & acties

Jj Bola Thumbnail

Mask Off: Masculinity Redefined - J.J. Bola

RoSa leest

15 juni 2023

J.J. Bola

Mask Off: Masculinity Redefined 

London: Pluto Press, 2019. 121 p.

mannelijkheid / mannen / mannenstudies / patriarchaat / profeministische mannen / geweld / seksualiteit / emoties / misogynie

RoSa-ex.nr.: FI a/553

In Mask Off: Masculinity Redefined deconstrueert J.J. Bola onze ideeën rond mannelijkheid. Daarbij vertrekt hij met het bespreken van maatschappelijke verwachtingen rond dit thema. In de daaropvolgende hoofdstukken bespreekt hij de impact op onder andere mentale gezondheid, agressie en geweld, relaties en seksualiteit, en de relatie met de feministische beweging. Bola’s conclusie is eenvoudig en helder: het patriarchaat is alomtegenwoordig en heeft een effect op ons allemaal, ook op mannen. Toch blijft die impact vaak onzichtbaar, waardoor we te weinig nadenken over mogelijke alternatieven. Dit boek zoekt naar, en roept op tot alternatieven. Het is een laagdrempelige inleiding tot mannelijkheid die er op een gebalanceerde manier in slaagt om eigen ervaringen te linken aan bestaande literatuur rond mannelijkheid. Het boek vormt een goede basis om het thema te verkennen, maar biedt tegelijkertijd weinig nieuwe inzichten of (structurele) oplossingen aan lezers die al vertrouwd zijn met de thematiek. Toch kan het belangrijke handvatten en concepten meegeven aan wie zich wil inlezen in een topic als mannelijkheid.

“The system and ideology of patriarchy informs both men and women about masculinity, about boyhood, manhood, and what it means to be a man. But it is a system, an ideology, that is created and maintained by people, and so, it can also be changed, transformed, and eradicated, by people too. However, it takes people who are firstly aware of the problem, and are conscientious and passionate enough to be able to do something about it.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 109)

Het persoonlijke is politiek

J.J. Bola begint zijn boek met een persoonlijke herinnering waarbij hij geconfronteerd werd met opvattingen over mannelijkheid, en wat wel of niet als mannelijk wordt beschouwd. Deze lijn trekt hij verder doorheen het boek: vanuit persoonlijke en vaak herkenbare situaties kaart hij maatschappelijke uitdagingen aan en benoemt hij de wisselwerking tussen beiden. Hij stelt daarbij kritische vragen over wat mannelijkheid betekent in onze huidige maatschappij.

“This is one of the many experiences that I had growing up that made me question my masculinity, leading me to reflect on the question that we’re not supposed to ask: what does it actually mean to be a man?”J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 4)

De nood voor het schrijven van dit boek, zo geeft de auteur aan, vertrekt vanuit een wens om een kader te geven aan, en bewustwording te ontwikkelen bij opgroeiende jongens. Bola zelf miste zo’n kader tijdens het opgroeien, geeft hij, en hij heeft het zelfstandig moeten verwerven met horten en stoten. Met dit boek wil de auteur dit bewustwordingsproces dus eenvoudiger maken voor andere jongens en mannen. Via deze focus op bewustwording kiest de auteur duidelijk voor laagdrempeligheid en herkenbaarheid, maar daardoor is het boek wellicht ook weinig vernieuwend.

Masker aan, masker uit: hoe ideeën over mannelijkheid druk zetten op mannen

Een van de centrale vragen in het boek is: wat betekenen onze opvattingen over mannelijkheid en de bredere culturele normen eromheen voor jongens die opgroeien? Hij bekritiseert daarbij in hoofdstuk één veelvoorkomende mythes en hun impact:

  • Mythe 1: het idee dat er slechts één mogelijke vorm bestaat van mannelijkheid (‘echte mannen’);
  • Mythe 2: kritiek op genderongelijkheid betekent mannen aangevallen (‘mannen zijn afval’);
  • Mythe 3: het idee van die ene ‘goede vent’, die zich onderscheidt van alle andere ('slechte') mannen en daardoor recht heeft op vrouwen hun aandacht, tijd en werk;
  • Mythe 4: ‘man up’ of ‘verman je’, die jongens en mannen aanleren dat emoties niet wenselijk zijn;
  • Mythe 5: mannen wenen niet;
  • Mythe 6: (niet-seksuele) intimiteit tussen mannen moet beperkt worden om aan de heteronorm te voldoen;
  • Mythe 7: mannen zijn sterker dan vrouwen;
  • Mythe 8: mannen zijn rationeel en vrouwen emotioneel;
  • Mythe 9: mannen hebben een hogere seksdrive hebben dan vrouwen. 

‘De verman je’ en ‘wees een man’ mythes krijgen doorheen het boek extra aandacht. Die zorgen ervoor dat veel mannen gedwongen worden om bij wijze van spreken een masker te dragen: een masker dat hun ware emoties verbergt en in plaats daarvan ‘logica’, ‘rationaliteit’, ‘sterk zijn’, onverschilligheid, en woede toont aan de buitenwereld. Volgens Bola dient dit om de mond te snoeren van mannen en hun emoties te onderdrukken (‘emotional silencing’), met verregaande gevolgen voor mannen én hun omgeving omdat het zorgt voor onderdrukte emoties, woede en geweld. De auteur geeft dan ook aan dat het boek om onder andere deze reden de titel ‘Mask off’ heeft gekregen. Daarmee wil de auteur de beperkende opvattingen rond mannelijkheid ontmaskeren en oproepen om het masker van onverschilligheid niet langer te dragen. Bola zegt hierover: "Hoe meer mannen en jongens toegelaten worden om zichzelf uit te drukken, voornamelijk emotioneel uit te drukken, zonder oordeel (zeker van andere mannen), hoe sneller we positieve veranderingen zullen zien" (p. 37, vrij vertaald). 

“I wondered about men’s emotions and feelings, or rather, the apparent absence of it. I was quite an emotional boy [...] but as I got older, this slowly changed. I become more stoical, more repressed, more reserved; I never let anyone else know how I truly felt, sometimes not even myself. There was a burning anger or rage inside that I disguised as anger issues, a short fuse or inability to control my temper.”J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 4)

Seks als initiatie tot mannelijkheid

Bola raakt het thema seksualiteit aan vanuit verschillende invalshoeken. Sommige zijn meer voor de hand liggend, of bevestigen bevindingen van eerdere auteurs (zoals de dubbele seksuele standaard), andere zijn dan weer opmerkelijk verfrissend. 

Volgens Bola ervaren jongens/mannen en meisjes/vrouwen beiden druk rondom seks, maar op een andere manier. Waar voor jongens seks wordt gezien als een initiatie tot mannelijkheid, krijgen meisjes aangeleerd dat ze zo lang mogelijk maagd moeten blijven. Deze ideeën zorgen er ook voor dat heel wat jongens al op een vroege leeftijd leren om aan seks te denken, zo vroeg mogelijk seks te hebben en seks te ‘vieren’. Dit heeft consequenties voor hoe we kijken naar seksuele toestemming (consent) van jongens en grensoverschrijdend gedrag ten aanzien van jongens. Bola haalt hierbij een voorbeeld aan van een bekende man die de eerste keer seks beleefde op z’n acht jaar met een meisje van veertien en waarbij zowel hijzelf en de media structureel verwijzen naar 'ontmaagding’ maar niet naar seksueel grensoverschrijdend gedrag, terwijl het dat wel is. Hoewel Bola hiermee wat kort door de bocht gaat en weinig genuanceerd is, kaart hij wel een belangrijk probleem aan rond seksualiteit en seksuele toestemming. De maatschappelijke ideeën rond mannelijkheid beïnvloeden het (beperkt of niet) nadenken over eigen toestemming, alsook het (h)erkennen en actief bevragen van toestemming van hun seksuele partner.

“Preconceived notions of masculinity tell us that boys cannot be taken advantage of sexually by older women.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 42)

De ideeën rond seksualiteit leggen tevens een relatie tussen seksuele activiteit en man-zijn, wat ook betekent dat het ontbreken van seks en maagdelijkheid iemand zogezegd ontmannelijkt. Het zijn dit soort ideeën die een incel-beweging (incel: involuntary celibates of onvrijwillige celibatairen) meevoeden, aldus de auteur. Daarmee is Bola een van de weinige auteurs die de - vaak impliciete - link tussen de incel-beweging en ideeën rond mannelijkheid expliciteert.

“Incels believe they have specific rights when it comes to being a man and being sexually active [...] they believe in the redistribution of sex, which works on the assumption that men are owed and entitled to sex from women, and should be able to receive it or demand it.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 46)

Ook in hoofdstuk drie gaat Bola in op dubbele seksuele standaarden - waarbij alleenstaande jongens en mannen met veel partners worden verheerlijkt en hetzelfde gedrag bij meisjes en vrouwen wordt afgestraft. Tot slot zoomt hij in dat hoofdstuk in op de rol van pornografie in seksualiteitsbeleving en op de sekseducatie-rol die porno meer en meer inneemt. Deze beelden geven immers een man-georiënteerde en soms zelfs gewelddadige boodschap mee, en bepalen ook hoe we denken en praten over seks.

“(beat, smash, crush, press, pump, bang, screw, pound, hit, …) The use of this language in order to refer to sex removes the intimacy of sex, and dehumanises the personal aspect of it, reducing sex to a mere action, physical and aggressive at its most reductive, and framed as something a man does to a woman, rather than a mutual engagement, and something the women also enjoys”. J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 45)

Geweld

Socialiseren en normaliseren van geweld

“Often, male violence is characterised as something natural - even second nature - for men. This is due to a lack of discussion about the root causes of male violence. We’re used to hearing a repeated refrain about biology and testosterone. This tends to dismiss the vital factor of socialisation.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 22)

De auteur beschrijft de vitale rol van socialisatie in het aanleren van gewelddadig gedrag. Hij gaat hierbij onder andere in op de rol van speelgoedwapens, denkbeeldige en virtuele (oorlogs)games, en het aanmoedigen van (spelend) vechten met andere jongens als een vorm van hechting en om te compenseren voor het gebrek aan intimiteit. Dit zorgt voor de normalisering van mannelijke dominantie en geweld. Het blijft daarbij niet bij denkbeeldige vormen van geweld, maar draait ook uit in reële gewelddadige uitkomsten.

“[...] video games such as Call of Duty, God of War and Halo. The effect of these games is not only that extreme violence is normalised, and a social talking point for boys and men, but these games also constantly reinforce the idea of an ‘Other’; an enemy. Many boys grow up thinking that there is always someone to fight against, inculcating a kill or be killed mentality: another element of toxic masculinity. The pressures usually start from a young age and carry on through to adulthood, translating from the virtual world to the real world.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 55)

Daarnaast is er ook een sterke socialisatie van het idee van de ‘ander’ die de vijand is. Dit rechtvaardigt geweld omdat het het idee voedt van doden of gedood worden. Geweld - en in zijn meest extreme vorm doden - wordt dan een vorm van zelfbescherming: bescherming van jezelf tegen de ander. 

Een voedingsbodem voor geweld is volgens Bola ook ‘emotional silencing’: het ontnemen van de kans om emoties te uiten. Dit zorgt voor een accumulatie van emoties en gevoelens van vervreemding, met verregaande gevolgen voor zichzelf en anderen. De auteur verwijst hierbij naar onder meer zelfdestructief gedrag - met hoge suïcidecijfers als meest extreme maar niet enige vorm - en geweld naar vrouwen, waaronder partnergeweld en femicide. Emotional silencing vormt dan ook een belangrijke rode draad in Bola’s werk die de oorzaken en gevolgen ervan op een herkenbare manier bespreekt.

“Men are more likely to die by suicide using violent methods with higher lethality, such as by using firearms, or hanging… because such methods are congruent with dominant constructions of masculinity that prescribe aggression and strength.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 31)

Radicalisatie en (online) geweld

Ook legt Bola de link tussen mannelijkheid en de radicalisatie in gewelddadige politieke bewegingen waar jonge mannen domineren, zoals neo-Nazisme, witte nationalistische bewegingen zoals de Alt-right maar ook Jihadisme. Hij bouwt hierbij voort op Michael Kimmels’ concept van ‘aggrieved entitlement’: het gevoel benadeeld te zijn, alsof je rechten ontnomen werden en je in je recht staat om dezelfde terug te willen claimen. Het is een rationale die wordt aangevoerd om geweld te legitimeren.

“Young men involved in these violent political movements have a sense of ‘aggrieved entitlement’ in that they feel they have not received what they are entitled to, or what they had expected to gain through virtue of being man. As a results, many men believe their masculinity is under threat, and that they therefore have to take to extreme measures - usually violent ones - to protect it.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 59)

Tot slot wordt er in hoofdstuk zeven (‘masculinity in the age of social media’) ook kort ingegaan op de stijging van online geweld en misogynie, waarbij anonieme en vaak troll accounts vrouwen - en vooral vrouwen vanuit minderheids- en gemarginaliseerde groepen - online aanvallen. Hij geeft hierbij aan dat online geweld dient als een vorm van macht over vrouwen, en fungeert als uitlaatklep voor misogynie: een belangrijk inzicht in het huidige klimaat van groeiende online haat.

“Digital realm provides an outlet for toxic masculinity to thrive: an arena where men can exercise the control they are granted in society, trolling women when they feel power slipping away from them.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 93)

Bola waarschuwt hierbij dat online geweld vaak genegeerd wordt, ondanks de reële gevolgen. Online geweld maakt vrouwen monddood en bedreigt hen. Het vertaalt zich ook vaak naar offline geweld.

“They bombard these women with misogynistic abuse, which ranges from harassment, threats of physical abuse or sexual assault, attempting to exercise their assumed position of power over women, while hiding behind a computer screen. [...] while many online shooters started out in front of a computer screen, their abuse eventually translates into real life, leading to fatal consequences. Online misogyny is particularly virulent because it is used as a silencing strategy, and it is conveniently ignored as phenomenon.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 92)

Het patriarchaat als onderliggend probleem

Bola laat er geen twijfel over bestaan: volgens hem is het patriarchaat het onderliggende probleem en de rode draad in maatschappelijke uitdagingen die gepaard gaan met mannelijkheid. Zijn kritiek op het patriarchaat vormt een rode draad doorheen het boek, die hij telkens koppelt aan de thema’s die hij behandelt, waaronder ook emotional silencing en geweld. Hij beschrijft het patriarchaat als volgt: "de ideologie en hiërarchische structuur die mannen in een voordelige positie plaatst boven vrouwen, waardoor ze macht, privileges, rechten en toegang tot hulpbronnen krijgen in verschillende domeinen en contexten [...] een maatschappij waarin mannen de grootste macht hebben op publiek niveau zoals in bestuur, politiek, economie, onderwijs, werk, religie, en op privé- en interpersoonlijk niveau zoals het huishouden, binnen relaties, en vriendschappen. Het patriarchaat beschermt de rechten van mannen en plaatst ze boven de rechten van vrouwen." (pp. 5-6, vrij vertaald).

“Patriarchy is a thread that runs throughout the family, the education system, the mainstream media. It socialises men’s behaviours, attitudes, and actions, telling them the way they should act, feel, and behave in all aspects of their lives, particularly in relation to women, as well as other men”. J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 5)

Bola onderstreept dat het patriarchaat een systeem is dat mannen over het algemeen meer privilege geeft. Hij benadrukt dat het patriarchaat in vraag stellen, bekritiseren en aanvechten geen persoonlijke aanval is op individuele mannen maar op een systeem dat genderongelijkheid creëert en in stand houdt. Volgens Bola is het patriarchaat een mes dat langs twee kanten snijdt: hetzelfde systeem dat mannen voordelen geeft, is ook het systeem dat hen beperkt en leidt tot hun ondergang. Volgens Bola is het patriarchaat dan ook schadelijk voor iedereen in de samenleving, inclusief mannen.

“When we talk about patriarchal society, we must focus on the ways in which women are oppressed as a result of the system. However, the notion that men benefit from the system, in all aspects of their lives, is misguided. It is clear that men are suffering, almost to the point of a national epidemic: toxic masculinity thrives on a vicious cycle where men contribute to it and also suffer from it.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 32)

Mannelijkheid en het patriarchaat zijn niet hetzelfde, benadrukt de auteur, maar mannelijkheid onder het patriarchaat is wel schadelijk. Volgens J.J. Bola is het daarom belangrijk om andere vormen van mannelijkheid te bedenken die niet gelinkt zijn aan onderdrukkende systemen zoals het patriarchaat.

“Masculinity is not patriarchy. And while patriarchy is an oppressive structure that imposes the dominance of one gender over another, we must imagine and manifest a masculinity that is not reliant on patriarchy to exist; a masculinity that sees the necessity of the equality of genders.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 21)

Feminisme als inspiratiebron

In hoofdstuk vijf getiteld ‘If I were a boy: gender equality and feminism’ gaat Bola in op genderongelijkheid op structureel niveau, de rol die feminisme speelde in zijn eigen bewustwordingsproces en de rol die feminisme kan spelen in de levens van opgroeiende jongeren en jongens meer specifiek.

“I was always filled with questions about why or why not boys or girls could do certain things. I was told by most people, ‘that’s just the way it is’. But it was reading books on gender equality and feminism that really brought me the answers to the most pressing questions I had on gender.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 64)

Hij haalt als grootste inspiratiebron het werk van bell hooks aan, en meer specifiek de manier waarop hooks feminisme definieert in Feminism is for Everybody als een beweging die een einde wil maken aan seksisme, seksistische uitbuiting en onderdrukking. Daarmee zet zij (het beëindigen van) structurele onderdrukking centraal. 

“Feminism is often posited as an anti-male ideology; as a movement that essentially seeks to rid the world of men, as men are the inherent problem in society. [...] I liked this [bell hooks’] definition because it does not imply that men were the enemy.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 64)

Bola benadrukt dat "feminisme enkel gaat over het gelijkmaken van het speelveld en het creëren van een wereld waarin vrouwen niet meer lijden of zelfs sterven omdat ze vrouw zijn. Feministen willen deze ongunstige situaties niet afschuiven op mannen, maar wel de kans dat dit mensen overkomt uitsluiten" (p. 66, vrij vertaald). Daar voegt hij aan toe dat feminisme niet enkel wil bijdragen aan een meer (gender)gelijke wereld voor vrouwen, maar ook gevochten heeft voor de rechten van mannen. Feminisme is, aldus Bola, dus ook voordelig voor mannen: de beweging wil iedereen - ook mannen - bevrijden van de druk van het patriarchaat en de opgelegde druk om te voldoen aan patriarchale ideeën rond mannelijkheid.

Hoewel de auteur aangeeft dat hij geïnspireerd is door feminisme, stelt hij zich - net zoals veel van zijn voorgangers - de vraag of mannen zich moeten identificeren als feminist. Hij benoemt voor- en nadelen van zichzelf feminist noemen, en geeft aan dat "het belangrijker is om de essentiële principes van feminisme en gender gelijkheid te begrijpen dan zichzelf een feminist te noemen". Hij voegt daaraan toe dat ook mannen verantwoordelijkheid moeten nemen om het patriarchaat te ontmantelen en toxische mannelijkheid af te wijzen.

“Women are not fighting to take anything away from men: rather they are fighting to re-balance and reimagine a world without inequality. It is important for us to understand that having a society with fair and equal gender balance, in terms of rights, access treatment, benefits and more is something we should all strive for.” J.J. Bola in Mask Off: Masculinity Redefined (2019, p. 71)

Bola eindigt zijn boek met een positieve noot: het patriarchale systeem begint te kraken en dit wordt steeds meer zichtbaar. Hij formuleert tien suggesties van hoe we verder moeten. Daarbij springt hij - net zoals de rest van zijn boek - tussen het (inter)persoonlijke (laat woede los, elke man zou een dagboek moeten bijhouden) en maatschappelijk (educatie over toestemming, taalgebruik). Hoewel de weinig nieuwe en beperkt uitgewerkte suggesties een kritische lezer wel wat op diens honger kan laten zitten, blijft Mask Off een zeer waardevol boek met degelijke analyses en waardevolle inzichten.


Meer weten?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

Terug naar overzicht

Deze website maakt gebruik van cookies om uw gebruikservaring te optimaliseren. Door op ‘Ik ga akkoord’ te klikken of door gebruik te blijven maken van deze website, gaat u akkoord met het plaatsen van deze cookies. Wil u meer weten over cookies? Meer info

Ik ga akkoord