22.05 | Feminisme en trans rechten in het Verenigd Koninkrijk
RoSa vzw belicht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema of bespreekt de genderdimensie van een actueel of onderbelicht onderwerp. Deze week zoomen we in op de rechten van trans personen in het Verenigd Koninkrijk, waar het Hooggerechtshof vorige maand besliste dat zij niet erkend worden als vrouwen.
Gepubliceerd op 22/05/2025
Hoe vrouwen zich moeten gedragen, hoe ze zich moeten kleden, en hoe ze eruit moeten zien om als vrouw erkend te worden: het in vraag stellen van deze ideeën over genderrollen is iets wat feministische bewegingen al decennia wereldwijd met elkaar verbindt. Vandaag worden nog steeds debatten gevoerd over wat het betekent om een vrouw te zijn, en wat iemand tot vrouw maakt. In deze Pers:pectief zoomen we in op deze debatten in het Verenigd Koninkrijk, waar het Hooggerechtshof heeft geoordeeld dat trans vrouwen niet erkend worden als vrouwen. We leggen uit welke impact dit heeft op àlle vrouwen in het VK, en hoe een campagne onder het mom van feminisme ertoe heeft kunnen leiden dat een kwetsbare groep vrouwen geviseerd worden.
Feminisme als dekmantel voor uitsluiting
Om het vonnis van het Britse Hooggerechtshof te kunnen kaderen, is het belangrijk om het gedachtegoed van de personen die hier strijd en campagne voor gevoerd hebben goed te begrijpen. Transgender vrouwen zijn al langer het mikpunt van zogenaamde TERFs: Transgender Exclusive Radical Feminists. Dit zijn activisten die feminisme louter begrijpen als de strijd voor vrouwenemancipatie, en die strijd uitsluitend voor cisgender vrouwen voeren. Deze visie is dus veel beperkter dan een intersectioneel en inclusief feminisme.
Ze willen trans vrouwen niet erkennen als vrouw, zien hun bestaan en erkenning als een bedreiging voor zichzelf en hun eigen rechten, en willen hen daarom niet opnemen in hun strijd voor vrouwenrechten. Meer zelfs: hun strijd is vaak gecentreerd rond de uitsluiting van trans vrouwen. Trans vrouwen zouden een bedreiging vormen voor cis vrouwen omdat ze vrouw-zijn zouden reduceren tot wat er tussen je benen zit en/of hoe je je kleedt en gedraagt. Volgens TERFs wordt je immers als vrouw geboren, en niet tot vrouw gemaakt. Gender en genderidentiteit beperken zich volgens hen tot de geslachtskenmerken waarmee je geboren wordt: wie nooit of niet altijd een vagina heeft gehad, kan in die visie geen vrouw zijn. Er bestaat nochtans geen enkel biologisch kenmerk dat door àlle cisgender vrouwen gedeeld wordt.
Ze stellen bovendien dat trans vrouwen geen vrouwen zijn omdat ze eerder door het leven zijn gegaan met de privileges die mannen genieten, en dus niet hebben moeten doormaken wat cisgender vrouwen wél meemaken. Ook deze aanname geeft blijk van een beperkte visie op vrouwelijkheid. Er bestaat namelijk niet zoiets als een universele ervaring van vrouw-zijn. Vrouwen van kleur krijgen bijvoorbeeld te maken met andere vormen van discriminatie dan witte vrouwen en worden op basis van hun huidskleur én genderidentiteit gediscrimineerd, net zoals vrouwen die in armoede leven, een handicap hebben, niet heteroseksueel zijn, en/of geen verblijfsvergunning hebben hun vrouw-zijn op een andere manier ervaren dan meer geprivilegieerde vrouwen.
Een concreet strijdpunt van TERFs, dat hun denkwijze goed weerspiegelt, betreft de publieke ruimte: vrouwentoiletten. TERFs willen niet dat trans vrouwen de toiletten gebruiken die aansluiten bij hun genderidentiteit. Enerzijds is dit een logisch gevolg van de ontkenning dat trans vrouwen vrouwen zijn: in hun ogen zijn zij (biologische) mannen die dus het mannentoilet moeten gebruiken. Anderzijds gebruiken ze feministische strijdpunten om dit standpunt te beargumenteren, zoals veiligheid en seksueel geweld. Ze gaan ervan uit dat trans vrouwen toelaten in toiletten de deur open zet voor cisgender mannen die zich zouden 'verkleden' als vrouw met de bedoeling om cisgender vrouwen lastig te vallen, aan te randen, of zelfs te verkrachten. Trans vrouwen toelaten in vrouwentoiletten is dus ook een kwestie van veiligheid, aldus TERFs.
Trans vrouwen verplichten om een mannentoilet te gebruiken kan nochtans net tot onveilige situaties voor hen leiden. Statistisch gezien zijn trans vrouwen nog vaker dan cis vrouwen slachtoffer van (seksueel) geweld.
Dat cis vrouwen statistisch gezien hoofdzakelijk bedreigd en aangerand worden door cis mannen die ze kennen, en niet door trans vrouwen, toont dat hun argument met betrekking tot veiligheid en bescherming tegen geweld nergens op gebaseerd is.
Een ander absurd gevolg is dat trans mannen nu gebruik moeten maken van vrouwentoiletten. Niet alleen kan dit tot misverstanden en onveilige situaties voor hen zelf leiden, maar het maakt het net makkelijker voor cisgender mannen om vrouwen lastig te vallen of aan te randen in toiletten: ze hoeven zich namelijk niet eens te verkleden als vrouw om er binnen te gaan.
De overtuiging dat mensen niet meer zijn dan wat hun biologisch aangeboren geslacht aangeeft, heeft ook nadelen voor cisgender vrouwen: ook zij moeten kunnen bewijzen dat ze vrouw zijn. Er wordt niet specifiek benoemd hoe ze dat moeten doen. Het gevolg is dat wie er niet conventioneel vrouwelijk uitziet, ervan wordt verdacht een man te zijn. De vrijheid van expressie van cis vrouwen, de kleding- en andere uiterlijke normen worden dus streng beperkt. Dat werd bijvoorbeeld duidelijk toen een cis vrouw in de VS uit het vrouwentoilet werd gehaald door de security van een hotel die meende dat ze een man was omdat ze er ‘niet vrouwelijk uitzag’. Dat is op zijn minst ironisch te noemen, vermits het feminisme van TERFs net gebaseerd is op de overtuiging dat trans vrouwen het vrouw-zijn reduceren tot wat er tussen hun benen zit en hoe ze zich kleden en gedragen.
Trans vrouwen zijn geen vrouwen in het Verenigd Koninkrijk
In april 2025 oordeelt het Britse Hooggerechtshof dat trans vrouwen niet als vrouwen beschouwd kunnen worden onder de Equality Act, een wetgeving die bedoeld is om mensen te beschermen tegen discriminatie op de werkvloer en in de maatschappij in het algemeen. Trans vrouwen, inclusief zij die een geslachtserkenningscertificaat hebben dat overeenkomt met hun huidige genderidentiteit, worden dus uitgesloten van deze beschermende wetgeving.
De zaak kwam er nadat For Women Scotland (FWS), een organisatie die zichzelf “genderkritisch” noemt, in 2018 een campagne startte om trans vrouwen niet op te nemen in deze wetgeving. In dat jaar werd er namelijk een wet gestemd in Schotland om gelijke genderrepresentatie te bekomen in het bestuur van de publieke sector. In die wet werden trans vrouwen - zowel met als zonder geslachtserkenningscertificaat -, wel erkend. Daar was FWS het niet mee eens. Zij vreesden dat deze inclusieve definitie van “vrouw” implicaties zou hebben voor ruimtes en groepen waarin er op basis van sekse gesegregeerd wordt, zoals ziekenhuisafdelingen en gevangenissen. Volgens hen horen trans vrouwen niet thuis in ruimtes die voor cis vrouwen gemaakt zijn. Schotse ministers besloten daarop dat alleen trans vrouwen met een erkenningscertificaat onder “vrouwen” vallen, maar FWS vond de definitie nog steeds te ruim en trok naar het Hooggerechtshof.
Dat gerechtshof oordeelde nu dat de termen “vrouw” en “geslacht” of “sekse” in de Equality Act alleen betrekking hebben op cis vrouwen en het geslacht dat werd geregistreerd bij geboorte. De uitspraak, die 88 pagina’s telt, stelt dat de wet “duidelijk maakt dat het concept van sekse binair is, een persoon is een vrouw of een man”. De rechters voegden hier nog aan toe dat het voor “praktische problemen” zou zorgen in ruimtes zoals kleedkamers en opvangcentra voor daklozen als trans vrouwen wél erkend zouden worden als vrouwen.
Concreet betekent deze uitspraak dus dat trans vrouwen uitgesloten mogen worden van zogenaamde single-sex spaces.
Zogenaamde “genderkritische” organisaties en personen reageerden opgelucht en vierden hun overwinning:
LHBTI-organisaties en personen reageren teleurgesteld en maken zich zorgen over de toekomst, veiligheid en het welzijn van trans personen in het VK. Naast het feit dat trans personen nu effectief worden uitgesloten uit bepaalde ruimtes, vrezen activisten dat deze uitspraak zal bijdragen aan een gevoel van vijandigheid tegenover trans personen in de samenleving, wat zou resulteren in trans personen die zichzelf onttrekken uit de bredere publieke ruimte.
De impact van het vonnis
Enkele dagen na het oordeel kwamen duizenden mensen op straat in Londen uit protest tegen het Hooggerechtshof, en om hun steun te betuigen aan de LHBTI-gemeenschap en hun rechten. De organisatoren van de mars merkten de impact van de uitspraak al snel op in hun werking:
De implicaties van het oordeel dat trans vrouwen geen vrouwen zijn, gaan ver. Van beleid rond sport, over gevangenissen, tot toegang tot gezondheidszorg en opvangcentra voor vluchtelingen en voor slachtoffers van seksueel en/of partnergeweld: trans vrouwen kunnen nu wettelijk uitgesloten worden van hun deelname aan of hun aanwezigheid in deze ruimtes. Een groep die al kwetsbaar was en vaker slachtoffer wordt van geweld, wordt verder in de precariteit geduwd, deze keer gefaciliteerd door de wet.
Personen die in sectoren werken die gebruik maken van single-sex spaces geven nochtans aan dat ze zich zorgen maken over andere kwesties, en sommigen besluiten trans personen te blijven verwelkomen in hun ruimtes:
Sinds 2024 is de centrumlinkse Labour Party aan de macht in het VK. Dat het tot een dergelijke juridische uitspraak kwam in een land waar momenteel geen (uiterst)rechts beleid gevoerd wordt, zoals in de VS en Hongarije, was voor velen een verrassing.
Trans personen worden wereldwijd geviseerd terwijl organisaties die zich verzetten tegen hun bestaansrecht vaak, in tegenstelling tot LHBTI-organisaties, goed gefinancierd. Daardoor kunnen ze dergelijke rechtszaken en campagnes voeren. Haat tegenover trans personen valt niet langer weg te wuiven als een overtuiging van een kleine minderheid die ongevaarlijk is. België staat in de Europese ranking van LHBTI+-rechten op de tweede plaats. Het zal de komende jaren belangrijk zijn om erop toe te zien dat die plaats minstens blijft behouden.
In de pers:
- Labour promised trans people dignity. I am not sure it knows the meaning of the word (The Guardian, 04/05/2025)
- ‘Trans women have never felt like a threat’: women’s refuges grapple with supreme court ruling (The Guardian, 02/05/2025)
- Trans vrouwen zijn vrouwen. Geen ‘aparte soort’, geen uitzondering, geen bedreiging. Gewoon vrouwen (De Morgen, 22/04/2025)
- "Ronduit vernederend": 3 Vlaamse trans vrouwen nu ze volgens de Britse wet niet meer erkend worden als vrouw (VRT NWS, 20/04/2025)
- ‘De hoeveelheid haat die je als trans persoon krijgt wordt ook hier onderschat’: Belgische trans personen voelen zich geviseerd (De Morgen, 18/04/2025)
- Brits vonnis toont hoe houding tegenover trans personen verandert, ook bij ons (De Standaard+, 17/04/2025)
- How will UK judgment on legal definition of womanhood affect policy? (The Guardian, 17/04/2025)
- Trans vrouwen zijn wettelijk gezien geen vrouwen, oordeelt Hooggerechtshof in Verenigd Koninkrijk (VRT NWS, 16/04/2025)
Meer weten?
- Pers:pectief 13/03/2025: Trans personen in de sport
- Uitgelezen winter 2023: Trans rechten in feminisme
- RoSa luistert: The Guardian podcast over de wettelijke definitie van een vrouw
- RoSa kijkt: Contrapoints over transfobie en ‘gender kritisch’ feminisme
- RoSa kijkt: Philosophy Tube over sociale constructies: wat is een vrouw?
- RoSa leest: Gender Heretics - Rebecca Jane Morgan
- RoSa leest: Material Girls - Kathleen Stock
Aanraders uit de RoSa bibliotheek:
- Love In Exhile / Shon Faye, 2025
- Trans Femme Futures: Abolitionist Ethics for Transfeminist Worlds / Nat Raha & Mijke van der Drift, 2024
- A Short History Of Trans Misogyny / Jules Gill-Peterson, 2023
- The Transgender Issue: An Argument For Justice / Shon Faye, 2022
- Black Trans Feminism / Marquis Bey, 2022
- Trans-Exclusionary Feminisms and the Global New Right / Serena Bassi & Greta LaFleur [Eds.], 2022
- TERF Wars: Feminism and the Fight for Transgender Futures / Ben Vincent, Sonja Erikainen & Ruth Pearce, 2020
- Radical Feminism: Feminist Activism in Movement / Finn Mackay, 2015
Bron hoofdafbeelding en banner: Tingey Injury Law Firm via Unsplash