hier komen promoties & acties

Herfst/Winter 2021: Ouderschap

De Uitgelezen van Herfst en Winter 2021 gaat dieper in op het thema ouderschap en verschillende aspecten die daaraan verbonden zijn, zoals opvoeding, het gezin, kinderkeuze, de verschillende (nieuwe) vormen van ouderschap, machtsverhoudingen en genderrollen.

True Mothers (Naomi Kawase, 2021)
© True Mothers (Naomi Kawase, 2021)

Ouderschap gaat niet enkel over opvoeding, het betreft alles wat het opgroeien van je kind kan beïnvloeden, wie jij bent, je positie in en hoe je omspringt met het leven. Wanneer je een ouder wordt, voel en denk je anders en krijgt je identiteit een nieuw aspect, die de verantwoordelijkheid over een kind behelst. 

Donald Winnicot is een Britse psycholoog die bekend staat om de theorie van de "ouder die goed genoeg is": een theorie die de gewone moeder en vader (of ouder) verdedigt tegen wat Winnicott zag als de groeiende invloed en druk van professionele deskundigheid en tegen het idee van de "ideale" moeder. 

Anno 2021 zijn ouders niet meer standaard een paar of duo, bestaande uit een vrouw, de moeder en een man, de vader. Het klassieke kerngezin dat de samenleving lang domineerde wordt verdrongen door allerlei nieuwe verbindingen. Niet enkel biologische verwanten maken deel uit van het gezin, ook niet enkel de mensen die samen een huis bewonen. Normen worden verlegd. Het ideale gezin bestaat niet. De ideale ouder ook niet. Niet enkel heterokoppels willen kinderen, ook vrijgezellen, trans en non-binaire mensen, homo- en lesbische koppels, onvruchtbare mensen, mensen in driehoeks- of meerhoeksverhoudingen, enzovoort, willen graag een kind - al dan niet biologisch het hunne - opvoeden en zien opgroeien. 

Veel mensen, waaronder ook leerkrachten, schoolpersoneel of kinderverzorgers, beseffen nog niet dat een kind ook wel eens twee mama's of papa's kan hebben, laat staan dat gezinnen uit heel diverse samenstellingen kunnen bestaan. 

Als men over kinderen of ouderschap spreekt, is de boodschap nog heel vaak aan moeders gericht. Briefjes van de crèche, reclame op televisie, doktersadvies, goede raad, .... We kennen allemaal het adagium "it takes a village to raise a child", maar in de praktijk was het in onze contreien jarenlang de gewoonte dat de vader aan het hoofd van het gezin stond, terwijl de moeder aan de haard en naast de wieg zat. 

Dankzij moeders leven wij

In 1940 schrijft Anaïs Nin in haar dagboek: "Moederschap is een roeping als een andere. Er moet vrijelijk voor gekozen worden, het mag niet opgedrongen worden." Wat betekent het om moeder te willen worden? Wat zullen anderen van je denken als je daarvoor kiest - en als je dat niet doet? Wat zeggen deze aannames over wie wij als samenleving zijn? Hoewel niet alle vrouwen moeder worden, kunnen alle vrouwen te maken krijgen met "anti-moeder" vooroordelen. Ze zouden hun scherpte verliezen, minder beschikbaar en flexibel zijn, er anders en minder aantrekkelijk gaan uitzien, minder ondernemend en avontuurlijk zijn, en alleen nog over hun kroost kunnen praten. Op de werkvloer worden ze makkelijk gepasseerd voor promoties omdat men ervan uitgaat dat vrouwen sowieso kinderen krijgen en hun job aan de kant minder belangrijk vinden.

Er is een cultuur gecreëerd die aan moeders geen moment pauze gunt: het huishouden moet (al dan niet op rolletjes) lopen, “vrije” tijd moet ten volle worden benut, kinderen moeten te allen tijde gestimuleerd worden en de job mag daar niet onder lijden. Veel moeders durven geen nee zeggen tegen jobmogelijkheden of kunnen het zich niet permitteren minder te gaan werken. Ze gaan na de bevalling te snel terug aan het werk of worden door alle voorgaande redenen ontmoedigd om aan baby's te beginnen. Bovendien zijn het vooral moeders die met een zogenoemde parentale burn-out kampen (drie tot twaalf procent van alle ouders heeft hier last van). Belgen hebben hier in vergelijking met 42 andere landen het vaakst onder te lijden. 

"Then Nessa and Clive and the Baby and the Nurse all came, and we have been so domestic that I have not read, or wrote. . . . A child is the very devil—calling out, as I believe, all the worst and least explicable passions of the parents—and the Aunts." Virginia Woolf - in een brief aan Lytton, April (1908)

"Vroeger zat de vrouw aan de haard. Nu ambieert ze een carrière, wil ze een goede echtgenote en moeder zijn, én wil ze tijd voor zichzelf. De idealen liggen hoog", aldus onderzoeker en psycholoog Isabelle Roskam. Hoe meer balans er is tussen risicofactoren (bvb. kinderen met leerproblemen, huilbaby's,...) en beschermende factoren (zoals partners, kraamhulp,...), hoe minder kans op een parentale burn-out. Deze burn-out is een vrij recent fenomeen, doordat het kind meer en meer centraal is komen staan in onze maatschappij, een maatschappij die bovendien erg veel druk uitoefent op elk individu. De Covid-19 lockdowns,  grootouders die in isolatie moeten, de recente stijgende besmettingen bij kinderen en de vele scholen die sluiten maakten het ouders de laatste twintig maanden extra moeilijk, al worden vrouwen hierdoor opnieuw meer getroffen.

Soms lijkt moeder worden bijna bestraft te worden. In België bedraagt het moederschapsverlof slechts vijftien weken, krijgen we minder inkomen tijdens dat verlof (slechts 77% van vroeger loon terwijl het Europees gemiddelde 90% bedraagt!), kinderbijslag dekt kosten onvoldoende en er is onvoldoende of onbetaalbare kinderopvang. 

Kinderkeuze

Men zou bijna vergeten dat niet iedereen kinderen wil. Voor sommigen komt deze keuze na jaren van besluiteloosheid. Anderen lijken nooit een kinderwens te ervaren.  Sommigen proberen het tot ze zich realiseren dat ze een droom najagen die niet van hen is, maar die van een partner, een familielid, de omgeving of de samenleving in het algemeen. Anderen zullen nooit weten of ze écht een kind willen. Medische vooruitgang heeft ervoor gezorgd dat de beslissing nog langer kan uitgesteld worden.

Bewust kinderloos zijn is nog steeds niet helemaal sociaal aanvaard. Zelfs met millennia menselijke beschaving achter de rug onderschrijven we nog steeds hetzelfde biologische gebod dat een leven dat niet is voortgebracht, een verspild leven is. Afzien van ouderschap wordt gezien als een gebrek aan ambitie, als egoïsme, of als een diepgaande karakterfout. Kinderloos zijn uit vrije wil - misschien net zoals alleen willen zijn of bewust single zijn - wordt onuitgesproken beschouwd als de foute keuze.  Mensen die kinderloos blijven hebben daar een veelheid aan redenen voor: het is geen heterogene groep. In ieder geval is de kindervraag een kwestie die zich veel frappanter stelt voor vrouwen, die er al mee geconfronteerd worden wanneer ze zelf nog een kind zijn. Kinderen krijgen wordt vaak gezien als een vrouwenzaak, maar ook mannen die geen vader willen worden, hebben te kampen met vooroordelen.  Ze zouden aan bindingsangst lijden, hun jeugd willen rekken ofwel tot familiemannen en echte vaders kunnen transformeren als ze maar op de juiste partner stuiten.

Midden 2021 bleek uit een kleinschalige enquête in Groot-Brittanië dat één op twaalf ouders spijt heeft van het krijgen van kinderen. Soortgelijke enquêtes over de hele wereld suggereren dat velen hetzelfde denken. In plaats van de oorzaak bij de verschillende individuen te zoeken, lijkt het alsof er een groter, structureel probleem is. Onze samenleving kan beter ingedeeld worden om het ouders gemakkelijker te maken (zoals een verbetering en uitbreiding van de kinderopvang, of het werkgelegenheidsbeleid). Tegelijk is er nood aan een culturele verschuiving rond onze verwachtingen van het ouderschap, zodat mensen met kinderen zich minder schuldig hoeven te voelen en de druk op personen zonder kinderwens verlicht wordt. 

In de media gaat het over "lockdownbaby's" en hoe Corona ons ons heeft doen nadenken over onze manier van leven en bijgevolg over de grote keuzes die we in dat leven maken, zoals kinderen. Wat veel deining veroorzaakte was de aankondiging van "Ik wil een kind": via dit tv-programma kunnen kinderloze koppels of singles kiezen voor bewust co-ouderschap met anderen. In het Verenigd Koninkrijk bestaat het concept onder de naam "Strangers making babies". Experts en politici uitten kritiek en hadden liever een documentaire of duidingsprogramma dan een entertainmentprogramma over dit onderwerp gezien. 

Voor deze alternatieve gezinsvorm is weinig psychologische bijstand en vooralsnog geen wettelijk kader voorzien. Ook in zogenaamde roze of regenbooggezinnen zorgt dit gebrek aan juridische regeling soms voor problemen. Deze ouders komen officieel niet in aanmerking voor bijvoorbeeld partnerverlof, zorgverlof en/of ouderschapsverlof; een derde ouder kan het kind niet erkennen omdat er al twee wettelijke ouders zijn; of een homo-vader kan het via draagmoederschap geboren kind niet meteen "adopteren".

Vaderlief

Zodra er kinderen geboren worden in een heterogezin, gaan mannen gemiddeld meer betaald werken en nemen vrouwen gemiddeld meer huishoudelijke en zorgende taken op zich. Zo groeit de genderkloof in heteroseksuele gezinnen na de komst van de eerste spruit

Dit betekent echter niet dat iedere man gelukkig is met het genderstereotiepe keurslijf van de kostwinner. Veel vaders willen een grotere rol spelen in de opvoeding van hun kind(eren), maar komen daar vaak niet aan toe. Dat komt deels door het beeld dat de maatschappij vaak heeft van vaders die meer tijd willen doorbrengen met hun kinderen, deeltijds werkende vaders en huisvaders. Attitudes vertellen echter niet het volledige verhaal. Ook een verouderd beleid speelt een belangrijke rol.

Omdat mannen steeds meer betrokken zijn bij de opvoeding, wordt van hen verwacht dat ze naast de perfecte werknemer en de perfecte partner ook de perfecte vader zijn. En dat kan zijn tol eisen. Verschillende studies wijzen uit dat het percentage mannen dat kampt met depressieve gevoelens vlak na de geboorte van een kind varieert van 5 tot 10%. Ter vergelijking: bij vrouwen is dit 7 tot 20%. Maar doordat onderzoek naar postnatale depressies bij mannen nog in de kinderschoenen staat, is het aannemelijk dat de echte percentages hoger liggen. Volgens onderzoekers aan de KU Leuven en UGent worden ook vaders gediscrimineerd bij sollicitaties. Mannelijke sollicitanten die aangeven één of twee kinderen te hebben krijgen 18% minder uitnodigingen voor een sollicitatiegesprek dan mannen zonder kinderen. Mannen met kinderen worden vooral als minder assertief, competitief, zelfstandig en dominant gezien. Eigenschappen die als typisch mannelijk worden beschouwd en belangrijk worden geacht om hogerop te geraken. Opvallend is ook dat vaderschap vooral afgestraft wordt in de private sector. In de publieke of de non-profitsector wordt geen ongelijke behandeling ondervonden.

Momenteel wordt er gediscussieerd over de uitbreiding van de wet op gendergelijkheid met het vaderschap. Een vrouw die op het werk nadeel ondervindt omdat ze met geboorte- of ouderschapsverlof gaat, kan een beroep doen op de wet over genderdiscriminatie om dat aan te klagen. Maar die wet voorziet niet in hetzelfde recht voor mannen.

Genderrollen & ouderschap

Van zodra een kind als 'jongen' of 'meisje' benoemd wordt, opent zich een heel verwachtingspatroon waar het zich naar zal gaan gedragen. Gegenderd ouderschap verwijst naar ouderlijke boodschappen en gedragingen die informatie overbrengen over hoe meisjes en jongens zich zouden moeten gedragen. Hoe meer genderstereotiep ingesteld de ouders zijn, hoe meer ze hun kinderen op een gegenderde manier grootbrengen, wijst onderzoek uit. Dat kan direct, door bepaalde verwachtingen uit te spreken, of indirect, door hoe huishoudelijke taken thuis verdeeld worden. Onderzoek toont ook aan dat moeders sterkere indirecte genderstereotypen hebben (bijvoorbeeld meer zorgtaken in het huishouden opnemen) dan vaders, terwijl vaders sterkere directe of expliciete stereotypen (bijvoorbeeld bij het kiezen van boeken of films voor hun kinderen) vertonen dan moeders. Peuters identificeren zich in het algemeen meer met de ouder van hetzelfde gender en gaan diens gedrag dan ook kopiëren. Het gedrag van ouders heeft meer impact op de genderrol attitudes van kinderen, dan de genderideologie van de ouders. 

Hoewel seksegebonden opvoeding kinderen iets kan leren over de realiteit van rolpatronen op het vlak van gender in onze samenleving, en hen zo kan voorbereiden op het volwassen leven, kan het anderzijds ook talent verspillen en kinderen in de richting duwen van levensstijlen en carrières die hun persoonlijke identiteit negeren, wat ook van invloed is op hun welzijn. 

Vormen van ouderschap

In september 2021 stuurde Wouter Beke, de Vlaamse minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebestrijding, een persbericht uit onder de titel Vlaanderen zet ambitieuze hervorming van adoptiewetgeving in de steigers. De Vlaamse adoptiewetgeving is immers aan hervorming toe. Daarbij beoogt de regering ook de verbinding van pleegzorg en adoptie, en introduceert men het concept van ‘meerouderschap’ in wetteksten. Naast het klassieke biologische ouderschap zijn er dus velerlei varianten, zoals stiefouderschap, co-ouderschap, afstandsouderschap, pleegouderschap, enzovoort. Partnerschap en ouderschap zijn niet eenduidig meer met elkaar verbonden.

Parallel ouderschap 
Wanneer ouders niet met elkaar overweg kunnen maar nog wel samen de ouders van hun kind blijven, spreekt men van parallel ouderschap. Beide huishoudens bestaan los van elkaar, met een minimum aan communicatie en weinig tot geen emotionele betrokkenheid tussen de ouders. Je bent zelfstandig ouder voor het kind.

Coöperatief ouderschap of co-ouderschap
In veel gevallen is een echtscheiding de oorzaak van co-ouderschap. Een koppel heeft samen een of meerdere kinderen, gaat uit elkaar en besluit om de opvoeding van het kind of de kinderen gezamenlijk op te nemen. Het is niet hetzelfde als bewust co-ouderschap, waarbij mensen die niet per se een romantische relatie hebben vooraf afspreken om samen een kind op te voeden. Bij co-ouderschap is er een basis nodig van wederzijds respect. De ouders moeten samenwerken, communiceren direct met elkaar en zijn flexibel over afspraken rondom het contact met de kinderen.

Adoptie
Adoptie is letterlijk het aannemen van een kind. Een belangrijk kenmerk van ('volle') adoptie is dat de familieband met de geboorteouders verbroken wordt. Er ontstaat een nieuwe, wettelijke familieband, met alle rechten en plichten die daarbij horen. Bij binnenlandse adoptie kan je een ongekend kind adopteren, of je kan een gekend kind adopteren. Bij een gekend kind gaat het dan bijvoorbeeld om de adoptie van de kinderen van je partner, van je kleinkind of een ander familielid.

Meerouderschap
Meerouderschap betekent dat meer dan één of twee ouders of opvoedende figuren in het leven van de kinderen en jongeren belangrijk zijn, en houdt in dat een kind meerdere wettelijke ouders kan hebben. De beperking van maximaal twee juridische ouders valt weg.

Pleegouderschap
Pleegouderschap is het verzorgen en opvoeden van andermans kind. Het gebeurt meestal tijdelijk of voor een beperkte periode, wanneer de biologische ouders niet in staat zijn het kind zelf groot te brengen, door bijvoorbeeld ziekte of mentale moeilijkheden. 

Alleenstaande ouders
De alleenstaande ouder is een ouder die alleen voor de kinderen zorgt. Het is in feite een term uit de sociale zekerheid, om aan te tonen dat de ongehuwde ouder de kinderen alleen ten laste heeft.

Stiefouderschap / plusouderschap 
"Stief" betekent oorspronkelijk 'beroofd van de bloedband', 'iets missend'. Een plusouder of stiefouder is de nieuwe partner van iemands ouders op grond van een later huwelijk of partnerschap van die ouder.

In deze Uitgelezen

Het mag duidelijk zijn dat dit onderwerp uitnodigt tot een brede waaier aan gespreksthema's. In deze Uitgelezen nemen we daarom een twintigtal korte boekentips op, verwijzen we naar recente persartikels en de verschillende verwante thema's op onze website. 

(c) Noëmie Willemen
© Noëmie Willemen

Verder kan je je verwachten aan een interview met geschiedkundige, illustrator en blogger Noëmi Willemen, die onder de naam @lecoeuramareebasse schrijft en tekent over moederen en feminisme! We bespreken uitgebreid twee recente boeken, namelijk The Natural Mother of the Child : A Memoir of Non-binary Parenthood (2021) van Krys Malcolm Belc en (M)Otherhood: On the Choices of Being A Woman (2021) van Pragya Agarwal. Onze bezoeker in de kijker is Friedel Ovaere, die meteen van de gelegenheid gebruik maakt om een oproep naar onze lezers te doen. Voor de RetroRosa, of onze terugblik in het verleden, diepen we Het gezin in Vlaanderen op, eens een vooruitstrevend boek uit de jaren zeventig, dat mooi aantoont hoe ons beeld van het gezin op veertig jaar behoorlijk is veranderd. Als toemaatje wijzen we je nog de weg naar een RoSa luistert over vrouwelijke componisten (The Dream Pod) en naar een RoSa kijkt over kinder- en jeugdpsychiater Binu Singh. Onderaan de nieuwsbrief vind je zoals gewoonlijk een aanwinstenlijst, met al onze nieuwste boeken en digitale documenten.  

Het plan is - als Covid-19 niet nog meer roet in het eten strooit - dat ons team in 2022 terug en events gaat organiseren en daarbij staan er twee erg boeiende vormingen in de steigers: genderbewust opvoeden en gender in het onderwijs. Schrijf je zeker in op onze nieuwsbrief "Educatieve tools en events", via deze link, om op de hoogte te blijven van deze vormingen!

Last but not least: heuglijk nieuws! In december begonnen wij in de bib aan de voorbereiding van een mini-kinderhoek en bestelden we alvast wat genderbewuste en inclusieve jeugdliteratuur. Vanaf volgend jaar kunnen kinderen tekenen of onze gendersensitieve afbeeldingen inkleuren, en verschillende kinderboeken lezen. We houden de kinderboekencollectie bewust klein, maar zo zijn ook de allerkleinsten welkom bij ons. In de toiletten is er nu ook een luiertafel, zodat onze bezoekers hun dreumes van verse pamper kunnen voorzien.

Op zoek naar leestips voor je kinderen? Je vindt heel wat titels in onze toolkits Gender in de kleuterklas en Gender in lager onderwijs en buitenschoolse kinderopvang. De toolkit voor de kleuterklas bevat, naast informatie over wat gender precies is, ook talloze tips en tricks, creatieve activiteiten en nuttige aandachtspunten. In die zin kan de toolkit ook voor ouders of andere geïnteresseerden een fijne eerste kennismaking betekenen met gender.

© Alexander Meeus

Interview

Ditmaal interviewt Uitgelezen Noëmie Willemen! Willemen is geschiedkundige en doet onderzoek naar de historiek van moederen in de twintigste eeuw. Ze is assistant aan de Ecole de Sexologie et Sciences de la Famille (UCLouvain). We vroegen haar hoe er vanuit de overheid naar het gezin wordt gekeken en welke invloed dit heeft op ouderschap.

RoSa leest

Een groot deel van de kennis bij RoSa is opgebouwd op basis van de zorgvuldig gecreëerde bibcollectie. Daar horen vanzelfsprekend boekbesprekingen bij. Naast een twintigtal korte besprekingen (onderaan de nieuwsbrief) vind je ook links naar twee lange besprekingen van boeken over ouderschap. Deze keer bespreken we The Natural Mother of the Child. A Memoir of Nonbinary Parenthood (2021), waar we niet onverdeeld fan van waren en (M)Otherhood: On the Choices of Being A Woman (2021). 

The Natural Mother of the Child (2021) is opgesteld vanuit een gebrek aan verhalen zoals die van de auteur. Krys Malcolm Belc (hij/hem/zijn) identificeert zich als een non-binair trans masculiene persoon en ouder. Het boek vormt een erg persoonlijk relaas waarbij Belc geen taboes uit de weg gaat en bestaande uitdagingen voor queer ouders op een integere manier weet bloot te leggen.

Vandaag hebben vrouwen meer keuze en meer vrijheid dan ooit, zo denken we vaak. Maar bestaat er wel zoiets als individuele vrije keuze op vlak van reproductie in een neoliberale wereld geobsedeerd door vrouwenlichamen en vruchtbaarheid, waarin vrouwen nog steeds moeten opboksen tegen rigide gendernormen en stereotiepe rolverwachtingen? In (M)Otherhood: On the Choices of Being A Woman (2021) neemt Pragya Agarwal je mee op haar, soms moeizame, moederschapsparcours aan de hand van persoonlijke verhalen, wetenschappelijke inzichten, poëziefragmenten en kritische analyses.

Bezoeker in de kijker

Voor elke Uitgelezen strikken wij een van de bezoekers van de bib voor een foto en een praatje. 

Friedel Ovaere is een student Geschiedenis aan de KU Leuven en onderzoekt het concept politiek lesbianisme/lesbisch separatisme/radicaal feminisme. Ze komt voor haar masterthesis feministische tijdschriften, met fantastische namen als Paarse Peperpot of 't Knalpotteke en Roze Drempel, bij ons in de bib inkijken. Haar onderzoeksvragen peilen momenteel naar wat deze vrouwen als politiek beschouwen, hoe ze aan cultuur doen en wat cultuur voor hen is, waar ze hun inspiratie vandaan halen, enzovoort.

❗ OPROEP: Moest jij vrouwen kennen die in de jaren zeventig, tachtig actief waren in de Belgische lesbische feministische beweging, laat het ons weten via info@rosavzw.be! Wij brengen je graag in contact met Friedel.

Korte besprekingen

Elke editie van Uitgelezen focust op boeken omtrent een bepaald thema. Hieronder vind je een aantal korte besprekingen die bij het onderwerp van ouderschap aansluiten!

Cynthia Lewiecki-Wilson & Jen Cellio [Eds.]
Disability and Mothering: Liminal Spaces of Embodied Knowledge
Syracuse University Press, 2019. 348 p.

RoSa-ex.nr.: DIII2 e/55

Dit boek bestaat uit 21 essays waarin een wetenschappelijke blik wordt geworpen op de intersecties tussen dis/ability en moederschap, zowel op cultureel als individueel vlak. De auteurs focussen op specifieke transitiemomenten en -plaatsen waar het persoonlijke en het sociale samenkomen. Worden onder de loep genomen: moeders met een beperking, moederschap van kinderen met een beperking, academische moeders met een beperking, vrouwen met een beperking die geen moeder kunnen of willen zijn, en veel meer.

Chimamanda Ngozi Adichie
Dear Ijeawele: A Feminist Manifesto in Fifteen Suggestions
4th Estate, 2017. 66 p.
RoSa-ex.nr.: FII f/109

In deze korte bundel formuleert bekroond auteur en prominente feminist Chimamanda Ngozi Adichie vijftien suggesties als antwoord op de volgende vragen: welk advies geef je jonge meisjes mee zodat ze feminist (kunnen) worden? Welk begrip van 'feminisme' willen we meegeven? Welke valkuilen kruipen onbewust en onbedoeld in onze opvoedingsstijlen en waar moeten we dan ook alert voor zijn? Het boek leest als een brief aan een moeder en dient als inspiratie voor moeders (in spe) of eenieder die op welke manier dan ook betrokken is bij de opvoeding van jonge meisjes.

In lijn met de missie en visie van RoSa schuiven we graag suggestie drie naar voren ter illustratie: "Teach her that the idea of 'gender roles' is absolute nonsense'. Do not ever tell her that she should or should not do something because she is a girl." (p. 15)

Fabienne Portier-Le Cocq [Ed.]
Fertility, Health and Lone Parenting: European Contexts
Routledge, Taylor & Francis Group, 2018. 215 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/153

In deze bundel worden de leefsituaties van eenoudergezinnen in Europa - al ligt de focus vooral op Groot-Brittannië - onder de loep genomen. Het aantal eenoudergezinnen neemt jaar na jaar toe en de v/m-verdeling blijft onevenwichtig: negen op de tien alleenstaande ouders is vrouw. De auteurs van het boek gaan na hoe bepaalde sociale en financiële drempels eenoudergezinnen meer of harder treffen dan andere gezinnen en hoe die obstakels een impact hebben op de gezondheid en het welbevinden van (de leden van) deze gezinnen. Er wordt ook naar de impact op de kinderen gekeken (zie o.a. hoofdstukken 5 en 7). Daarnaast komt de realiteit van een diverse waaier aan alleenstaande ouders aan bod: gescheiden ouders, ouders in armoede alsook alleenstaande tienermoeders én -vaders.

Meghan Daum [Ed.]
Selfish, Shallow and Self-Absorbed: Sixteen Writers On the Decision Not to Have KidsPicador, 2016. 273 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/143

Zestien auteurs doorbreken het taboe over bewust kinderloos zijn. In hun respectievelijke essays maak je kennis met de verscheidenheid aan redenen waarom de auteurs deze keuze maakten. Reflecties over de eigen kindertijd, socio-economische en klimatologische omstandigheden, (mee) zorg dragen voor kinderen van anderen en maatschappelijke opvattingen over ouderschap en moederschap passeren onder meer de revue. Het boek geeft een genuanceerde beeld dat ingaat tegen de veronderstelling dat bewust kinderloos zijn egoïstisch, oppervlakkig en egocentrisch (“selfish, shallow, and self-absorbed”) is.

Elisabetta Ruspini
Diversity In Family Life: Gender, Relationships and Social Change
Policy Press, 2015. 164 p.
RoSa-ex.nr.: A d/119

Dit sociologische boek belicht verschillende niet-traditionele familiesamenstellingen en de samenhang met relaties en ouderschap. In de introductie bespreekt Ruspini de sociale veranderingen met betrekking tot gender en familie. In relatie tot deze sociale veranderingen bespreekt de auteur intimiteit en seksuele relaties (deel 1) en ouderschap (deel 2). Achtereenvolgens komen volgende thema’s aan bod: asexualiteit, leven zonder seks, kinderloos: leven zonder kinderen, en LAT-relaties (living-apart-together), echtgenoten en vaders die thuisblijven, alleenstaand ouderschap, en holebi en trans ouderschap.

Tina Miller
Making Sense of Parenthood: Caring, Gender and Family Lives
Cambridge University Press, 2017. 187 p.
Rosa-ex.nr.: DIII2 a/145

De opvolger van Making Sense of Motherhood (2005) en Making Sense of Fatherhood (2010). In dit onderzoek bespreekt Miller hoe ouders hun gezinsleven organiseren, en zorgtaken en betaald werk combineren. Centraal staan de intenties van gelijke verdeling van (zorg)taken en hoe ouderschap continu onderhandeld wordt in relatie tot de specifieke gezinscontext waar factoren in meespelen zoals hoge werkdruk, schoolbetrokkenheid, en (aan/afwezige) sociale voorzieningen. In de conclusies wordt de ongelijke en gegenderde verdeling in gezinnen besproken. Lees zeker ook onze lange bespreking!

Elizabeth Rahilly
Trans-Affirmative Parenting: Raising Kids Across the Gender Spectrum
New York University Press, 2020. 233 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/158

In Trans-Affirmative Parenting schetst sociologe Elizabeth Rahilly een beeld van het trans-affirmatief ouderschap. Ze doet dit aan de hand van diepte-interviews met vijftig ouders die transgender en gender-non-conforme kinderen opvoeden en ondersteunen. Rahilly gaat in op de manier waarop de ouders omgaan met nieuwe ideeën over gender, seksualiteit, identiteit, het lichaam, (non-)binariteit en medische interventie. Centraal in het boek staan de veranderende opvattingen van de ouders over het geslacht van hun opgroeiende kinderen en de evoluerende manier waarop zij hun kinderen helpen hun lichaam en identiteit te leren begrijpen.

Sophie Lewis
Full Surrogacy Now
Verso, 2019. 216 p.
RoSa-ex.nr.: C a/676

Full Surrogacy Now van Sophie Lewis draagt bij aan het debat over draagmoederschap. Draagmoeders bevinden zich namelijk in een vreemde positie, op de grens van illegaliteit, eigendom en werk. Lewis pleit in dit boek voor een uitbreiding van de rechten van de draagmoeder, en wil haar centraal plaatsen en dus niet louter als "doorgeefluik" bekijken. Tegelijk moeten we volgens haar af van het idee dat kinderen behoren tot degenen met wie ze DNA delen of dat de nucleaire familie de enige juiste vorm is. Er is een dorp nodig om een kind op te voeden, zo luidt een oud Afrikaans gezegde. Lewis schrijft dus ook over collectieve verantwoordelijkheid inzake opvoeding.

Shani Orgad
Heading Home: Motherhood, Work, and the Failed Promise of Equality
Columbia University Press, 2019. 290 p.
RoSa-ex.nr.: EII a/781

In Heading home (2019) slaat Shani Orgad de illusie van "having it all" als vrouw en moeder aan diggelen. Zestig jaar nadat Betty Friedan peilde naar de levenskwaliteit en -omstandigheden van witte, middenklasse vrouwen in Amerikaanse buitenwijken, stelt Shani Orgad soortgelijke vragen aan hoogopgeleide vrouwen uit de Londense bedrijfswereld en houdt ze hedendaagse genderrollen tegen het licht. In hun relaas wordt duidelijk dat moederschap het cruciale keerpunt blijkt dat hun carrière fnuikt. Orgad plaatst deze persoonlijke ervaringen in een breder maatschappelijk verhaal en analyseert alle zogenaamde keuzes op vlak van work-life balans die vrouwen moeten maken, maar waar mannen zelden mee geconfronteerd worden. Een vurig pleidooi voor meer gendergelijkheid, zowel thuis als op de arbeidsmarkt.

Mai Abu El Dahab [Ed.]
Why Call it Labor? On Motherhood and Art Work
Archive Books / Mophradat, 2020. 71 p.
RoSa-ex.nr.: GIV1 a/65

Wat betekent het om moeder te worden als je werkzaam bent in de kunstensector? Why Call It Labor? bestaat uit vier essays en een gesprek met hedendaagse kunstenaars en curatoren over hun ervaring en de gevolgen om als kunst professional moeder te worden. Het boek is tweetalig en bestaat uit een Arabische en Engelse kant. Why Call It Labor? werd uitgebracht door Archive Books en het Brusselse Mophradat, dat kansen creëert voor kunstenaars uit de Arabische wereld door een inventieve aanpak op vlak van financiering, opdrachtverlening en samenwerking.

Kyl Myers & Jill Soloway
Raising Them: Our Adventure in Gender Creative Parenting
Topple books & Little A, 2020. 254 p.
DII1 a/96

Als kersverse ouders wilden Kyl Meyers en echtgenoot Brent niet gebonden zijn aan het normatieve jongen-meisje-hokjesdenken, of te maken krijgen met ongelijkheden of stereotypen vanaf de dag dat een kind wordt geboren. Ze wagen zich op een minder bewandeld ouderschapspad en proberen hun kind tot een zelfverzekerd, meelevend en zelfbewust persoon op te laten groeien, door baby Zoomer zonder toegewezen geslacht te laten opgroeien. In deze memoires kan je volgen hoe het gezin probeert het kind naar zijn eigen genderidentiteit en -expressie toe te laten groeien.

Katie L. Acosta
Queer Stepfamilies: The Path to Social and Legal Recognition
New York University Press, 2021. 257 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/157

Aan de hand van diepte-interviews met 51 personen werpt sociologe Katie L. Acosta licht op de verschillende obstakels waar queer stiefgezinnen mee worden geconfronteerd. Acosta geeft de lezer inzicht in de complexe ervaringen van queer stiefgezinnen die hun weg proberen banen in een sociaal en juridisch landschap dat vaak hun bestaan niet erkent. Queer Stepfamilies bekijkt "het gezin" vanuit een nieuw perspectief en verruimt onze blik op gezinnen in de eenentwintigste eeuw.

Elliot Rae
Dad: Untold Stories of Fatherhood, Love, Mental Health and Masculinity
MusicFootballFatherhood, 2021. 400 p.
DIII1 a/90

Een verzameling verhalen die de diversiteit van het moderne vaderschap vertegenwoordigt en probeert een gesprek op gang te brengen dat de tradities die geassocieerd worden met mannelijkheid uitdaagt. De twintig verhalen gaan over postnatale depressie, vader worden tijdens de pandemie, miskramen, weduwnaarschap, doodgeboorte, co-ouderschap, trauma's bij de bevalling, evenwicht tussen werk en privéleven, nieuwe vaders op het werk, gedeeld ouderschapsverlof, een thuisblijfvader zijn, homoseksueel vaderschap en draagmoederschap, stiefvader zijn, zwart vaderschap, een kind opvoeden met een dubbele afkomst, een alleenstaande vader zijn, geloof en vaderschap, een kind opvoeden met autisme, genderstereotypen en nog veel meer.


Kathleen Emmery & Dirk Luyten (eds.)
Partners in tijden van ouderschap : ouders en relaties in gezinnen vandaag
Garant, 2018. 369 p.
RoSa-ex.nr: DIII2 a/148

In dit boek, gepubliceerd door het Kenniscentrum Gezinswetenschappen (Odisee), analyseren specialisten uit Vlaanderen en Nederland de samenhang tussen ouderschap en partnerschap in gezinnen vandaag. Naast biologisch ouderschap is er ruimte voor co-ouderschap, plusouderschap, afstandsouderschap, donorschap, draagmoederschap, en meer. De auteurs beschrijven de demografische evolutie van de partnerrelaties van ouders en gaan dieper in op de resultaten van een grootschalige Vlaamse gezinsenquête die ten tijde van de publicatie recent was uitgekomen.

Eliane Glaser
Motherhood: A Manifesto
Harper Collins, 2021. 240 pages.
RoSa-ex.nr: FII a/1313

"Waarom is het moederschap, na tientallen jaren van sociale vooruitgang, nog steeds zoveel moeilijker dan het moet zijn?" Eliane Glaser stelt zich de vraag waarom moeders geïdealiseerd en toch zo slecht behandeld worden. Ze pleit voor het "goed genoeg" opvoeden, want baby's hebben het sowieso veel beter dan jaren terug. De maatschappij legt inderdaad (te) veel druk op moeders, maar verder dan voorbeelden hiervan geven komt Glaser niet. Wie zich verwacht aan een pleidooi voor gendergelijkheid op vlak van opvoeding, voor een beter verdeling van de mentale en fysieke last tussen de ouders, zal op z’n honger blijven zitten.

Melanee Thomas & Amanda Bittner (Eds.)
Mothers & Others: The Role of Parenthood in Politics
UBC Press, 2017. 353 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 b/3

Deze verzameling essays, boordevol empirische data, biedt een veelzijdige en internationale blik op de impact van het ouderschap en de (vaak) ongelijke taakverdeling in de private sfeer op de politieke levens van vrouwen als burgers, stemgerechtigden, kandidaten en parlementariërs. De verschillende auteurs analyseren de maatschappelijke afhankelijkheid en politieke betekenis van dominante normen inzake moederschap, en pleiten voor een herwaardering van ouderschap in al haar vormen.

Fiona Joy Green & Gary Lee Pelletier (Eds.)
Essential Breakthroughs: Conversations About Men, Mothers, and Mothering
Demeter Press, 2015. 249 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/147

Essential Breakthroughs wil het verband tussen gender, essentialisme en zorg kritisch herdenken. Vanuit een zowel filosofische als een soms persoonlijke benadering waarschuwen de auteurs voor een dominant discours dat gender naturaliseert, en daarmee diverse identiteiten en specifieke vormen van zorg onderdrukt. Daartegenover plaatsen ze een verbeelding die ontspruit in feminisme, queerness, trans politics en poststructuralisme. De kracht van dit boek zit in haar nauwgezette feministische analyse die zorg centraliseert als een aangeleerde en gekoesterde menselijke kwaliteit (in tegenstelling tot een inherent instinct), en tegelijkertijd 'moederen' op overtuigende wijze herwaardeert zonder daarbij munitie te leveren voor een essentialistische blik op genderrollen.

Alexis Pauline Gumbs, China Martens & Mai'a Williams (Eds.)
Revolutionary Mothering: Love On The Front Lines
PM Press, 2016. 250 p.
RoSa-ex.nr.: DIII2 a/144

Een radicale, queer en vernieuwende visie op moederschap en moederen, die lijkt te vertrekken vanuit het gekende feministische spreekwoord van de Afrikaanse Igbo en Yoruba: "it takes a village to raise a child". De verschillende bijdragen hercontextualiseren en -historiciseren de notie van ouderschap en opvoeding die onder impuls van imperialisme en neoliberalisme geïndividualiseerd en ondergewaardeerd zijn geraakt.

Adrienne Rich
Uit vrouwen geboren: moederschap als ervaring en instituut
Feministische Uitgeverij Sara, 1979. 334 p.
RoSa-ex.nr.: FII a/96

"There is nothing revolutionary whatsoever about the control of women's bodies by men. The woman's body is the terrain on which patriarchy is erected." In dit boek maakt de befaamde doch controversiële Adrienne Rich een fundamenteel onderscheid tussen moederschap als instituut, en moederschap als ervaring. Daarbij bekritiseert ze onder meer de invloed van het patriarchaat op moeder-dochterrelaties, en de druk die vrouwen op elkaar uitoefenen om compromis te maken en te leven voor (de zorg voor) anderen. Deze krachtige klassieker biedt een geschiedenis en een radicaal feministische analyse van het moederschap.

RetroRoSa

Al veertig jaar wordt er gebouwd aan de RoSa-collectie. Hier tonen we je een bijzondere parel uit onze collectie. In het licht van deze Uitgelezen, nemen we Het gezin in Vlaanderen uit 1977 onder de loep!

Het gezin in Vlaanderen
Het gezin in Vlaanderen - Wilfried Dumon (1977)

Wilfried Dumon wordt gezien als een grondlegger en boegbeeld van de gezinssociologie of gezinswetenschappen in Vlaanderen. Zijn boek Het gezin in Vlaanderen dat in 1977 door het Davidsfonds werd gepubliceerd, is terug te vinden in onze bibliotheek. De stempel in het boek verraadt dat het boek voordat het in de RoSa bib terecht kwam, eerst terug te vinden was bij de International Health Foundation in Brussel.

Het boek staat in sterk contrast met de meer recente boeken die in deze Uitgelezen besproken worden. Het gezin in Vlaanderen wordt in 1977 naar voren gebracht als een vooruitstrevend boek op het vlak van gezinnen in Vlaanderen. Het heeft aandacht voor de evolutie van een ambachtelijk-agrarisch gezinsmodel naar een modern open gezin in het postindustriële bureaucratische bestel. Een voorbeeld van zo’n modern gezin is dan bijvoorbeeld een man en vrouw, die zonder kinderen, ongehuwd samenwonen. Een gezin wordt hier omschreven als het raakvlak tussen twee verschillende families. De personen binnen het gezin zijn “niet enkel van verschillend geslacht, maar behoren ook tot verschillende families”. Wat in 1977 als vooruitstrevend gezien werd, is vandaag dus al sterk achterhaald.

Als je een idee wilt krijgen van hoeveel onze blik op gezinnen al geëvolueerd is vanaf de jaren zeventig tot vandaag, dan is het zeker de moeite om dit boekje eens open te slaan!

Aanwinstenlijst

De aanwinstenlijst is een up-to-date overzicht van nieuwe literatuur (boeken en digitale documenten) in de RoSa-bibliotheek. Je bent meer dan welkom om deze aanwinsten in onze bibliotheek te raadplegen en uit te lenen. Digitale documenten kunnen naargelang de auteursrechten online en/of ter plaatse in de bibliotheek geconsulteerd worden.

Samenstelling: Anne April

In de pers:

Meer lezen?

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

#Ouderschap #Kinderen #Moederschap #Vaderschap #Opvoeding #Genderrollen #Uitgelezen #HerfstWinter2021 #RoSaschrijft

Uitgelezen

Schrijf je in op RoSa's thematische nieuwsbrief Uitgelezen om op de hoogte te blijven van onze almaar groeiende collectie en ontvang driemaandelijks tal van boekbesprekingen, interviews, aanwinstenlijsten en nog veel meer rond één specifiek thema.

Lees meer