Herfst 2024: Online misogynie

Gepubliceerd op 26/09/2024

In de prille jaren werd het internet, net zoals latere sociale media, geprezen voor haar revolutionaire potentieel als vernieuwend, beloftevol en vooral participatief medium dat de deuren zou openen naar een inclusievere en democratischer publieke sfeer. Online platformen zouden de moderne publieke arena’s worden waar openlijk en op gelijkere voet gediscussieerd kon worden over thema’s die ons allen aanbelangen. Traditionele media migreerden online, commentsecties werden geopend, en nieuwe sociale media moedigden gebruikers aan om hun stem te laten horen en deel te nemen aan het maatschappelijk debat. Digitale media zijn niet meer weg te denken uit onze samenleving en vormen volgens sommigen zelfs de kern van de hedendaagse politieke cultuur. Toegang tot het internet leek de enige barrière om daaraan deel te nemen.

Het internet heeft de democratie in belangrijke opzichten versterkt. Identiteitskenmerken die offline vaak leiden tot discriminatie, verdwijnen grotendeels in de anonieme sfeer van het wereldwijde web. Volgens sommigen heeft het internet daarom een nivellerend effect op het maatschappelijk debat. Iedereen kan zijn zegje doen, is het idee. Misschien nog meer betekenisvol zijn echter de nieuwe mogelijkheden die het internet bood aan personen van historisch achtergestelde groepen om met elkaar in contact te komen en gemeenschappen te vormen, ongeacht traditionele barrières zoals geografie en mobiliteit. Het internet biedt voor velen een toevluchtsoord, een gemeenschap en een gevoel van verbondenheid, maar ook een platform om gesprekken te voeren, te leren en te mobiliseren. Voor de sociale strijd is zogenaamd “hashtag activisme” bijvoorbeeld een krachtige tool gebleken. Denk aan #BlackLivesMatter en #SayHerName, die wereldwijd de aandacht vestigden op raciale ongelijkheid en racistisch (dodelijk) politiegeweld, en #MeToo die de wereld sensibiliseerde over de schaal en de impact van genderongelijkheid en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Nieuwe, digitale strategieën van politieke strijd slagen erin om onderbelichte problematieken bloot te leggen en tonen politici waar mensen van wakker liggen. Bovendien vloeit online mobilisatie soms over in offline actie. Denk aan oproepen om bedrijven te boycotten die een hand hebben in het Israëlische geweld en de genocide in Palestina, oproepen om te protesteren of te staken om onrecht aan te klagen, of om petities te ondertekenen, bijvoorbeeld om het recht op abortus te versterken in Europa. 

En toch. Vandaag is het duidelijk dat ook ondemocratische krachten gebaat zijn met het internet. Algoritmes en ongelijke verdeling van macht en middelen maken dat bestaande sociale ongelijkheden zich voortzetten en soms zelfs groeien in de digitale wereld. Racisme, seksisme, holebi- en transfobie, en allerlei andere en intersectionele vormen van discriminatie vinden ook online hun weg. Barrières om te participeren zijn online dan wel lager dan offline, maar toegang, legitimiteit en platform blijven ongelijk verdeeld.

Het verbaast dan ook niet dat online misogynie sterke parallellen vertoont met gendergerelateerde intimidatie en haat jegens vrouwen ‘in the real world’. Net als straatintimidatie en grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer wijst digitale intimidatie de claim van vrouwen af om serieus genomen te worden als gesprekspartners, collega’s, experten en gelijken.

Van online haat en stalking, over doods- of verkrachtingsbedreigingen, expliciete en grafische beschrijvingen van verkrachtingsfantasiën of seksuele martelingen, tot ongevraagde dick picks of andere ongewenste naaktbeelden, het zonder toestemming verspreiden van (echt of vervalst) seksueel getint beeldmateriaal of zelfs beelden van seksueel geweld: op het internet passeert het allemaal, vaak zonder al te veel consequenties voor de daders. Er is te weinig moderatie en regelgeving. Slachtoffers krijgen vaak het advies om er geen aandacht aan te schenken, maar online misogynie heeft reële gevolgen, zowel voor individuele vrouwen als voor de samenleving in haar geheel.

De vrijheid, het welzijn, de gelijke participatie en zelfs de veiligheid van vrouwen wordt beperkt door de dreiging van online gendergerelateerde intimidatie en geweld. Ook andere  achtergestelde groepen, waaronder queer personen en mannen van kleur, zijn bekend met de constante afweging van mogelijke risico’s. Net zoals in de fysieke wereld werkt de angst voor online intimidatie als onderdrukkingsmechanisme, dat vrouwen en minderheden ‘op hun plek houdt’ - dat wil zeggen, in machteloze posities. Het legt vrouwen, zeker zij die daarnaast deel uitmaken van minderheidsgroepen, het zwijgen op. Dat heeft dan weer een aanzienlijke impact op de samenleving. Als dezelfde stemmen en perspectieven de plak blijven zwaaien, terwijl andere gewelddadig uit de digitale wereld worden geduwd, leidt dit tot onevenredige vertegenwoordiging van meningen en informatie, wat de kwaliteit van democratische besluitvorming en publieke kennis schaadt. Het legt het mensenrecht op vrije meningsuiting (van sommigen) aan banden, ondermijnt politieke participatie, versterkt sociale ongelijkheden en leidt tot polarisatie.

In deze Uitgelezen

Voor iedere Uitgelezen duiken we in onze collectie om na te gaan welk materiaal al beschikbaar is rond het gekozen thema en welke boeken we kunnen aankopen om onze collectie aan te vullen. Onderaan deze pagina vind je zowel een aanwinstenlijst met alle recente aankopen van de RoSa-bib als een leeslijst met boeken die (binnenkort) in onze bibliotheek te vinden (zullen) zijn, allemaal over online misogynie en gendergerelateerd geweld.

In deze nieuwsbrief vind je naar goede gewoonte een vijftiental korte en twee langere boekbesprekingen. Met de besprekingen willen we een voorproefje geven van de inhoud en je hopelijk aansporen om het boek te lezen. Voor de twee langere besprekingen van onze categorie RoSa leest kozen we voor Misogyny Online: A Short (And Brutish) History (2017) van de Australische onderzoeker Emma A. Jane, en Credible Threat: Attacks Against Women Online and the Future of Democracy (2020) van de Amerikaanse professor en socioloog Sarah Sobieraj..

Als extra in deze Uitgelezen lichten we graag een onderzoeksrapport uit dat onze collega’s bij Kif Kif, Sankaa en Hand in Hand in 2023 publiceerden over online haat, specifiek aan het adres van vrouwen en non-binaire personen met een migratieachtergrond. Meer nog, we spraken met Nina Henkens en Zarissa Windzak, respectievelijk coördinator en communicatiemedewerker bij Kif Kif, en vroegen hen welke evoluties, gevolgen en nodige maatregelen zij zien inzake online misogynie. Hierover lees je meer in het interview.

In de categorie RetroRoSa halen we een oud exemplaar uit onze collectie van onder het stof. In het licht van het thema online misogynie kozen we voor Wired Women: Gender And New Realities In Cyberspace (1996), geredigeerd door Lynn Cherny en Elizabeth Reba Weise. 

Ook belichten we een RoSa rolmodel aan de hand van een kort portret. Die eer valt ditmaal Ben Hurst (1990) te beurt, een Britse activist, spreker, facilitator, trainer en model. Bijna al zijn engagementen zijn gericht op één doel: het deconstrueren en reconstrueren van ideeën, normen en verwachtingen rond mannelijkheid, het liefst van al in dialoog met jongens en mannen. Hurst krijgt een speciaal plekje in deze Uitgelezen omdat hij een feministische invulling van mannelijkheid bepleit, die jongens en mannen bevrijdt van een rigide keurslijf en beperkende genderstereotypen die ook hun omgeving schaden. Het is dan ook niet voor niets dat GQ Magazine hem in 2023 uitriep tot de anti-Andrew Tate.

In de categorie RoSa kijkt schuiven we dan ook graag een boeiende TedxTalk van Ben Hurst naar voren waarin hij in gesprek gaat met Jamie Windust over de impact van online misogynie gepropageerd door influencers zoals Andrew Tate.

Tot slot zetten we ook deze keer een bezoeker in de kijker.

RoSa leest

Een groot deel van de kennis bij RoSa is opgebouwd op basis van onze zorgvuldig gecreëerde en unieke bibcollectie vol non-fictie literatuur over gender en feminisme. Nu we voor deze Uitgelezen kozen om ons te verdiepen in online misogynie en gendergerelateerd geweld, selecteerden we twee boeken in onze collectie over enerzijds de geschiedenis van online misogynie en anderzijds de impact daarvan op onze democratie.

Misogyny Online: A Short (and Brutish) History (2017) - Emma A. Jane

Dat vrouwen vaak af te rekenen hebben met online haat, is geen geheim. Maar waar ze vroeger vaak te horen kregen dat ze dat er maar bij moesten nemen, gaan er steeds vaker stemmen op die zeggen dat we dit niet langer mogen tolereren. De Australische onderzoeker, professor en auteur Emma A. Jane is zo iemand. Met haar boek Misogyny Online: A Short (And Brutish) History werd ze in 2018 genomineerd in de categorie ‘Beste monografie van jonge onderzoekers’. Ze duidt online misogynie niet alleen vanuit een persoonlijk perspectief, ze doet ook een appel op beleidsmakers.

Credible Threat: Attacks Against Women Online and the Future of Democracy (2020) - Sarah Sobieraj

Voor haar boek Credible Threat voerde de Amerikaanse socioloog en professor Sarah Sobieraj (Tufts University) vier jaar lang onderzoek naar online haat gericht op individuele vrouwen. Ze focust hierbij uitsluitend op haatberichten van vreemden die de vrouwen in kwestie aanvallen op hun identiteit, en bijvoorbeeld niet inhoudelijk kritiek leveren op hun boodschap. Hoewel haatberichten erg persoonlijk lijken omdat ze de specifieke en intersectionele identiteit van vrouwen aanvallen, zijn de berichten zelf juist bijzonder generiek en voorspelbaar. Ze gaan minder over een specifiek individu, dan wel over de sociale groep waartoe een doelwit behoort. Credible Threat toont de nefaste gevolgen van online misogynie op de getroffen vrouwen, maar graaft ook dieper in de impact van online misogynie op onze samenleving. Een urgent boek over online haat, het recht op vrije meningsuiting en de staat van onze democratie.

Antiracistische organisaties Kif Kif, Sankaa en Hand in Hand tegen racisme deden onderzoek naar online haat bij vrouwen en non-binaire personen met migratieachtergrond in Vlaanderen. Daaruit blijkt dat online haat een structurele vorm van geweld is, met ernstige gevolgen. Om samen te werken aan strategieën en vaardigheden om online haat te herkennen, aan te pakken en te overwinnen, organiseert Kif Kif de workshop Internethelden: samen weerbaar tegen online haat. We spreken erover met Nina Henkens, coördinator van Kif Kif, en communicatiemedewerker Zarissa Windzak, die de workshop geeft.

Korte besprekingen

Elke editie van de Uitgelezen zet een vijftiental, al dan niet nieuwe, boeken uit onze collectie in de kijker. Hieronder lees je onze korte besprekingen van boeken over online misogynie en gendergerelateerd geweld.

RetroRoSa

In de categorie RetroRoSa halen we een vergeten parel van onder het stof. In het licht van het thema antifeminisme kozen we voor Wired Women: Gender and New Realities In Cyberspace (1996), geredigeerd door Lynn Cherny en Elizabeth Reba Weise.

Deze reeks essays verkent de eerste digitale ervaringen van vrouwen en kan als pionierswerk worden beschouwd wat betreft digitale cultuur en gender. Thema’s als toegankelijkheid van technologie, online identiteit en machtsverhoudingen in cyberspace komen ruim aan bod. Gepubliceerd in 1996 kan Wired Women ons maar weinig analyse of tools bieden om het online geweld van vandaag te bestrijden. Wel biedt het boek inzicht in de interacties tussen gender en technologie aan het eind van de twintigste eeuw. Terwijl we vandaag geconfronteerd worden met verschillende vormen van online gendergerelateerd geweld die Cherny en Reba Weise in 1996 niet hadden kunnen voorspellen - ze zijn immers mede mogelijk gemaakt door algoritmes van sociale media en AI - biedt het boek een fascinerend perspectief op technologies evoluties, de impact op sociale ongelijkheden en de uitdagingen waar we vandaag voor staan. Zo zijn de auteurs ongezien visionair wanneer ze stipuleren dat de digitale wereld zowel een emanciperend als uitsluitend effect kan hebben. Een herlezing van de vergeten parel zet dan ook aan het denken over de context van vandaag.

Rolmodel

Ben Hurst (1990) is een Britse activist, spreker, presentator, facilitator, trainer en model. Bijna al deze engagementen zijn gericht op één doel: het deconstrueren en reconstrueren van ideeën, normen en verwachtingen rond mannelijkheid, het liefst van al in dialoog met jongens en mannen. Hurst bepleit een feministische invulling van mannelijkheid, die jongens en mannen bevrijdt van een rigide keurslijf en beperkende genderstereotypen die ook hun omgeving schaden. Met deze boodschap trekt hij heel het Verenigd Koninkrijk rond, en probeert hij jongens en mannen te betrekken bij de strijd voor gendergelijkheid. Het is dan ook niet voor niets dat GQ Magazine hem in 2023 uitriep tot de anti-Andrew Tate.

RoSa kijkt

Wat ooit een marginaal fenomeen was op Reddit en niche online fora, is vandaag een verontrustende en impactvolle trend op sociale media, de groeiende online misogynie influencer culture baart ook Ben Hurst zorgen. Ook scholen, ouders, jeugdwerkers en hulpverleners kloppen steeds vaker bij hem aan met vragen over hoe ze moeten omgaan met extremistische ideeën over gender, met seksistische overtuigingen en misogynie van jongens die in contact kwamen met, en onder de indruk zijn van figuren zoals Andrew Tate, die succes gelijkstellen aan geld en mannelijkheid met dominantie over vrouwen. In deze TEDxTalk spreekt Hurst met Jamie Windust over de factoren die maken dat de leefwereld van jongeren zich steeds meer digitaal verplaatst en hoe we als samenleving online misogynie kunnen bestrijden.

Bezoeker in de kijker

Ella Deben volgt de interuniversitaire masteropleiding Gender en Diversiteit. Tijdens het schakelprogramma kwam ze voor het eerst in aanraking met de RoSa-bibliotheek, waar ze al veel nuttige literatuur heeft kunnen vinden voor schoolopdrachten. Ook voor haar masterproef, die ze wil schrijven rond masculinities, raadpleegt Ella de bibliotheek om zich in te lezen en inspiratie op te doen. De tweede sessie van de RoSa leesclub is dan ook extra interessant voor haar. In het boek Minderman gaat Jesse Beentjes op zoek naar de bron van allerlei mannelijkheidsmythes.

Aanwinstenlijst

De aanwinstenlijst is een up-to-date overzicht van alle nieuwe literatuur (boeken en digitale documenten) in de RoSa-bibliotheek. Daar zal je een aantal titels vinden over online misogynie en gendergerelateerd geweld in de digitale wereld, maar ook over tal van andere thema’s. Je bent meer dan welkom om deze nieuwe werken in onze bibliotheek te raadplegen en uit te lenen. Digitale documenten kunnen naargelang de auteursrechten online en/of ter plaatse in de bibliotheek geconsulteerd worden.

Samenstelling: Anne April

Leeslijst

Bij de selectie van nieuwe titels voor onze collectie over online misogynie en gendergerelateerd geweld hebben we vooral ingezet op het aankopen van recentere werken, van een brede waaier aan stemmen in het debat. Wil je je - net zoals wij de afgelopen periode deden - verdiepen in het thema? Neem dan zeker ook een kijkje in onze leeslijst. Daar vind je een mooi overzicht van titels die (binnenkort) beschikbaar zijn in de RoSa-bibliotheek over dit thema.

In de pers:

• Sharing someone’s personal info online may soon mean jail time. How will Australia’s proposed doxing laws work? (The Guardian, 12/09/2024)
• Wraakporno bestrijden kan effectiever, ook zonder 60 euro per maand (NRC, 11/09/2024)
• De macht van techbedrijven is te groot, zegt cyberexpert Marietje Schaake. 'Toezichthouders? Daar lachen ze om in Silicon Valley' (NRC, 11/09/2024)
• Kandidate Groen Tienen wil niet met eigen foto op lijst staan en kiest voor avatar, maar verwijdert die na commotie (VRT NWS, 10/09/2024)
• ‘I get so many threats’: the woman standing up for female journalists against rising repression (The Guardian, 09/09/2024)
• Twitter ‘ceased to exist’ after Australia’s eSafety commissioner demanded answers about child sex abuse material, X’s lawyer argues (The Guardian, 09/09/2024)
• Kandidate op lijst Team Ingrid in Sint-Truiden zet stap opzij omdat er oud seksfilmpje van haar circuleert (VRT NWS, 09/09/2024)
• Deluge of abuse sent on X to prominent UK politicians in election period (The Guardian, 09/09/2024) 
• In Japan wordt wraakporno met AI bestreden (NRC, 08/09/2024)
• Racism, misogyny, lies: how did X become so full of hatred? And is it ethical to keep using it? (The Guardian, 05/09/2024)
• In de manosphere van Tiktok: waarom kijken jongens naar misogyne filmpjes?  (De Standaard, 05/09/2024)
• Pornografische AI-beelden van jonge meisjes teisteren Zuid-Koreaanse scholen, ook Belgische jongeren experimenteren volop (De Standaard, 04/09/2024) 

Meer weten?

• RoSa thema: Geweld en discriminatie
• RoSa rolmodel: Ben Hurst
• RoSa schrijft: Interview Kif Kif
• RoSa leest: Boekentips online misogynie en gendergerelateerd geweld
• RoSa leest: Misogyny Online: A Short (And Brutish) History - Emma A. Jane
• RoSa leest: Credible Threat - Sarah Sobieraj
• RoSa kijkt: Ben Hurst - “We need to talk to boys about online misogyny”

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Digital Gender-Sexual Violations: Violence, Technologies, Motivations / Matthew Hall, Jeff Hearn & Ruth Lewis, 2023
• Hate Speech Against Women Online: Concepts And Countermeasures / Louise Richardson-Self, 2023
• How to Be A Woman Online: Surviving Abuse and Harassment, and How to Fight Back / Nina Jankowicz, 2022
• Jongeren en online seksueel grensoverschrijdend gedrag: wegwijs in het digitale tijdperk / Zohra Lkasbi, Caroline De Weerdt & Daniel Neves Ramos, 2022
• Girl Online: A User Manual / Joanna Walsh, 2022 
• The Palgrave Handbook Of Gendered Violence And Technology / Anastasia Powell, Asher Flynn & Lisa Sugiura [Eds.], 2021
• Gender Hate Online: Understanding The New Anti-Feminism / Debbie Ging & Eugenia Siapera [Eds.], 2019
• Mediating Misogyny: Gender, Technology, And Harassment / Jacqueline Ryan Vickery & Tracy Everbach [Eds.], 2018

Bron hoofdafbeelding en thumbnail: Matteo Benegiamo via Canva

#RoSaleest #Uitgelezen #Herfst2024 #Online #Gender #Geweld #Discriminatie #Misogynie #AndrewTate