02.06 | Abortus
RoSa vzw licht elke twee weken een specifiek gendergerelateerd thema uit of bespreekt de genderdimensie van een actueel thema. In deze Pers:pectief stellen we ons vernieuwd kennisdossier over abortus voor, een tijdloos feministisch thema dat de afgelopen maanden weer op de voorgrond trad omwille van ontwikkelingen in de VS. Reden genoeg om in eigen boezem te kijken en de abortuswetgeving in België onder de loep te nemen. We bespreken zowel de tumultueuze geschiedenis die geleid heeft tot ons huidig wettelijk kader als de stand van zaken en aanhoudende strijdpunten. Tot slot verruimen we onze blik ook naar andere Europese landen, en traceren we een aantal algemene tendensen en interessante ontwikkelingen.
Gepubliceerd op 02/06/2022
De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat 45% van de 75 miljoen jaarlijks uitgevoerde abortussen illegaal en onveilig zijn, bijna 34 miljoen per jaar dus. Ook zou ieder jaar 5 à 13% van de jaarlijkse moedersterften te wijten zijn aan onveilige abortus. Seksuele en reproductieve rechten zijn daarom van groot belang voor het welzijn van vrouwen en andere personen die ongewenst zwanger kunnen worden. Een restrictieve wetgeving leidt er alleen maar toe dat abortus in de illegaliteit belandt. Het dwingt mensen die ongewenst zwanger zijn om in het geheim abortus te laten uitvoeren en gebruik te maken van onveilige, amateuristische technieken zonder de begeleiding van gekwalificeerd medisch personeel. Daarnaast blijft een betere toegang tot (liefst ook gratis) anticonceptie en degelijke seksuele voorlichting een belangrijk strijdpunt voor de feministische beweging.
Hoewel bijna alle landen wereldwijd abortus onder bepaalde voorwaarden toestaan, is abortus nog steeds een taboe. Niet alleen vanwege het maatschappelijk stigma dat ook hier nog leeft en daardoor dus de angst om sociaal veroordeeld te worden, maar ook omdat het te maken heeft met seksualiteit. Het is kortom geen onderwerp waar gemakkelijk en openlijk over wordt gepraat.
Tijdens de tweede feministische golf wordt abortus voor het eerst op grote schaal gepolitiseerd, waardoor het taboe langzaam maar zeker wordt opengetrokken. Feministische organisaties zoals Dolle Mina, het Vrouwen Overleg Komitee (vandaag Furia vzw) en het Gentse Kollektief Anticonceptie gaan de straat op en eisen het recht op abortus op. Ze benadrukken daarbij steeds het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen. Met de arrestatie van dr. Willy Peers en Dolle Mina Anne Léger barst de strijd helemaal los en gaat de abortuskwestie in een paar jaar tijd het publieke debat en de politieke agenda beheersen. Tijdens talloze protesten die telkens een massa mensen op de been brengen, wordt de populaire slagzin “Baas in eigen buik” gescandeerd. Deze nog steeds iconische slogan, origineel van de radicaal feministische Dolle Mina beweging, reflecteert de nadruk op zelfbeschikking die de feministische beweging (nog steeds) voorop stelt. In 1990 is het zover en wordt de wet Lallemand-Herman-Michielsens goedgekeurd, waarmee abortus uit de clandestiniteit verdwijnt. Over de tumultueuze geschiedenis die daartoe heeft geleid, evenals de uitzonderlijke manier waarop die wet uiteindelijk wordt ingevoerd, lees je meer in het subthema Geschiedenis van abortuswetgeving in België.
Sinds de abortuswet van 1990 is er echter weinig vooruitgang geboekt in de strijd om baas in eigen buik te zijn. De overwinning van 2018, waarbij abortus na al die jaren (grotendeels) uit het strafrecht wordt gehaald en zo een verworven recht wordt in plaats van een gedoogd misdrijf, is eerder van symbolisch belang geweest. Inhoudelijk verandert er namelijk weinig. Over de huidige stand van zaken rond abortus lees je meer in het subthema Abortus in België vandaag. We zetten de huidige abortuswetgeving nauwgezet uiteen en gaan dieper in op een aantal aanhoudende obstakels en strijdpunten. Daarbij geven we ook de argumenten mee van zowel voor- als tegenstanders van een versoepeling van het wettelijk kader die al enige tijd op zich laat wachten.
Tot slot verruimen we onze blik over landsgrenzen heen. Hoewel bijna alle landen wereldwijd abortus onder bepaalde voorwaarden toestaan, is abortus nog steeds een maatschappelijk taboe en een controversieel politiek thema. In verschillende landen wereldwijd is de laatste jaren bovendien een conservatieve backlash op te merken, waardoor verworven rechten onder vuur komen te liggen en wetgeving in vele gevallen weer restrictiever wordt gemaakt. In het subthema Abortus in Europa nemen we de abortuswetgeving van enkele exemplaire Europese landen onder de loep om een aantal algemene tendensen en interessante ontwikkelingen te traceren. Concreet hebben we het over onze buurlanden Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast werpen we ook een blik op Ierland, Polen, Spanje en Italië, die elk een opmerkelijke geschiedenis hebben op het vlak van reproductieve rechten.
De werken verder aan het kennisdossier over dit belangrijke thema, dus verwacht je binnenkort nog aan een bijkomend subthema dat ook de abortuswetgeving van landen buiten Europa in kaart brengt. Wil je op de hoogte blijven van nieuwe bijdragen aan dit thema? Schrijf je dan zeker in op onze tweewekelijkse Pers:pectief. Intussen lichten we alvast een interessante podcast uit over de recente ontwikkelingen omtrent de abortuswetgeving in de VS.
In de categorie RoSa luistert bespreken we interessante podcasts over gender en/of feminisme die ons opvallen, die we warm aanraden of die we kritisch onder de loep nemen. Deze keer luisteren we naar een aflevering van DS Vandaag, de dagelijkse podcast van De Standaard waarin Alexander Lippeveld in gesprek gaat met experts over een actueel thema. In de aflevering van 9 mei wordt Steven Foer, de Amerika-kenner van De Standaard, uitgenodigd om meer duiding te geven bij het Roe v. Wade arrest, dat het recht op abortus vrijwaart in de Verenigde Staten sinds 1973, en dat vandaag onder vuur ligt.
Meer weten?
- RoSa rolmodel: Lucie Van Crombrugge
- RoSa rolmodel: Willy Peers
- RoSa rolmodel: Simone Veil
- RoSa thema: Geschiedenis van abortuswetgeving in België
- RoSa thema: Abortus in België vandaag
- RoSa thema: Abortus in Europa
- Pers:pectief 29/10/2020: Abortusrechten onder druk
- RoSa luistert: DS Vandaag podcast over Roe v. Wade
- RoSa schrijft: Baas in eigen buik-strijd gaat door
- Een selectie van affiches over de abortuskwestie uit onze archieven staat online.
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Nog altijd baas in eigen buik? Een kritische doorlichting van de Belgische abortuswetgeving en -praktijk / Gily Coene en Sophie Bollen, 2013 - RoSa-ex.nr.: P9/1014
- De engeltjesmaaksters: abortus toen het niet mocht / Diane De Keyzer, 2009 - RoSa-ex.nr.: FI m/217
- Abortus: de vrouw beslist / Ida Dequeecker, 1976 - RoSa-ex.nr.: Cb/4
- Abortus: een Dolle Mina publikatie / Dolle Mina, [s.a.] - RoSa-ex.nr.: Ca/561
- Abortus moet vrij! / Dolle Mina, [s.a.] - RoSa-ex.nr.: Ca/136