Postmodern en Frans differentiefeminisme

Het postmodern feminisme is een filosofische stroming binnen het feminisme die vertrekt vanuit de poststructuralistische aanname dat concepten en taal niet neutraal, maar partijdig zijn. Wat aanvaard wordt als waarheid is altijd de uitkomst van historische machtsprocessen, zo stellen poststructuralisten. De dominante groep bepaalt het discours rond een bepaald onderwerp en slaagt er op die manier in om de eigen visie te doen gelden als legitiem, als ‘objectieve’ kennis of waarheid. Poststructuralisten verwerpen bij gevolg zowel Cartesiaans dualisme als rationalisme. Waar tweede golffeministen een cruciale theoretische bijdrage leverden met het onderscheid tussen sekse en gender als respectievelijk het sociaal en het biologisch geslacht, gooien postmoderne feministen in de derde golf al deze categorieën tout court overboord. Ze achten binaire categorieën te simplistisch om de werkelijkheid te beschrijven. Omdat zowel sekse als gender beschouwd worden als sociaal geconstrueerd breken postmoderne feministen gerelateerde normatieve spectra open en maken ze plaats voor genderfluïditeit. Hiermee leggen ze evenzeer de basis voor queer theory.

Het postmodern feminisme vloeit voort uit het postmodernisme dat in de jaren ’90 opgang maakte en staat bijgevolg kritisch ten opzichte van kennisproductie. Beïnvloed door poststructuralistische denkers zoals Michel Foucault en Jacques Derrida deconstrueren postmoderne feministen het hegemonische discours om patriarchale dominantie te destabiliseren. Daarnaast is het postmodern feminisme geïnspireerd op psychoanalyse naar Lacaniaanse traditie. Zo nemen postmoderne feministen het inzicht over dat het onderbewustzijn gestructureerd is als taal en vorm geeft aan de symbolische orde.

Een veelvoorkomende kritiek op het postmodern feminisme is gericht op het kenmerkend academisch jargon. Critici stellen dat dit elitair taalgebruik een breed bereik van de theorie verhindert. Anderen opperen dat het postmodern feminisme louter navigeert op het theoretische en symbolische niveau. Beide kritieken stellen dus de bijdrage aan de materiële werkelijkheid in vraag. Deze kritiek komt bijvoorbeeld vaak uit de hoek van marxistische feministen wiens analyse vertrekt vanuit materialiteit. Daarnaast wijzen critici op het gevaar van relativisme dat verregaande deconstructie kan voortbrengen.

Frans differentiefeminisme

Het Frans differentiedenken is een filosofische-literaire stroming binnen het postmodern feminisme dat haar feministische cultuurkritiek richt op het fallocentrisme in de hegemonische symbolische orde. Geïnspireerd op postmoderne traditie wordt ervanuit gegaan dat een subject pas vorm krijgt ten opzichte van een ander. Dat wilt zeggen dat in een patriarchale samenleving het vrouwelijke pas betekenis krijgt als tegenovergestelde of minderwaardige afgeleide van het mannelijke dat geldt als de universele norm. Gestoeld op het verschildenken beogen Franse differentiefeministen seksueel verschil te affirmeren door alternatieve symbolische denkstructuren te creëren waarin het vrouwelijke (onderbewust)zijn zich ten volle kan realiseren. Dit noemt men écriture féminine. Critici verwerpen Frans differentiedenken als essentialistisch vanwege haar focus op een vrouwelijke (onderbewust)zijn.

Belangrijke namen postmodern feminisme: Susan Hekman ∙ Ellen Armour ∙ Catherine Malabou ∙ Lois McNay ∙ Amy Allen ∙ Mary Joe Frug ∙ Linda Hutcheon

Belangrijke namen Frans differentiefeminisme: Julia Kristeva ∙ Hélène Cixous ∙ Luce Irigaray ∙ Monique Wittig ∙ Bracha Ettinger ∙ Cathérine Clement ∙ Chantal Chawaf

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Genderturbulentie / Judith Butler; Annemie Halsema & Marije Wilmink (Eds.), 2000 – RoSa-ex.nr.: FII h/204
• Undoing gender / Judith Butler, 2004 – RoSa-ex.nr.: FII p/364
• Changer de différence : le féminin et la question philosophique / Catherine Malabou, 2009 – RoSa-ex.nr.: FII h/349
• The feminine subject / Susan Hekman, 2014 – RoSa-ex.nr.: FII h/447
• Gender and agency: reconfiguring the subject in feminist and social theory / Lois McNay, 2000 – RoSa-ex.nr.: FII p/223
• The politics of our selves: power, autonomy, and gender in contemporary critical theory / Amy Allen, 2008 – RoSa-ex.nr.: FII p/470