Zomer 2023: Feminisme in Latijns-Amerika
De Uitgelezen is RoSa’s driemaandelijkse nieuwsbrief waarmee we iedere keer boeken rond een specifiek thema in de kijker zetten. We nemen een kijkje in onze collectie om te bepalen welke relevante thema’s minder aanwezig of onderbelicht zijn in de Belgische en Nederlandstalige context. Voor deze zomer-editie kozen we voor feminismes in Latijns-Amerika.
Gepubliceerd op 29/06/2023
Als kenniscentrum voor gender en feminisme streven we ernaar om de feministische strijd op een globaal niveau in beeld te brengen. Op die manier proberen we er mee voor te zorgen dat de westerse blik niet de vanzelfsprekende norm is die de rest van de wereld als onderzoeksobject heeft. Het feministische gedachtegoed in Latijns-Amerika kent een lange geschiedenis die dateert van voor de eerste feministische golf. Onder andere Europese slavernij en kolonisering creëerden er een feministisch bewustzijn omtrent anders-zijn en onderdrukking. Verhalen van inheemse en zwarte vrouwen die zich verzetten tegen Europese overheersing en geweld worden nog steeds naverteld in feministische kringen. Zoals de inheemse Boliviaanse feminist Adriana Guzmán zei: “Waarom zou Simone de Beauvoir ons voorbeeld zijn? Wij hebben onze eigen voorouders.” Evengoed vinden internationale feministische actiedagen - zoals de Internationale dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen op 25 november en de Internationale dag van de strijd voor het recht op abortus op 28 september - hun oorsprong in Latijns-Amerika.
De feministische protestbewegingen in de jaren 1970 worden veelal beschouwd als de bakermat van de feministische strijd in Latijns-Amerika.
Het politieke landschap werd gekenmerkt door militaire regimes, dictaturen en massale mensenrechtenschendingen. Rechtse regeringen konden bovendien genieten van financiële en militaire versterking van de Verenigde Staten die haar eigen politieke en economische invloed wilde behouden in Latijns-Amerika. In heel de regio kwamen mensen op straat in de naam van de democratie. Ook vrouwen verzetten zich tegen de ijzeren hand van deze dictatoriale regimes. In deze periode van politieke instabiliteit werden vrouwenrechten en de bewegingsvrijheid van vrouwen beperkt. Traditionele gendernormen werden herhaaldelijk benadrukt en vrouwen werden aangemoedigd om zich terug te plooien op hun zorgende rol als moeder. Daarmee voerden vrouwen noodgedwongen een dubbele strijd, zowel tegen de dictatuur als tegen het patriarchaat. Als gevolg daarvan gingen vrouwen zich herpositioneren en mobiliseerden ze zich onder de noemer van vrouwenrechten om een einde te brengen aan de dubbele onderdrukking.
Over ‘het’ Latijns-Amerikaans feminisme kunnen we het echter niet hebben. De verscheidenheid aan politieke situaties en vormen van onderdrukking in de hele regio creëerde meerdere feministische fronten. Daarom benadrukken feministen in Latijns-Amerika dat we moeten spreken van feminismes. Het militante feminisme dat ontstond als gevolg van de repressieve politiek gaf vorm aan het feminisme van de jaren 1980 in Latijns-Amerika. In 1981 vond in de Colombiaanse hoofdstad Bogotá de eerste Encuentros Feministas Latinoamericanas y del Caribe (“Latijns-Amerikaanse en Caribische feministische bijeenkomst”) plaats. Feministen en ngo’s uit alle hoeken van de regio kwamen bijeen om hun discoursen en strategieën op kritische wijze te evalueren en te vergelijken. Hieruit ontstonden talrijke interregionale solidariteitsnetwerken en werkgroepen voor kwesties omtrent gezondheid, reproductieve rechten, geweld tegen vrouwen en de politieke positie van vrouwen. Het belang van feministische solidariteit wordt door feministen in Latijns-Amerika continu benadrukt want de bijeenkomst is een blijvende traditie. Dit jaar vindt de vijftiende editie plaats in El Salvador.
Een van de belangrijkste uitkomsten van deze bijeenkomsten was de kritiek van inheemse, Afro-Carïbische, lesbische vrouwen in armoede. Zij klaagden de beperkte visie aan van het mainstream feminisme en de afvlakking van ‘de categorie vrouwen’ naar het model van witte, heteroseksuele vrouwen uit de middenklasse. Het patriarchaat werd door deze witte vrouwen beschouwd als de ‘voornaamste vijand’ en uitsluitingsmechanismen zoals racisme, homofobie en klassisme werden genegeerd. Pas vanaf de jaren 1990 zal het mainstream feminisme meer aandacht besteden aan deze stemmen en een intersectionele lens in hun feminismes hanteren.
Aan de hand van historische en hedendaagse, kunstzinnige en activistische, inheemse en ontheemde perspectieven zoomen we met deze selectie boeken in op de verschillende feministische fronten in Latijns-Amerika.
In deze Uitgelezen
Voor iedere Uitgelezen duiken we in onze collectie om te zien welk materiaal beschikbaar is rond het gekozen thema en welke boeken we kunnen aankopen. Deze keer stelden we vast dat er een inhaalbeweging nodig was rond het thema feminisme en Latijns-Amerika. Onderaan deze pagina vind je zowel een aanwinstenlijst als een leeslijst met titels over het thema die in onze bibliotheek te vinden (zullen) zijn.
In deze nieuwsbrief vind je een twintigtal korte en twee langere besprekingen van boeken. Met de besprekingen willen we een voorproefje geven van de inhoud en je hopelijk aansporen om het boek te lezen. Voor de twee langere besprekingen van onze categorie RoSa leest kozen we voor Borderlands/La Frontera: The New Mestiza (1987) van Gloria Anzaldúa. In dit werk stimuleert Anzaldúa een kritische reflectie over de sociale, politieke en culturele realiteit die grenzen creëren en hoe een nieuw zelfbewustzijn mogelijk is. Daarnaast gaan we dieper in op Not One Less: Mourning, Disobedience and Desire (2020) van María Pia López. De auteur maakt een diepgaande analyse van de feministische beweging tegen femicide en gendergerelateerd geweld in Argentinië.
In de categorie RetroRoSa halen we een bijzondere, historische parel van onder het stof. Deze keer kozen we voor de brochure “Vrouw & Verzet: Chili”. Met de serie brochures ‘‘Vrouw & Verzet” wilde de Vrouwengroep Latijns-Amerika een licht werpen op de rol van Latijns-Amerikaanse vrouwen als slachtoffers en als strijders. Deze editie uit 1980 bespreekt het activisme van de Chileense vrouwen in de nasleep van de militaire staatsgreep tegen socialistisch president Salvador Allende in 1973.
Voor de categorie RoSa luistert kozen we voor een aflevering van Women Resisting Violence, een serie podcasts van het Britse Latin American Bureau. In de aflevering Mourning the 56 in Guatemala [36 min] krijgen we een beklijvende inkijk in de brand die 8 maart 2017 woedde in een tehuis voor uit huis geplaatste minderjarigen van de overheid in Guatemala-Stad. In deze podcast vertellen ouders over de criminalisering van meisjes, de straffeloosheid van geweld tegen vrouwen en het voortdurende verzet tegen femicide.
Tot slot zetten we weer een bezoeker in de kijker. Clara-Isabel kwam in ons archief snuisteren voor materialen over de veranderde Belgische wetgeving omtrent aanranding en verkrachting in 1989 en de rol die de tweede feministische golf hierin speelde.
RoSa leest
Een groot deel van de kennis bij RoSa is opgebouwd op basis van onze zorgvuldig gecreëerde, unieke bibcollectie vol non-fictie literatuur over gender en feminisme. Nu we voor deze Uitgelezen kozen om ons te verdiepen in het thema feminisme in Latijns-Amerika, selecteerden we ook twee boeken die we uitgebreid willen bespreken. We kozen voor de klassieker Borderlands/La Frontera van Chicana feminist Gloria Anzaldúa. Daarnaast belichten we Not One Less van María Pia López.
Borderlands/La Frontera: The New Mestiza - Gloria Anzaldúa
In Borderlands/La Frontera analyseert Chicana feminist Gloria Anzaldúa het leven in de grensstreek tussen Mexico en de Verenigde Staten. In dit werk ontwikkelt ze een uniek feministisch kader om te reflecteren op de sociale, politieke en culturele realiteit van Chicanos in de grensstreek. Ze brengt de historische, geografische en politieke omstandigheden van het gebied in beeld en toont aan dat identiteit en zelfbewustzijn niet monolitisch zijn. Haar vertrekpunt? Haar persoonlijke ervaringen. De Chicana feminist groeide op in de Rio Grande Valley, waar Mexico en de Verenigde Staten elkaar ontmoeten. Aan de hand van kinderlijke herinneringen, persoonlijke en historische anekdotes en poëzie schrijft ze over haar ervaringen zowel in de Mexicaanse gemeenschap als die in de witte academische wereld. Anzaldúa pleit voor een nieuwe, radicale bewustwording die de tegenstellingen van de regio niet tegenwerkt, maar omarmt.
Not One Less. Mourning, Disobedience and Desire - María Pia López
In Not One Less wil activist en socioloog María Pia López zowel een ooggetuigenverslag als een politieke, historische en filosofische analyse bieden van de feministische Ni Una Menos (Niet één meer) beweging in Argentinië en Latijns-Amerika. De auteur van het boek stond in 2015 mee aan de wieg van de anti-femicide beweging die het startschot betekende voor grootschalige protesten in Latijns-Amerika en Spanje. Als internationale vrouwenbeweging plaatste Ni Una Menos niet enkel het thema van femicide en gendergerelateerd geweld mee op de politieke kaart, maar verwezenlijkte ook een kwantumsprong inzake toegang tot abortus in vele Latijns-Amerikaanse landen. López brengt met dit boek dan ook een actuele en urgente analyse van de internationale invloed van Latijns-Amerikaanse feministen op de narratieven, strategieën en perspectieven van feministisch activisme wereldwijd. Het boek zal binnenkort te vinden zijn in onze bibliotheek.
Korte besprekingen
Elke editie van de Uitgelezen zet een twintigtal al dan niet nieuwe boeken uit onze collectie in de kijker. Hieronder lees je onze korte besprekingen van boeken over de feminismes in Latijns-Amerika.
Viviana Beatriz MacManus
Disruptive Archives: Feminist Memories of Resistance in Latin America's Dirty Wars
University of Illinois Press, 2020. 196 p.
RoSa-ex.nr.: FI m/338
Ruim dertig jaar na het beëindigen van de militaire dictaturen en gewapende conflicten in Latijns-Amerika blijft de rol die vrouwen speelden in verzetsbewegingen grotendeels onbeschreven. In Disruptive Archives plaatst Beatriz MacManus vrouwen centraal in de politieke strijd. Vrouwen figureren niet zozeer als slachtoffers van staatsgeweld of als aanhangers van revolutionaire bewegingen geleid door mannen, maar als radicale militanten en protagonisten in hun eigen revolutionaire geschiedenis. Hoewel de activisten die MacManus interviewde zich zelden omschreven als feministen, argumenteert de auteur dat hun activisme heersende gendernormen uitdaagde en hun herinneringen aan het politieke geweld een cruciale bijdrage leverden aan de hedendaagse feministische strijd in Latijns-Amerika.
Katherine Marino
Feminism for the Americas: The Making of an International Human Rights Movement
The University of North Carolina Press, 2019. 354 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/823
Het idee dat feminisme uitsluitend geworteld is in Europa of de Verenigde Staten wordt in dit boek volledig omvergeworpen. Geschiedkundige Katherine M. Marino laat de lezers kennismaken met een groep opmerkelijke Latijns-Amerikaanse en Caribische vrouwen die met hun hechte vriendschappen en intense rivaliteiten het mondiale feminisme uit een tijdperk van imperialisme, racisme en fascisme loodsen. Dit pan-Amerikaanse netwerk was de drijvende kracht achter een transnationale beweging die opkwam voor stemrecht voor vrouwen, gelijk loon voor gelijk werk, moederschapsrechten en zelfbeschikkingsrecht.
Aída Hurtado & Mrinal Sinha
Beyond Machismo: Intersectional Latino Masculinities
University of Texas Press, 2016. 251 p.
RoSa-ex.nr.: FII a/1182
De term machismo verwijst naar een mannelijk chauvinisme dat in de populaire verbeelding veelal met Latino mannen wordt geassocieerd. Vertrekkende vanuit het Chicana feministisch gedachtegoed schetsen Aída Hurtado en Mrinal Sinha een meer genuanceerd beeld van Latino mannelijkheden. Aan de hand van een intersectionele analyse verhelderen ze hoe ras, sociale klasse, etniciteit en seksualiteit genderrollen bepalen en hoe Latino mannen deze ideeën internaliseren. De auteurs leggen de focus op structurele problemen en verduidelijken hoe Latino mannen kunnen bijdragen aan de strijd voor sociale gelijkheid aan de hand van feministische strategieën en solidariteitsnetwerken.
Cecilia Fajardo-Hill & Andrea Giunta
Radical Women: Latin American Art, 1960-1985
Del Monico Books-Prestel, 2017. 376 p.
RoSa-ex.nr.: GIV2 a/784
Dit boek toont het werk van 120 vrouwelijke kunstenaars en collectieven die actief waren in Latijns-Amerika en de Verenigde Staten tijdens een belangrijke periode in de Latijns-Amerikaanse geschiedenis en de ontwikkeling van de hedendaagse kunst. Met dit overzicht bieden Fajardo-Hill en Giunta erkenning voor de bijdrage aan de hedendaagse kunst van vrouwelijke kunstenaars in Latijns-Amerika en van Latino en Chicano afkomst. Het overzicht van kunstwerken wordt afgewisseld met essays. Sommigen duiden de culturele en politieke context waarin deze kunstenaars werkten, anderen gaan dan weer dieper in op feminisme en kunstgeschiedenis. Een aanrader voor wie meer wil weten over de invloed van vrouwelijke kunstenaars op hedendaagse kunst.
Joshua Nadel & Brenda Elsey
Futbolera. A History of Women and Sports in Latin America
University of Texas Press, 2019. 358 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/821
Met de term 'futbolera’ wordt in Zuid-Amerika verwezen naar een meisje of vrouw die (competitief) voetbalt. Futboleras werden tot nu toe grotendeels genegeerd in populaire verhalen over de sport en de bredere Zuid-Amerikaanse sportgeschiedenis. De participatie van vrouwen lijkt te worden genegeerd of wordt afgedaan als een ‘zeer recent fenomeen’. In dit boek dienen de futboleras dan ook als metafoor voor het gebrek aan aandacht voor de ervaringen en praktijken van vrouwen in de dominante sportnarratieven. Het boek werpt een historische blik op deze onderbelichte realiteit. Er is ook aandacht voor andere sporten dan voetbal, maar gezien het belang van de sport in de regio, zegt wat in het voetbal waar te nemen is ook veel over wat in andere sporten gebeurt. Daarnaast biedt de blik op voetbal (waar ook racisme en homofobie alomtegenwoordig zijn) de mogelijkheid om een diepgaande intersectionele blik te werpen op niet enkel ideologieën over gender (‘gepaste vrouwelijkheid’, ‘mannelijke hegemonie’, ‘vrouwelijke gezondheidsrisico’s’, ‘het ideale vrouwenlichaam’, ‘mannelijke monopolies over budgetten en materiaal’, et cetera) maar ook over huidskleur en seksualiteit.
Leigh A. Payne, Julia Zulver & Simón Escoffier [Eds.]
The Right Against Rights in Latin America
Oxford University Press, 2023. 306 p.
RoSa-ex.nr.: FI b/262
Wat gebeurt er wanneer extreemrechts in Latijns-Amerika zich wraakt na ruim twintig jaar links bestuur? Tussen 1990 en 2015 werd ruim driekwart van de Latijns-Amerikaanse bevolking bestuurd door regeringen die een progressievere koers vaarden op het vlak van gendergelijkheid, toegang tot abortus en LHBTQ-rechten. Die ruk naar links, ook gekend als de ‘roze golf’, kwam in 2018 abrupt tot einde wanneer Brazilianen de extreemrechtse politicus Jair Bolsonaro verkozen ondanks zijn openlijk racistische, misogyne en homofobische retoriek. The Right Against Rights in Latin America volgt hoe opeenvolgende conservatieve regeringen in onder andere Chile, Brazilië, Colombia en Bolivia de rechten van historisch uitgesloten groepen zoals vrouwen, holebi’s, trans personen en inheemse volkeren beperken, blokkeren of terugdraaien. Door uiteenlopende rechtse partijen, bewegingen en splintergroepjes te beschouwen als één ‘anti-rechten beweging’, duiden de auteurs van dit boek op het complexe ideologische en institutionele netwerk dat hen verbindt; niet enkel tot elkaar, maar ook tot de ‘New Right’ in de Verenigde Staten. Speciale aandacht wordt besteed aan de cruciale rol die religie, en in bijzonder de wildgroei aan evangelistische kerken, speelt in de culturele oorlog die Latijns-Amerikaans rechts ontketent tegen de zogenaamde ‘gender-ideologie’, de legalisering van abortus en LHTBQ-rechten.
Omar Encarnación
Out in the Periphery. Latin America's Gay Rights Revolution
Oxford University Press, 2016. 243 p.
RoSa-ex.nr.: A m/109
In Latijns-Amerika boekten queer activisten de voorbije jaren verschillende successen op het vlak van seksuele rechten. In 2010 werd het homohuwelijk in Argentinië gelegaliseerd, waarna Brazilië, Uruguay en Colombia volgden. In deze kritische studie bevraagt Encarnación waarom vooruitgang op het vlak van seksuele rechten in Latijns-Amerika veelal wordt toegekend aan buitenlandse en voornamelijk westerse invloeden. Het boek belicht lokale campagnes en het individuele agency van queer activisten in Latijns-Amerika. De auteur rekent zo af met stereotypes die het Westen als centrum van democratie en vrijheid beschouwen en toont aan dat een wisselwerking tussen buitenlandse en binnenlandse invloeden een rol speelt in deze strijd.
Claudia Jares
Dark Tears. LGBTQ Resilience in Latin America
The New Press, 2019. 144 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
In Dark Tears richt de bekroonde Argentijnse fotograaf en performancekunstenaar Claudia Jares haar lens op de realiteit van queer ervaringen in onder andere Argentinië en Venezuela. Ze onderzoekt vragen over seksualiteit, religie en identiteit aan de hand van verhalen van diverse individuen die worstelen met hun identiteit in een regio die, ondanks de grote vooruitgang op het gebied van LHBTQ+-rechten, nog steeds voornamelijk gevormd wordt door een sterk conservatief christelijk kader, waarbij relaties tussen personen van hetzelfde biologische geslacht veroordeeld worden en het heteronormatieve gezin als norm en doelstelling gezien wordt.
Julia Margaret Zulver
High-Risk Feminism in Colombia
Rutgers University Press, 2022. 194 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
High-Risk Feminism in Colombia vertelt het verhaal van vrouwen die zich door hun ervaringen met geweld mobiliseren als feministen in het verzet, ook als er groot gevaar dreigt. Het boek documenteert de ervaringen van vrouwenorganisaties die zich verenigen om gendergelijkheid te eisen tijdens en in de nasleep van het gewapende conflict in Colombia (1964-2016). Dit boek kan gezien worden als pionierswerk omdat het vrouwen in oorlogstijden niet bestudeert in hun rol als moeder, verzorger of vredestichter, maar wel als gemobiliseerde feministen.
Jennifer Browdy
Women Writing Resistance: Essays on Latin America and the Caribbean
Boston: Beacon Press, 2017. 220 p.
RoSa-ex.nr.: M/515
In dit boek komen zestien auteurs-activisten aan het woord uit Latijns-Amerika en de Caraïben. In hun essays staan ze uitgebreid stil bij de manieren waarop vrouwen kunnen samenwerken over grenzen van klasse, ras en nationaliteit heen. Enkel intersectioneel activisme, pleiten de auteurs, kan weerstand bieden tegen neoliberalisme, het patriarchaat, staatsterrorisme en witte suprematie. De essays zijn gebundeld in drie hoofdstukken die handelen over respectievelijk een alternatieve benadering van de geschiedenis, de politiek van taal en identiteit, en strategieën om verzet te bieden.
Elizabeth Martínez
De Colores Means All of Us: Latina Views For a Multi-Colored Century
Verso Books, 2017. 266 p.
RoSa-ex.nr.: FII b/1477
Het lovende voorwoord van niemand minder dan Angela Davis schept grote verwachtingen, maar met meer dan dertig jaar ervaring in verschillende sociale en protestbewegingen op de teller en een scherpe pen weet de Chicana feminist, activist en auteur Elizabeth Martínez ze toch te overtreffen. De Colores Means All of Us is een indrukwekkende beschrijving van hedendaagse ontwikkelingen van progressief activisme in de Amerika’s. Inspirerend en hoopgevend met verhalen van glorie en gewonnen strijd, maar ook nuchter en waakzaam in haar relaas over het vele tijdrovende, soms langdradige en ronduit saaie werk dat aan dergelijke overwinningen (en nederlagen) voorafgaat, roept Martínez lezers op om deel uit te maken van de sociale geschiedenis die vandaag geschreven wordt.
Marie-Eve Carrier-Moisan
Gringo Love. Stories of Sex Tourism in Brazil
University of Toronto Press, 2020. 196 p.
RoSa-ex.nr.: Q/256
Deze graphic novel beschrijft de relaties tussen lokale vrouwen en witte toeristen (gringos) in Brazilië in de context van zogenaamd sekstoerisme. Dit boek is het resultaat van een veldonderzoek naar sociale ongelijkheden naar aanleiding van het WK voetbal in 2014 en de Olympische Spelen in 2016. De vrouwen die aan bod komen hebben verschillende ervaringen, maar delen een vergelijkbaar verlangen om te ontsnappen aan de sociale omstandigheden van hun leven in Brazilië. Gringo Love verkent de hoop, dromen en realiteiten van deze vrouwen tegen een achtergrond van diepe sociale ongelijkheid. Het grafische verhaal wordt gecombineerd met analyses en contextuele discussies die lezers aanmoedigen om hun begrip van deze sociale ongelijkheden te verruimen.
Jane Marcus-Delgado
The Politics of Abortion in Latin America. Public Debates, Private Lives
Lynne Riener Publishers, 2020. 181 p.
RoSa-ex.nr.: binnenkort beschikbaar
Abortus blijft tot vandaag een van de meest controversiële onderwerpen in Latijns-Amerika. Jane Marcus-Delgado, professor in de Politieke wetenschappen aan het College of Staten Island (CUNY), onderzoekt in dit boek welke actoren mee vorm geven aan het publieke debat rond abortusrechten en welke strategieën politici, grassroots activisten en NGO’s daarbij inzetten. In haar onderzoek focust Marcus-Delgado op de impact van het groeiende aantal wereldsteden in de regio en hun verhouding ten opzichte van de staat, evenals de vele manieren waarop de internationale gemeenschap Latijns-Amerikaanse politiek, wetgeving en beleidsvorming rond dit specifieke thema kan beïnvloeden.
Shannon Speed
Incarcerated Stories. Indigenous Women Migrants and Violence in the Settler-Capitalist State
University of North Carolina Press, 2019. 176 p.
RoSa-ex.nr.: FI b/266
Vrouwen die vanuit Centraal-Amerika en Mexico naar de Verenigde Staten emigreren worden geconfronteerd met schrijnende ervaringen van geweld voor, tijdens en na hun migratie. Uiteraard maken niet enkel vrouwen met een migratieverhaal dit mee. Professor genderstudies en antropologie Shannon Speed betoogt in dit boek echter dat vrouwen lijden onder een onevenredige kwetsbaarheid voor neoliberaal economisch en politiek beleid en praktijken, zowel in hun landen van herkomst als in de Verenigde Staten. De auteur noemt deze kwetsbaarheid "neoliberaal multicriminalisme" en linkt deze realiteit aan koloniale structuren van onteigening en eliminatie. De auteur tracht aan te tonen dat de kwetsbaarheid van deze vrouwen - voor zowel individueel als staatsgeweld - niet is geworteld in het gebrek aan individuele keuzevrijheid. Hun kwetsbaarheid is eerder een structurele toestand, gecreëerd en versterkt door het koloniale systeem dat consequent gebruikmaakt van zowel raciale als genderideologieën.
Women Resisting Violence Collective
Women Resisting Violence. Voices and Experiences from Latin America
Practical Action Publishing, 2022. 160 p.
RoSa-ex.nr.: FIII l/14
Door middel van casestudies en interviews met vrouwelijke leiders in Latijns-Amerika worden verschillende en samenhangende vormen van gendergerelateerd geweld tegen vrouwen besproken vanuit een intersectioneel perspectief. Het boek legt daarbij niet enkel de focus op individuele ervaringen met geweld, maar ook op strategieën die vrouwen gebruiken om weerstand te bieden tegen dit geweld.
Simone Bohn & Charmain Levy
Twenty-First-Century Feminismos. Women's Movements in Latin America and the Caribbean
McGill-Queen’s University Press, 2021. 272 p.
RoSa-ex.nr.: FII b/1483
In Twenty-First-Century Feminismos brengen de auteurs feministische mobilisatie in kaart binnen verschillende sociale en politieke contexten. Dit doen de auteurs aan de hand van tien casestudies in Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, El Salvador, Haïti, Mexico en Uruguay. Het boek zoomt in op de gelijkenissen, verschillen en uitdagingen in de (lokale) strijd(en) voor gendergelijkheid.
Arturo J. Aldama & Frederick Luis Aldama
Decolonizing Latinx Masculinities
University of Arizona Press, 2020. 352 p.
RoSa-ex.nr.: FI a/623
In deze bundel van essays onderzoeken achttien auteurs op een creatieve, wetenschappelijke of hybride manier hoe erfenissen van kolonisatie en kapitalistische uitbuiting en onderdrukking schadelijke vormen van mannelijkheid hebben gecreëerd die de mogelijkheden van jonge Latinx individuen blijven beperken. De auteurs trachten alle culturele fenomenen te identificeren die collectief reductieve en destructieve (en enkel op het binaire v/m gerichte) constructies van mannelijkheid (re)creëren, die op hun beurt leiden tot vrouwenhaat en homofobie. Daarnaast wordt in het boek ook de nodige ruimte geboden aan het blootleggen van praktijken die deze restrictieve en schadelijke noties van mannelijkheid aankaarten, uitdagen en ruimer belichten. Denk bijvoorbeeld aan queer Latinx rodeo-praktijken of een non-binaire blik op de notie mannelijkheid.
Andrea Giunta
The Political Body. Stories on Art, Feminism, and Emancipation in Latin America
University of California Press, 2023. 304 p.
RoSa-ex.nr.: GIV1 a/72
In The Political Body onderzoekt kunsthistorica Andrea Giunta gender en macht in het werk van Latijns-Amerikaanse kunstenaars van de jaren 1960 tot nu. Van schilderijen over films tot fotografie en performance: deze kunstenaars stellen de sociale positie van vrouwen in vraag en creëren symbolische strategieën van verzet tegen dictaturen, racisme en marginalisatie. In dit boek komen thema's als zichtbaarheid, subjectiviteit, empathie en bevrijding aan bod. Kortom: Giunta vertelt de geschiedenis van feministische kunst in Latijns-Amerika.
Cora Fernandez Ander
Fighting for Abortion Rights in Latin America: Social Movements, State Allies and Institutions
Routledge, 2020. 204 p.
RoSa-ex.nr.: FII m/864
In deze gedetailleerde vergelijkende studie van Argentinië, Chili en Uruguay buigt Cora Fernández Ander (Assistant Professor in Comparative Politics aan Mount Holyoke College) zich over de radicaal verschillende abortuswetgevingen en de voortdurende strijd voor reproductieve rechten in deze drie exemplaire Latijns-Amerikaanse landen. Met oog voor de vele culturele en socio-economische verschillen en de uiteenlopende recente politieke geschiedenissen maakt de auteur de balans op van de (f)actoren die geleid hebben tot de huidige stand van zaken. De rol van sociale bewegingen - niet in het minst de feministische protestbewegingen - en hun verhouding ten opzichte van religie en het politiek bestuur staan daarbij centraal. Fernández Anders’ analyse biedt zowel inzicht in de huidige institutionele dynamieken als een hoopgevende vooruitblik in de zoektocht naar mogelijke strategieën voor de weg voorwaarts.
RoSa luistert
In de categorie RoSa luistert raden we interessante podcasts aan over thema’s op het snijvlak van gender en/of feminisme. Voor deze Uitgelezen luisterden we naar een aflevering van Women Resisting Violence, een serie podcasts van het Britse Latin American Bureau.
De aflevering Mourning the 56 in Guatemala [36 min] geeft een beklijvende inkijk in de brand die 8 maart 2017 woedde in een tehuis voor uit huis geplaatste minderjarigen van de overheid in Guatemala-Stad. Op die fatale dag sloten begeleiders 56 meisjes op in een lokaaltje van amper veertig vierkante meter nadat zij protesteerden tegen seksueel geweld, lijfstraffen en overbevolking in het tehuis. Wanneer één de meisjes een matras in brand steekt, weigeren de bewakers gehoor te geven aan de noodkreten en de deuren te openen. Slechts vijftien van hen overleefden de vuurzee. De meisjes groeiden uit tot een symbool voor de antifemicidebeweging in Guatemala. In deze podcast vertellen ouders en feministische activisten over de nasleep van de brand, de voortdurende straffeloosheid en de criminalisering van de meisjes, hun ouders en de protestbeweging die ontstond naar aanleiding van de roep om gerechtigheid.
Retro RoSa
Al veertig jaar wordt er gebouwd aan de RoSa-bibcollectie, die momenteel al meer dan 40.000 titels omvat. In de rubriek Retro RoSa tonen we een bijzondere parel uit onze bibliotheek. Voor deze Uitgelezen kozen we Vrouw & Verzet: Chili, een brochure die bewaard wordt in ons archief en die in 1980 gepubliceerd werd door de Nederlandse Vrouwengroep Latijns-Amerika.
“Zonder de vrouw maakt men geen revolutie”, betoogt de Vrouwengroep Latijns-Amerika krachtig in de inleiding van deze brochure. Die gaat over het activisme van de Chileense vrouwen in de nasleep van de militaire staatsgreep tegen socialistisch president Salvador Allende. Toen generaal Augusto Pinochet in 1973 gewelddadig de macht greep met steun van de Verenigde Staten, vergleed het Zuid-Amerikaanse land in een militaire dictatuur die tot haar ontbinding in 1990 duizenden tegenstanders doodde en ontvoerde, en tienduizenden politieke gevangenen opsloot.
De militaire staatsgreep, waarbij het presidentieel paleis gebombardeerd werd en socialistisch president Salvador Allende om het leven kwam, bracht een schokgolf teweeg in de hele wereld. Duizenden Chilenen zochten hun toevlucht in buitenlandse ambassades en vestigden zich als ballingen in Europa en Noord-Amerika. In Europa ontstond al snel een kluwen van solidariteitscomités geleid door studenten, feministen en anti-imperialistische activisten die zich inzetten voor de opvang van Chilenen, die geld inzamelden voor de Chileense oppositie en die met protestacties betoogden tegen het nieuwe militaire regime. Deze comités vormden de basis waarop latere solidariteitsgroepen de (vaak gewapende) strijd ondersteunden tegen de militaire regimes in Centraal-Amerikaanse landen als Nicaragua, El Salvador en Guatemala.
Met de serie brochures ‘‘Vrouw & Verzet” wilde de Vrouwengroep Latijns-Amerika, één van de vele solidariteitscomités, een licht werpen op de rol van de Latijns-Amerikaanse vrouwen als slachtoffers én als strijders.
De “gewone vrouwen” in deze regio, zo stellen de auteurs, ervaren in de “geschiedenis van meedogenloze kapitalistische onderdrukking” immers een “dubbele uitbuiting” als vrouw en als arbeidster. Tegelijkertijd is de Latijns-Amerikaanse vrouw ook een toonvoorbeeld van waardigheid, want door haar “sterk klassenbewustzijn” levert zij met “haar bloed een bijdrage aan de arbeiders- en boerenbewegingen”.
In deze brochure vind je uitgeschreven interviews met Chileense feministen die omwille van hun ondergronds verzet in ballingschap moesten. De interviews bieden een interessante inkijk in de sterk gegenderde wijze waarop armoede, geweld en activisme werden ervaren. Zo krijgt de lezer niet alleen inzicht in de cruciale rol die vrouwen speelden in Chileense sociale bewegingen, de tekst werpt ook een kritische blik op vormen van machismo binnen de links-progressieve Latijns-Amerikaanse verzetsbewegingen van de jaren 1970, 1980.
Bezoeker in de bib
Clara-Isabel is masterstudent Geschiedenis aan de Université libre de Bruxelles. Ze ontdekte RoSa tijdens de beginjaren van haar studies. Onze bibliotheek is geen onbekend terrein voor haar. Daarnaast is ze ook ingeschreven op onze nieuwsbrief. Voor dit bezoek liet ze zich leiden door haar interesse in feminisme en gender, maar ze is ook op zoek naar literatuur voor haar paper over het feministische verzet in België tegen verkrachting. Clara-Isabel kwam specifiek een kijkje nemen in ons archief voor interessante bronnen over de invloed van de tweede feministische golf op de verandering van het strafwetboek van 4 juli 1989 inzake aanranding en verkrachting.
Aanwinstenlijst
De aanwinstenlijst is een up-to-date overzicht van alle nieuwe literatuur (boeken en digitale documenten) in de RoSa-bibliotheek van het afgelopen trimester. Daar zal je heel wat titels vinden over feminisme in Latijns Amerika, maar ook over tal van andere thema’s. Je bent meer dan welkom om deze nieuwe werken in onze bibliotheek te raadplegen en uit te lenen. Digitale documenten kunnen naargelang de auteursrechten online en/of ter plaatse in de bibliotheek geconsulteerd worden.
Samenstelling: Anne April
Leeslijst
Wie zich verder wil verdiepen in het thema feminisme in Latijns-Amerika, kan inspiratie opdoen via deze leeslijst. Daarin vind je een mooi overzicht van alle titels die (binnenkort) beschikbaar zijn in de RoSa-bibliotheek over dit thema.
In de pers:
- What Latin American feminists can teach American women about the abortion fight (The Guardian, 10/05/2022)
- Latin America’s Radical Feminism Is Spreading (The New York Times, 28/01/2022)
- How Latin American feminists shifted global understanding of gender-based violence (The Conversation, 05/12/2021)
- ‘Vreugde is ons verzet’: de vele gezichten van het feminisme in Latijns-Amerika (MO*, 11/11/2021)
- How the ‘Green Wave’ Movement Did the Unthinkable in Latin America (The New York Times+, 01/11/2021)
- In Latijns-Amerika worden lgbti-mensen gedood op straat (De Standaard+, 02/06/2021)
- Femicide: machocultuur wordt vrouwen in Latijns-Amerika fataal (Trouw, 05/08/2018)
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- The Right Against Rights in Latin America / Leigh A. Payne, 2023 - RoSa-ex.nr.: FI b/262
- The Political Body. Stories on Art, Feminism, and Emancipation in Latin America / Andrea Giunta, 2023 - RoSa-ex.nr.: GIV1 a/72
- Fighting for Abortion Rights in Latin America: Social Movements, State Allies and Institutions / Cora Fernandez Ander, 2020 - RoSa-ex.nr.: FII m/864
- Feminism for the Americas: The Making of an International Human Rights Movement / Katherine Marino, 2019 - RoSa-ex.nr.: FII m/823
- Futbolera. A History of Women and Sports in Latin America / Joshua Nadel & Brenda Elsey, 2019 - RoSa-ex.nr.: FII m/821
- Women and the Cuban Insurrection: How Gender Shaped Castro's Victory / Lorraine Bayard de Volo, 2018 - RoSa-ex.nr.: FI m/272
- Demanding Justice and Security: Indigenous Women and Legal Pluralities in Latin America / Rachel Sieder, 2017 - RoSa-ex.nr.: FI c/77
- Interpreting the Internet: Feminist and Queer Counterpublics in Latin America / Elisabeth Jay Friedman, 2017 - RoSa-ex.nr.: GI g/16
Bron hoofdafbeelding: Wikimedia Commons
Bron banner: Barbara Zandoval via Unsplash
#RoSaschrijft #RoSaleest #Nieuwsbrief #Bibliotheek #Literatuur #Boeken #Uitgelezen #Zomer2023 #Feminisme #LatijnsAmerika
Bezoek de RoSa-bib
Zennestraat 401000 Brussel
+32 2 511 56 22
info@rosavzw.be
De RoSa-bib is elke werkdag open van 10u tot 17u. Op vrijdag enkel op afspraak. Neem contact op via mail naar info@rosavzw.be.