Portugal Século XX - Visões Femininas

Fijn nieuws voor filmfans! Vanaf 4 juli 2021 begint in de Brusselse Cinematek een programma rond Portugese films gemaakt door vrouwen. De selectie (in samenwerking met Cinemateks Portugese tegenhanger Cinemateca Portuguesa) vormt een reis door de filmografie van enkele Portugese regisseurs, en dat te beginnen bij Três Dias sem Deus (Bárbara Virgínia), een prent uit 1946 waarvan nu nog maar dertig minuten beeldmateriaal bestaat. Portugal kent het laagste percentage door vrouwen geregisseerde films in West-Europa. Tussen 1946 en 2009 waren slechts veertig speelfilms van vrouwelijke hand: dat is minder dan één film per jaar! De meest recente film uit het programma markeert het begin van de eenentwintigste eeuw, waarna er gelukkig een duidelijke toename aan vrouwelijke regisseurs in de Portugese cinema begint. Wij raden drie films aan.

Onze aanraders uit het programma

Os Mutantes [The Mutants] van Teresa Villaverde (1998)

113' / Engels ondertiteld

Os Mutantes (de mutanten) volgt Pedro, Ricardo en Andreia, drie jonge tieners die hun leven vooral in tehuizen of bij pleeggezinnen hebben doorgebracht en nu hun kansen op eigen kracht wagen. Het is de derde film van Teresa Villaverde, die in 1998 in Cannes in première ging. De weergave van deze tienerlevens is bijwijlen geweldaddig, fysiek en sensueel. Villaverde duidt niet elke innerlijke motivatie van de personages maar de film toont een diep begrip van de grote drijfveren die deze jongeren delen: de drang naar vrijheid, de angst om niet graag gezien te worden en het gevoel in de steek gelaten te zijn. Een van de meest opvallende films in de recente Portugese cinema!

Bron foto: Cinematek

Trás-os-Montes van Margarida Martins Cordeiro & António Reis (1976)

110' / Frans ondertiteld

Wanneer men de naam Margarida Cordeiro hoort, valt ook die van haar echtgenoot, António Reis. Deze film is zoals al hun andere door hen samen geregisseerd en is geïnspireerd door een reis die de twee eind jaren zeventig maakten in de geboortestreek van Cordeiro, in Trás-os-Montes. De meeste hoofdpersonen zijn kinderen en vrouwen, aangezien mannelijke arbeiders het belangrijkste exportproduct van de provincie zijn. 

In de jaren tachtig keerden ze er terug om Ana (1982) te filmen, waarin Cordeiro's grootmoeder een versie van zichzelf speelde.  Van het regisseursduo wordt gezegd dat ze een nieuwe cinematografische taal ontwikkelden, een soort distillatie als openbaring. Of zoals Cordeiro ooit liet optekenen: "letterlijke beelden, beelden van een onmiddellijke en adequate visie". De films die ze samen maakten zijn ook gekend onder de noemer "de school van Reis", misschien wel omdat Reis ook doceerde aan de filmschool en dus daardoor latere generaties filmmakers beïnvloedde. Cordeiro bracht een andere kijk had op het filmmaken mee: een eerder etnografische blik en die van psychiater. Ze kent immers de regio's van hun onderwerpen goed en was gediplomeerd psychiater. Na de dood van Reis hulde Cordeiro zich in stilzwijgen.

Bron foto: Cinematek

Fragil como o mundo [Fragile As the World] van Rita Azevedo Gomes (2001)

90' / NL en FR ondertiteld 

Rita Azevedo Gomes raakte geïnteresseerd in dit project, na het lezen van een krantenbericht in 1993, over de zelfmoord van een tienerpaar. Met beperkte productiemiddelen begon ze autonoom aan de voorbereiding. Toen de producent zich engageerde, was het grootste deel van de pre-productie (zoals casting, réperages en rekwisieten) al door de regisseur gedaan.

In het scenario integreerde ze fragmenten uit literaire teksten van dichters als Agustina Bessa-Luís, Cecília Meireles, Luís Vaz de Camões en Rainer Maria Rilke. De titel ontleende ze van het vers "Terror de te amar num lugar tão frágil como o mundo", uit het gedicht Terror de Te Amar van Sophia de Mello Breyner. Het verhaal is dat van een onmogelijke liefde, van Vera en Joao die besluiten alles te ontvluchten om in het bos te gaan wonen. Ze sluiten een pact: nooit gescheiden worden "voor niets in deze wereld", tot Vera ziek wordt. Een sobere en donkere film van Rita Azevedo Gomes, die een persoonlijk poëtisch universum in beeld brengt. 

Over de films uit Portugal Século XX: Visões Femininas is online weinig informatie te vinden, hoewel ze bijna allemaal op prestigieuze Europese festivals werden vertoond.

Heb jij na het lezen over deze films zin om in je pen te kruipen? CINEMATEK nodigt je uit om samen te reflecteren en te schrijven. Ben jij een begenadigd auteur en gewoon om over cinema te schrijven? Contacteer dan CINEMATEK via communication@cinematek.be met een keuze van minimaal drie films uit de cyclus, stuur een korte motivatie van max. 500 woorden waarin je jouw selectie toelicht en uitlegt waarom deze films jou aanspreken en ontvang gratis tickets in ruil voor een korte commentaar of vlog over elke film. Wie weet komt jouw tekst of vlog wel in het Portugal Século XX: Visões Femininas dossier!

Meer info over het programma en tickets vind je op de website van Cinematek.

Meer lezen?       

• De dichter in Teresa Villaverde (Vrij Nederland, 13/05/1995)
• Entretien avec Margarida Cordeiro et António Reis (Derives, 1983)
• This Woman’s Work: Two Modern Masterpieces from Rita Azevedo Gomes (Film Inquiry, 2020)

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Een branding van beelden : gesprekken met vrouwelijke filmregisseurs / Kiki Amsberg (ed.), 1996 - RoSa-ex.nr.: T/453
• Teaching Women and Film / Sarah Gilligan, 2003 - RoSa-ex.nr.: GIV2 f/13       
• Women and Film : a Sight and Sound Reader / Pam Cook & Philip Dodd, 1993 - RoSa-ex.nr.: GIV2 a/162
• Women Directors and Their Films / Mary G. Hurd, 2007 - RoSa-ex.nr.: GIV2 a/541

Bron foto's: stills uit Os Mutantes (Teresa Villaverde, 1998) en Trás-os-Montes (Margarida Martins Cordeiro & António Reis, 1976) via Cinemateca Portugesa

#Cinema #Aanraders #Cinematek #RoSakijkt