11.12 | Poetshulpen & het dienstenchequesysteem
RoSa vzw scant dagelijks het Belgische en internationale nieuws op relevante berichtgeving rond gender en feminisme. In onze nieuwsbrief gaan we dieper in op een veelbesproken thema uit de actualiteit. Deze week focussen we op de protestacties van poetshulpen.
Gepubliceerd op 11/12/2019
Poetshulpen protesteren
Maandenlang al zijn vakbonden en werkgevers binnen de dienstenchequesector aan het onderhandelen over een loonsverhoging voor de zowat 145 000 werknemers in deze sector. De gesprekken over een loonsverhoging hebben tot nu toe tot niets geleid. Vorige week donderdag kwamen de poetshulpen voor het eerst in meer dan tien jaar op straat. Ze dreigen nu ook met een staking. Een derde partner in de discussie over de verloning van poetshulpen is de overheid: zij dragen namelijk bij door de dienstencheques gedeeltelijk aftrekbaar te maken van de belastingen.
Voordelen van het dienstenchequesysteem
Het systeem van dienstencheques bestaat ondertussen al zo’n vijftien jaar. Het werd in het leven geroepen om de onzekerheid in de dienstensector tegen te gaan. Werk in de schoonmaaksector werd vaak verricht in het zwart, zonder arbeids- of sociale bescherming voor de werknemer. Schoonmaak- en huishoudwerk wordt ook veelal uitgevoerd door mensen die laaggeschoold zijn en moeilijk een andere job vinden. Voorstanders van het systeem werpen op dat het bovendien vaak gaat om vrouwen met een migratie-achtergrond. Een goed dienstenchequesysteem zou er dus voor moeten zorgen dat precaire groepen in de samenleving een beter statuut krijgen.
Het dienstenchequesysteem lijkt vijftien jaar na de invoering ervan op basis van de cijfers alvast een succes te zijn: zo’n 145 000 mensen in ons land werken ondertussen in de sector. Het feit dat het poetspersoneel nu op straat komt, wijst echter op minder rooskleurige feiten.
Problemen in de sector
De werkgeversorganisaties in de dienstensector zien een loonsverhoging van 1,1 procent niet zitten omdat zij menen dat dit te veel dienstenchequebedrijven in financiële moeilijkheden zou brengen. Alleen liggen de lonen in de sector laag. Per uur is het maximumloon 11,40 euro. De meerderheid van de poetshulpen werkt echter niet voltijds: drieënnegentig procent werkt deeltijds en dat vaak niet uit eigen keuze. De job is immers helemaal niet zo stabiel als men doet voorkomen. Klanten wisselen vaak of het urenpakket wijzigt. Fysiek is het bovendien zware arbeid. Uit een studie van het ABVV bleek dat maar liefst zeventig procent van de poetshulpen gewrichts- en spierklachten ondervindt door het intense en vaak repetitieve werk. Daarnaast zijn de dampen die vrijkomen bij het gebruik van de poetsproducten allesbehalve gezond. Dienstenchequesbedrijven zorgen ook zelden voor doorgroeimogelijkheiden voor hun personeel. De gebruikers van de dienstencheques maken het de poetshulp daarnaast vaak niet makkelijker: de poetshulp werkt geïsoleerd en staat er dus alleen voor in de omgang met klanten. Niet alle klanten hebben het het beste voor met de poetshulp. Ze worden soms (seksueel) lastiggevallen en regelmatig zijn de eisen die aan hen gesteld worden over de hoeveelheid werk of de kwaliteit ervan niet realistisch.
Zorgketen
In een opiniestuk in Knack wijzen Sofie De Graeve en Els Flour van Furia op een aantal andere problematisch aspecten verbonden aan de sector. Ondanks het doel om vrouwen die moeilijk werk vinden aan een job te helpen, lijkt het erop dat het systeem van dienstencheques de bestaande genderstereotypen over huishoudwerk weerspiegelt en verderzet. Want maar liefst achtennegentig procent van de poets- en huishoudhulpen bestaan nog steeds uit vrouwen.
Eigenlijk houden de dienstencheques een scheef systeem mee in stand. Huishoudelijk werk wordt nog steeds ongelijk verdeeld tussen mannen en vrouwen. In heteroseksuele gezinnen waar vrouwen vandaag minder doen in het huishouden (vaak hoger opgeleide tweeverdieners) zien we nu echter dat het niet de mannen zijn die meer soortgelijke arbeid verrichten. Wel wordt het werk uitbesteed via dienstencheques. Dat betekent dat het de facto terecht komt bij laagbetaalde vrouwen – vaak van kleur – die nog te vaak in precaire situaties leven. En dat dus gesubsidieerd door de overheid. Veel vrouwen met migratieachtergrond zouden ook te snel richting deze sector gestuurd worden.
Besparingen
Ondertussen heeft de regering ook al aangekondigd dat gebruikers van de cheques vanaf 2020 maar twintig procent in plaats van dertig procent zullen kunnen terugtrekken van de belastingen. De vijfenzeventig miljoen euro die dit zal opleveren, komt de poetshulpen zelf niet ten voordele, integendeel. Het risico bestaat dat minder mensen gebruik zullen maken van dienstencheques.
Een andere maatregel die de overheid wil doorvoeren is het vervangen van vijfduizend poetshulpen die nu werken binnen de gezinszorg met poetshulpen die vergoed worden met dienstencheques. Maar volgens het ACV zet dit de deur open voor de commercialisering van de zorgsector. De zorg heeft nochtans nood aan personeel dat goed opgeleid is voor hun taak en vereist dan ook specifieke arbeidsvoorwaarden. Gevreesd wordt dat deze voorwaarden uitgehold zullen worden na het invoeren van de dienstencheques.
In de pers:
- Vlaams regeerakkoord brengt 5.000 jobs gezinszorg in gevaar (De Wereld Morgen, 03/12/2019)
- Decreet sociaal-cultureel volwassenenwerk dan toch niet aangepast (De Federatie, 02/12/2019)
- 'Stereotypen wegen op het werk in de sector van de dienstencheques' (Knack, 28/11/2019)
- Bij poetshulpen zijn niet alleen het loon, maar ook de werkomstandigheden een probleem (De Morgen, 28/11/2019)
- Waarom poetshulpen vandaag protesteren: ‘Ik hou 8 euro per uur over, schandalig!’ (De Morgen, 28/11/2019)
- Als zelfs de poetsvrouw gaat staken (De Standaard, 18/11/2019)
- Waarom in België de huishoudster wél eerlijk betaald krijgt (De Correspondent, 09/11/2018)
- Dienstencheques: goed tegen zwartwerk, minder voor laaggeschoolden (De Morgen, 08/02/2018)
Meer weten?
- RoSa thema: Economie, arbeid en zorg
- The Quality of Work in the Belgian Service Voucher System / Sarah Mousaid, Kelly Huegaerts, Kim Bosmans, Mireia Julià, Joan Benach, Christophe Vanroelen, 2017 (SAGE Journals, International Journal of Health Services)
Bron hoofdafbeelding en banner: Unsplash