14.06 | Extreemrechts en misogynie

Gepubliceerd op 14/06/2019

Vlaams Belang

Op 26 mei trokken de Belgen en Europeanen naar de stembus. Gezien de politieke trend van de afgelopen jaren was het niet geheel onverwacht, maar de extreemrechtse partij Vlaams Belang haalde in Vlaanderen maar liefst 18 procent van de stemmen. Met een stijging van 10 procent tegenover de vorige federale verkiezingen werd de partij de tweede grootste in Vlaanderen en riep ze zichzelf uit tot de grote winnaar van deze verkiezingen.

De nieuwe wind die voorzitter Tom Van Grieken met zich meebracht, legde het Vlaams Belang dus geen windeieren. Hij koos onder meer voor een ethische herpositionering waarbij vrouwen- en holebirechten als vanzelfsprekend worden beschouwd. Alleen is de vraag wat er daadwerkelijk van die herpositionering in huis is gekomen. Meteen na de verkiezingen verwees de pas verkozen Dominiek Sneppe naar holebi’s en transgenders als 'iets abnormaal'. Van Grieken zette dit snel weg als een 'uitschuiver van een politieke beginneling'. Waar hij zich echter niet van distantieerde, is de aanval van Aalsterse Vlaams Belangers op burgerinitiatieven die zich verzetten tegen racistische haatbrieven die een aantal dagen na verkiezingen verstuurd zijn. Ook heeft hij partijleden die antiholebipagina’s liken niet ter verantwoording geroepen. De hashtag #allemaalvanbelang, waarin mensen persoonlijke getuigenissen over discriminatie en racisme deelden, werd zelfs gehijackt door de partij om mensen terug te leiden naar hun website.

Dat de partij tegen quota is, bleek al uit onze rondvraag over gendergerelateerde standpunten van de verschillende politieke partijen. Het is misschien niet toevallig dat ze vrouwelijke schijnkandidaten op de lijst hebben gezet om de bestaande regels te omzeilen. Dat iemand als Dries Van Langenhove, die na de Pano-reportage openlijk gekend is als racist en seksist, een plaats kreeg op hun lijst spreekt bovendien boekdelen.

‘Traditionele gezinswaarden’

Het Vlaams Belang ziet zichzelf dus als de hoeder van wat zij ‘traditionele gezinswaarden’ noemen. Onder gezin verstaat de partij: een moeder, een vader en kinderen. Het Vlaams Belang meent ook dat verschillen tussen mannen en vrouwen biologisch bepaald zijn en ontkent het bestaan van gender als een sociale constructie.

Met deze stellingen (en stellingen over migratie en islam) sluiten zij aan bij de vele andere extreemrechtse partijen die de voorbije jaren hun opmars maakten in Europa. De campagne voor de Europese verkiezingen in Polen werd gedomineerd door een opgeklopte angst voor holebi’s. De Nederlandse politicus Thierry Baudet, voorzitter van de rechts-populistische partij Forum Voor Democratie, schreef twee weken geleden nog dit:

In Spanje ageert de partij Vox dan weer tegen het recht op abortus, het homohuwelijk, staatssteun voor vrouwenrechtenbewegingen en de bestaande wetgeving over gendergerelateerd geweld. De Hongaarse premier Orban belooft belasting- en andere voordelen aan vrouwen met vier of meer kinderen. In Italië verspreidde de partij van Matteo Salvini een aantal maanden geleden nog een flyer waarin stond dat de 'natuurlijke rol' van de vrouw het verderzetten en ondersteunen van het leven en familie is. En dit zijn slechts enkele voorbeelden. In steeds meer landen waar extreemrechts aan populariteit wint, keren de extreemrechtse partijen zich tegen de emancipatie van de vrouw en pleiten ze voor een terugkeer naar wat zij traditionele waarden noemen. Daarbij komt ook het recht op abortus onder druk te staan. Het Europees Parlement waarschuwt in een nieuw rapport dan ook voor een neergang van vrouwenrechten.

‘Omvolking’

Het valt op dat al deze partijen in meerdere of mindere mate focussen op het krijgen van kinderen. Dat past niet toevallig binnen een steeds wijdverspreide theorie die zegt dat 'de Westerse beschaving existentieel bedreigd wordt door de verworvenheden van het feminisme'. Doordat vrouwen gaan werken, zouden ze minder kinderen krijgen. Als gevolg daarvan zou de beschaving langzamerhand worden overgenomen door migranten.

Deze racistische en seksistische theorie van 'omvolking' leeft sterk binnen extreemrechtse kringen. Ze vindt haar oorsprong in de ideeën van de Franse filosoof Renaud Camus, maar werd al snel opgepikt en wereldwijd verspreid via extreemrechtse internetplatformen. De theorie speelt dan ook in op het aloude nationalistische idee van 'één natie, één volk'. Extreemrechtse groeperingen zijn niet toevallig bezorgd over de dalende geboortecijfers in Westerse landen. Filip De Winter van het Vlaams Belang voerde in 2018 nog campagne met de slogan: “Nieuwkomers? Die maken we zelf!”.

Bron foto: Het Laatste Nieuws

Ook buiten Europa leeft het idee van ‘le grand remplacement’. Tijdens de gewelddadige protesten van extreemrechtse bewegingen in 2017 in het Amerikaanse Charlottesville werd er gescandeerd: “You will not replace us”. Het pamflet dat de dader van de extreemrechtse terroristische aanslag op een Moskee in Nieuw-Zeeland schreef, heette ‘The Great Replacement’. De eerste zin was: “It is the birthrates.”

Religie

Op 10 juni verspreidde het Vaticaan een officieel  document waarin alle katholieke scholen opgedragen worden tegen 'genderideologie' in te gaan omdat dit een bedreiging zou zijn voor het gezin. Het gaat dus over hetzelfde soort argumenten die extreemrechtse bewegingen aanhalen in hun theorieën over ‘omvolking’. Vanuit religieuze hoek is er al enige tijd een backlash tegen wat zij als genderideologie bestempelen: ze menen dat gender  als sociaal construct wordt omschreven om de biologische verschillen tussen mannen en vrouwen te ontkennen. De extreemrechtse partijen nemen dit discours rond genderideologie en dus ook de oppositie tegen echtscheidingen, abortus, het homohuwelijk, transrechten enzovoort over.

Extreemrechtse en nationalistische leiders in het relatief seculiere Europa en de Verenigde Staten maken steeds vaker gebruik maken van christelijk geïnspireerde religieuze retoriek. Ze baseren zich op deze waarden om vrouwen- en holebirechten in vraag te stellen. De Italiaanse vicepremier Salvini loopt graag te pronken met zijn rozenkrans en ondersteunde eerder dit jaar nog een conferentie van christelijke organisaties die de zogezegd traditionele familiewaarden verdedigde. Victor Orbán preekt in Hongarije steeds meer het identitaire katholicisme en beloofde al dat hij het ‘christelijke Westen’ zal ‘beschermen’ tegen de Islam. Jaroslaw Kazynski, leider van het PiS, de heersende politieke partij in Polen, vereenzelvigt de katholieke kerk steeds meer met zijn land. Kritiek op de kerk naar aanleiding van  kindermisbruikschandalen noemt hij een bedreiging voor Polen. Verschillende parlementsleden van Vlaams Belang ondersteunen op Facebook openlijk religieus-conservatieve bewegingen als Pro Familia en Pro Christianis. Deze bewegingen zijn onder meer tegen abortus en homoseksualiteit. Dries Van Langenhove heeft connecties met oerconservatieve katholieke Europese organisaties die terug willen naar een ver verleden: voor de emancipatie van de vrouw en zelfs voor de Verlichting.

Religieus gelobby en extreemrechts

Ondertussen groeit de bezorgdheid over de toenemende invloed van ultraconservatieve religieuze lobbygroepen op het Europees Parlement. Mairead McGuinness, tot voor kort vicepresident van het parlement, heeft een voorstel geschreven waarin ze suggereert dat religieuze groepen inspraak moeten krijgen bij elk nieuw voorstel, rapport en wet in het Europese parlement. Het voorstel werd niet goedgekeurd tijdens de vorige legislatuur maar zou opnieuw op tafel gelegd voor het nieuwe parlement.

Gevreesd wordt dat de extreemrechtse fracties het voorstel zullen steunen aangezien zij nu al meer en meer aansluiting zoeken bij de ideeën van de christelijke conservatieve groepen. SInds de verkiezingen is het wel duidelijk geworden dat ze geen meerderheid in het parlement zullen hebben. De voorbije jaren hebben Amerikaanse fundamentalistische christelijke groepen miljoenen dollars steun verleend aan Europese lobbygroepen, personen en organisaties die de zogezegd traditionele gezinswaarden verdedigen. Daaronder bevinden zich ook vele extreemrechtse partijen in Europa. 

Femonationalisme

Opvallend is dat veel extreemrechtse partijen zichzelf als vrouwvriendelijk bestempelen. Dit fenomeen staat bekend als ‘femonationalisme’: het herframen van feminisme en de taal van vrouwenrechten ten voordele van extreemrechtse en nationalistische partijen. De strategie bestaat er vaak uit om immigranten (doorgaans moslims) voor te stellen als een bedreiging voor vrouwen, hun rechten en hun welzijn. Extreemrechtse partijen stellen dat zij de enigen zijn die vrouwen beschermen tegen wat zij 'de gevaren van migratie en multiculturalisme' noemen. Zo zei Marine Le Pen bijvoorbeeld: "Ik ben bang dat de migratiecrisis het begin van het einde aankondigt van vrouwenrechten." 

Het Duitse AfD vindt dan weer dat ze de enige Duitse partij is die vecht voor vrouwenrechten omdat ze de gevaren van migratie voor vrouwenrechten aantonen. De gebeurtenissen op oudejaarsavond 2015 in Hamburg, toen talloze vrouwen het slachtoffer werden van seksueel geweld, werden uitgebuit door extreemrechts. Dat overheidsstudies aantonen dat de overgrote meerderheid van seksueel geweld in Duitsland door witte mannen wordt gepleegd, laten ze uiteraard ter zijde.

Veel extreemrechtse partijen hebben vrouwenstemmen nodig en doen er alles aan om hun imago te verzachten door bijvoorbeeld meer vrouwelijke boegbeelden aan te trekken. Dit neemt echter niet weg dat hun standpunten over representativiteit in de politiek of over ‘traditionele gezinswaarden’ nog steeds vrouwonvriendelijk zijn. In landen waar ze aan de macht zijn, hebben ze bitter weinig gedaan om de situatie van vrouwen, transgenders en holebi’s te verbeteren. Integendeel zelfs.

In Polen proberen ze de nu al strenge abortuswetgeving nog strikter te maken. Bulgarije weigert de conventie van Istanbul over gendergerelateerd geweld aan te nemen en de Italiaanse vicepremier Salvini ziet geen graten in een seksistische schrikcampagne tegen vrouwelijke politieke tegenstanders. In het Europees parlement stemden extreemrechtse partijen onder meer tegen de uitbreiding van moederschapsverlof en blokkeerden ze verplichte trainingen over seksueel geweld op de werkvloer voor parlementariërs.

In de pers:

• The populist right is forging an unholy alliance with religion (The Guardian, 11/06/2019)
• Vatican launches guide to tackle 'educational crisis' on gender (The Guardian, 11/06/2019)
• De Paljassen van Vlaams Belang en Pepe The Frog, een succesvol huwelijk (De Morgen, 28/05/2019)
• De strijd van Spaans extreemrechts tegen “de genderideologie” (De Wereld Morgen, 24/05/2019)
• Far-right Facebook groups 'spreading hate to millions in Europe' (The Guardian, 22/05/2019) 
• Vrouwen maken zich zorgen om de aanval op het recht op abortus (Trouw, 21/05/2019) 
• Revealed: controversial plan to boost religious lobby in Brussels, as far right pledges to fight for ‘Christian Europe’ (Open Democracy, 15/05/2019)
• How the far right is costing women their human rights (The Independent, 11/05/2019) 
• Het duistere netwerk achter Dries Van Langenhove (Apache, 14/01/2019)
• ‘Replacement Theory,’ a Racist, Sexist Doctrine, Spreads in Far-Right Circles (The New York Times, 18/03/2019)
• From Le Pen to Alice Weidel: how the European far-right set its sights on women (The Guardian, 29/01/2019) 
• Welkom in het tijdperk van het globale nationalisme (SAMPOL, oktober 2018) 
• Waarom Schild & Vrienden geen marginaal fenomeen is (Diggit Magazine, 10/09/2018)
• Radicaal-rechts in opmars: "Dit zijn geharde wit-nationalistische activisten" (De Morgen, 30/08/2018) 
• Kanttekeningen: de voorvrouwen op extreem-rechts (Vileine, 11/12/2017)
• The French Origins of “You Will Not Replace Us” (The New Yorker, 27/11/2017)

Meer weten?

• Pers:pectief 03/09/2020: LHBTQI+ targeting