Met het oog op de verkiezingen van 26 mei, vroeg RoSa aan de zeven grootste Vlaamse politieke partijen (Open Vld, SP.A, CD&V, Groen, N-VA, PVDA en Vlaams Belang) naar hun plannen op het vlak van gendergelijkheid. Deze week publiceren we het eerste deel van de bevraging: over politieke participatie en patriarchale politieke cultuur.
Gepubliceerd op 21/05/2019
België heeft sinds 2013 een vrouwenquotum ingevoerd voor de top van de overheid. Sindsdien mag het verschil tussen mannen en vrouwen op de kieslijst niet meer dan één zijn. Daarnaast legt het quotum vast dat de eerste twee plaatsen op alle kieslijsten door een man en een vrouw worden bezet. Toch blijven mannen in de meerderheid op politieke topposities. Denk maar aan het aantal vrouwelijke versus mannelijke ministers en staatssecretarissen in de huidige Vlaamse en federale regeringen.
Om gendergelijkheid en een betere positie voor vrouwen te verkrijgen, is niet enkel een rechtvaardige politieke vertegenwoordiging nodig, maar moeten politieke partijen ook concrete aandacht hebben voor deze thematiek. Daarom vroeg RoSa de zeven grote partijen (CD&V, Groen, N-VA, Open Vld, PVDA, SP-A en Vlaams Belang) of en in welke mate ze plannen hebben opgenomen in hun programma's om de positie van de vrouw te verbeteren en wat die concreet inhouden. We vroegen de regerende partijen CD&V, N-VA en Open Vld ook om zelf een evaluatie te maken van de plannen en doelstellingen ter bevordering van gendergelijkheid uit hun verkiezingsprogramma’s van 2014, en in hoeverre ze deze gerealiseerd hebben. We maken daarna zelf een beknopte analyse van de door hen al dan niet gerealiseerde doelstellingen.
De data voor dit onderzoek zijn afkomstig van vragenlijsten waarmee we bij de zeven grootste Vlaamse partijen peilden naar hun plannen en doelstellingen. Het onderzoek bestond uit open vragen. Voor het eerste thema, ‘politiek’, hebben alle partijen op CD&V na geantwoord. Sommige partijen reageerden uitgebreider en vollediger dan anderen. We geven hun reacties hier letterlijk weer zoals zij die zelf neergepend hebben.
Klik op het pijltje naast de thema's om de individuele antwoorden van de partijen te bekijken. Onder ieder thema lees je onze beknopte analyse van de gegeven antwoorden.
Volgens het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen is België dankzij de doeltreffendheid van quota een van de landen met de grootste vrouwelijke vertegenwoordiging in de politiek. De kans bestaat echter dat de huidige maatregelen hun grens bereikt hebben nu het quotum van 40% vrouwelijke aanwezigheid in de parlementen bereikt is. We vroegen de partijen of ze plannen hebben die verder reiken dan het opvolgen van de quota en zo ja, wat die plannen zijn.
“De mate van deelname aan de politiek blijft bij vrouwen minder dan bij mannen. Heeft uw partij plannen (die verder reiken dan quota) om politieke participatie bij vrouwen te verhogen? Indien ja, kunt u een beschrijving van deze plannen geven? Indien uw partij hierover geen plannen heeft kunt u aangeven waarom niet?”
De grote meerderheid van de ondervraagde partijen is voor het invoeren van plannen die verder reiken dan quota, om politieke participatie bij vrouwen te verhogen. SP.A, PVDA en Groen vinden dat een verhoging van politieke participatie bij vrouwen in alle bestuurslagen doorgevoerd zou moeten worden. Open Vld, Groen en N-VA gaan in op het bewuster maken van vrouwen om zich politiek in te zetten zodat op die manier de politieke participatie van vrouwen toeneemt. Vlaams Belang zou dan weer de huidige quota willen afschaffen. Ook N-VA staat kritisch t.o.v. quota. De twee laatst vermelde partijen staan beide achter het principe van ‘de juiste persoon op de juiste plek’ en zijn dus geen voorstanders van quota.
In België blijft de politieke cultuur sterk patriarchaal. Volgens het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen hebben politieke partijen vooral een seksedimensie geïntegreerd in hun interne werking en niet zozeer een genderdimensie. De focus ligt dus vooral op het verhogen van het aantal vrouwen in de partij. Een genderdimensie houdt echter in dat een partij ook de normatieve elementen die ertoe leiden dat mannen hoger gewaardeerd worden dan vrouwen in vraag stelt. RoSa vroeg de partijen naar de maatregelen die ze zouden nemen op deze patriarchale cultuur af te bouwen.
“Zal uw partij maatregelen nemen om deze patriarchale politieke cultuur af te bouwen? Indien ja, kunt u een beschrijving van deze plannen geven? Indien uw partij hierover geen plannen heeft kunt u aangeven waarom niet?”
Uit de analyse van het afbouwen van de patriarchale politieke cultuur komt een gemengd beeld naar voren. PVDA en N-VA zijn voor het afbouwen van de patriarchale politieke cultuur, maar ze brengen geen concrete plannen of maatregelen aan. PVDA zegt wel open te staan voor voorstellen. SP.A vindt de uitvoerende besturen van belang om de patriarchale politieke cultuur af te bouwen, terwijl de N-VA intern kijkt hoe deze cultuur af te bouwen. Open Vld vindt dat de politiek in het algemeen een afspiegeling zou moeten zijn van de bevolking en zet in op culturele aspecten om de patriarchale politieke cultuur af te bouwen. Groen zou willen zien dat het genderaspect in alle beleidsdomeinen wordt opgenomen en wil ook werken aan een verdere sensibilisering over genderstereotypen.
Een belangrijke aanleiding voor deze analyse is te onderzoeken wat de regerende politieke partijen hebben gerealiseerd ter bevordering van gendergelijkheid aan de hand van plannen en doelstelling die zij hadden opgenomen in hun partijprogramma's van 2014. Niet alle antwoorden gegeven door de partijen waren even uitgebreid of relevant. Klik op het pijltje naast iedere partij om hun antwoorden te bekijken.
“De voltallige Senaat, op Vlaams Belang en N-VA na, keurde een CD&V-resolutie goed die alle overheden in dit land oproept werk te maken van een meer evenredige arbeidsparticipatie van mensen met een handicap.
Uit het partijprogramma van 2014 van CD&V blijkt dat de partij gelijke participatie voor vrouwen en mannen in besluitvorming wilde bevorderen. Het antwoord van CD&V raakt aan de kant van maatregelen die de partij heeft genomen voor een meer evenredige arbeidsparticipatie voor mensen met een beperking. Door het ontbreken van een antwoord op de vraag in hoeverre de doelstelling over gelijke participatie voor vrouwen mannen in besluitvorming te bevorderen is gerealiseerd, leidt dit tot het beeld dat CD&V de afgelopen jaren deze doelstelling niet heeft kunnen realiseren.
“Wanneer bij sollicitaties twee kandidaten gelijk gerangschikt zijn, wordt de kandidaat geselecteerd die tot een ondervertegenwoordigde groep behoort. Ook voor de sollicitant is dit systeem met streefcijfers aangenamer, want hij of zij wordt ook niet achtervolgd met het quotastigma. Het blijft voor ons dus belangrijk om de juiste talenten op de juiste plaats in te zetten en zich niet te laten binden door quota die dit kunnen tegenhouden. Selectie moet blijven gebeuren op basis van objectieve criteria. Vandaar dat N-VA ook tegen quota is”
“Door het feit dat minister Homans voor deze drie zaken bevoegd is, kon een maximale afstemming gerealiseerd worden. Daarbij is ook een sterke verwevenheid tussen deze drie thema’s binnen de administraties. Zo is de Diversiteitsambtenaar ook voorzitter van de commissie horizontaal integratiebeleid en zetelen vaak dezelfde personen in de commissie integratiebeleid en gelijke kansenbeleid.”
“Tijdens de voorbije legislatuur waren N-VA-ministers en staatssecretarissen bevoegd voor het beleid op vlak van gelijke kansen (Liesbeth Homans, Elke Sleurs en Zuhal Demir). In september 2017 werd Michel Trippas aangesteld als Vlaamse diversiteitsambtenaar.”
De doelstellingen van N-VA in haar partijprogramma van 2014 gingen grotendeels in op de patriarchale politieke cultuur. Zo had N-VA een doelstelling in haar partijprogramma van 2014 opgenomen om de overheid als voorbeeldfunctie te laten gelden bij werkgevers met als stelregel "de beste vrouw/man" op de beste plaats. Uit het antwoord van N-VA komt naar voren dat het uitgangspunt bij de aanwerving moet draaien op basis van ‘objectieve criteria’. Met de doelstelling om de overheid als voorbeeldfunctie te laten gelden bij werkgevers is N-VA ervan overtuigd dat de overheid zich daarom niet moet laten binden door quota.
Bij de doelstelling om de afstemming tussen het horizontaal gelijkekansenbeleid, het interne diversiteitsbeleid en het integratiebeleid van de overheid te verbeteren, wordt door N-VA aangegeven dat een maximale afstemming gerealiseerd kon worden doordat minister Homans voor deze drie zaken bevoegd is. Verder zetelen vaak dezelfde personen in de commissie integratiebeleid en gelijke kansenbeleid en is de diversiteitsambtenaar ook voorzitter van de commissie horizontaal integratiebeleid. N-VA acht de sterke verwevenheid tussen deze drie thema's binnen de administraties als een verbetering.
Met de doelstelling om een minister en een diversiteitsambtenaar voor het realiseren van een horizontaal gelijkekansenbeleid te bewerkstelligen gaat N-VA in op de realisatie van N-VA-ministers en- staatssecretarissen die bevoegd waren voor het beleid op het vlak van gelijke kansen en gaat N-VA in op de aangestelde diversiteitsambtenaar.
Geen antwoorden.
Wat opvalt is dat Open VLD in haar partijprogramma van 2014 geen plannen en doelstellingen had opgenomen die betrekking zouden kunnen hebben op de bevordering van gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Een analyse over welke plannen en doelstellingen zijn gerealiseerd ter bevordering van gendergelijkheid kan voor Open Vld niet worden gemaakt.
Het doel van bovenstaande analyse is om erachter te komen wat regerende politieke partijen hebben gerealiseerd met betrekking tot gendergelijkheid aan de hand van hun partijprogramma's van 2014. Hoewel een concrete doelstelling was opgenomen voor gelijke participatie voor mannen en vrouwen in besluitvorming, heeft CD&V haar scherpe doelstelling niet kunnen nakomen om gelijke participatie voor vrouwen en mannen in besluitvorming te realiseren. Voorts had Open Vld geen plannen en doelstellingen over de verbetering voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen opgenomen in haar partijprogramma van 2014. Voor N-VA geldt dat zij tegen quota is. Aangezien de quota niet is afgeschaft heeft N-VA deze doelstelling niet kunnen realiseren. Tevens blijkt uit deze analyse dat N-VA zegt het horizontaal gelijkekansenbeleid, het interne diversiteitsbeleid en het integratiebeleid van de overheid heeft kunnen verbeteren alsook N-VA-kandidaten heeft voorgesteld voor bijvoorbeeld de aanstelling van een diversiteitsambtenaar. Maar over het algemeen ontbreken de antwoorden op de vragen over de plannen en doelstellingen gemaakt in 2014, of was het antwoord heel summier.
Dit eerste deel van onze analyse behandelde de politieke participatie van vrouwen en de patriarchale politieke cultuur. Uit onze vragenlijsten bleek dat Groen en SP.A concrete plannen hebben om de rol van vrouwen binnen de politiek via beleid te verbeteren. N-VA, PVDA en Open Vld gaan in op een interne werking voor het doorvoeren van een genderdimensie binnen de partij. N-VA en Open Vld leggen ook sterk de nadruk op de prestaties van hun individuele kandidaten. SP.A, PVDA, Groen en Open Vld zouden de evenredigheid van mannen en vrouwen terug willen zien in alle lagen van de regering. Open Vld en Groen benadrukken ook sterk dat voor hen de samenstelling van de politieke klasse de samenstelling van de bevolking moet weerspiegelen. Open VLD legt hierbij de nadruk op wat zij het sekse/gender-aspect noemen. Groen meent dat alle aspecten van iemands identiteit hiervoor van belang zijn, dus ook etniciteit, leeftijd, seksuele geaardheid, handicap, sociale klasse… Ze zeggen hiervoor het concept ‘kruispuntdenken’ te hanteren. Zowel Groen als Open Vld gaan verder dan quota en kieslijsten. Ze benadrukken het belang van een mentaliteitsverandering. Vlaams Belang wil geen concrete plannen doorvoeren om de positie van vrouwen in de politiek te bevorderen. Zowel N-VA als Vlaams Belang zijn geen voorstander van quota, al formuleert Vlaams Belang dit veel sterker dan N-VA . N-VA geeft wel uitdrukkelijk mee voorstander te zijn van de ‘vervrouwelijking’ van de politiek.
In het kader van onderzoeken welke plannen en doelstellingen de (in het geval van N-VA tot voor kort) regerende partijen ter bevordering van gendergelijkheid hebben gerealiseerd komt een teleurstellend beeld naar voren. Antwoorden op vragen die zijn gesteld over plannen en doelstellingen van partijprogramma's van 2014 ontbreken over het algemeen. N-VA gaf als enige antwoord. Dat leidt tot de conclusie dat tastbare resultaten op het gebied van gendergelijkheid vooralsnog beperkt zijn.
Bron hoofdafbeelding: Element5 Digital via Unsplash
Bron banner: The Pencils of Eline