hier komen promoties & acties

Mireille Cottenjé

Maatschappelijk en feministisch auteur

Auteur Mireille Cottenjé (1933-2006) vangt haar literaire carrière aan met autobiografisch werk, maar evolueert later voornamelijk naar literatuur vanuit een maatschappelijk en feministisch engagement.

Literair fragment

Waarom eet je niet, mama? Vroeg Marc, lief, bezorgd, mijn kleine man. Geen honger, jongen, zei ik, zonder mijn tanden van elkaar te doen, bijna als een buikspreker. Het kind keek strak naar de ene kant van mijn gezicht die rood en gezwollen was met een oog bijna volledig dicht en hij keerde zich bruusk naar zijn vader – wat ging er in dit kleine hoofdje om? Wat voelde het kind aan, dat het onmogelijk begrijpen kon? – en vroeg wat er met mama was gebeurd. Ze is tegen de lamp gelopen, zei Hans laconiek, zonder een spoor van verlegenheid. Mensen die niet willen bukken, lopen altijd tegen de lamp.’ 

Uit: Lava (1973), p. 43

Het leven in Congo als inspiratie

Als kind is Mireille Robertine Cottenjé een rebels hoopje energie. Ze zie het levenslicht in Moeskroen, maar groeit op in het West-Vlaamse Brugge in een links arbeidersgezin. Van haar vader mag ze zich volop uitleven, hij is haar held. Later kiest ze partij voor haar moeder. Ze is een zelfstandige tiener die op haar vijftiende haar eerste buitenlandse trektocht maakt. Ze studeert in 1954 af als verpleegster met een specialisatie tropische geneeskunde. Mireille wil niet trouwen maar wel veel kinderen krijgen. In 1956 trouwt ze toch met Robert Colombie en vertrekt met hem naar wat op dat moment Belgisch-Congo is. Daar werkt ze als vrijwilliger in de ziekenzorg in Kivu en geniet er van de vrijheid.

Het paar krijgt zes kinderen, de eerste vier in Congo. Cottenjé’s eerstgeborenen, een tweeling, sterven echter kort na de geboorte. Wanneer in 1960 opstand uitbreekt tegen de Witte, Belgische overheersing vlucht Cottenjé met haar gezin naar België. Haar leven in Congo verwerkt ze in twee romans: Dagboek van Carla (1968) en Lava (1973).

Terugkeer naar België en instap in de strijd voor vrouwenemancipatie

Terug in België voelt Cottenjé zich beperkt in haar vrijheid. Op professioneel vlak werkt ze samen met Paula Semer aan het tv-programma “Wegwijzer” en treedt ze op als actrice bij de Vlaamse Komedie. Door een nieuwe zwangerschap moet ze op een gegeven moment afhaken. Ze ervaart haar huwelijk meer en meer als een beknotting van haar vrijheid en verlaat haar man in 1973. Vanaf dan leeft ze van haar pen. Met haar nieuwe liefde, de Vlaamse schrijver Jef Geeraerts, zwerft ze door Lapland, waarvan ze verslag doet in Eeuwige zomer (1969). Zijn versie van de reis vind je in zijn boek Indian Summer (1969). Ook Geeraerts geeft haar niet de ruimte die ze verlangt van een relatie. Het zal ook nu tot een breuk leiden. 

Cottenjé houdt als zelfverklaard ‘rebelse avonturier’ van reizen naar verre landen. Ze trekt in haar eentje doorheen Zuid-Afrika en Vietnam. Op het einde van haar leven reist ze met medeauteur Elisabeth Marain nog naar Cuba.

Cottenjé stapt volop mee in de strijd voor vrouwenemancipatie en de seksuele revolutie van de tweede feministische golf. Ze is een tijd lid van de PAG (Pluralistische Actie Groep Gelijke Rechten Man – Vrouw)  in Brugge.  De strijd tussen man en vrouw vormt ook een constante in het literaire werk van Cottenjé. 

Aan het eind van haar leven lijdt Cottenjé aan kanker. Op 9 januari 2006 kiest ze voor euthanasie.

Literair oeuvre

Hoofdthema’s in het  literaire werk van Mireille Cottenjé zijn (haar ervaringen in) Congo en de strijd tussen vrijheidsdrang en liefde. De rode draad in haar boeken is het verstikkende huwelijk en vrouwen die zich losmaken van relaties met onderdrukkende mannen. Ze bekommert zich niet om stijl of literaire kwaliteit. Mooischrijverij interesseert haar niet. Ze wil vooral haar verhaal kwijt. Cottenjé gooit haar gedachten en gevoelens heel openhartig op papier. Haar critici vallen over de onverbloemde erotiek. Dat vrouwen mannen als lustobject beschouwen is voor haar tijdgenoten nog onverteerbaar. Ze publiceert snel en veel. Haar werk is divers: romans, toneelstukken en theatermonologen, jeugdboeken, reportages, kortverhalen.

Een greep uit haar werk:

  • Dagboek van Carla (1968)
  • Het grote onrecht (1973)
  • Lava (1973)
  • Er zit muziek in de lucht (1974)
  • Lieve Daddy (1975)
  • Een kil leeg huis (in "Vrouwen in Vlaanderen schrijven nu") (1977)
  • Dertien mannen aan tafel (1978)
  • Mist (1979)
  • Muren doorbreken (1980)
  • Zeg nu zelf: het gevangenisleven van een bink (1981)
  • Te klein voor de waarheid (1987)
  • Wisselspoor (1992)

Erkenning en prijzen

In 1971 krijgt Mireille Cottenjé de Prijs van het Mechels Miniatuurtheater voor het toneelstuk Lieve Daddy (1975). Het jeugdboek Het grote onrecht (1973) werd driemaal bekroond: met de Prijs van de stad Knokke-Heist en de Prijs van de provincie Antwerpen in 1974 en met de Prijs van de provincie West-Vlaanderen in 1975. In 1980 ontvangt Cottenjé de driejaarlijkse Staatsprijs voor Jeugdliteratuur (nu: Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Jeugdliteratuur) voor 'Er zit muziek in de lucht' (1974) en de prijs van de provincie West-Vlaanderen voor de roman 'Muren doorbreken' (1980).

In de Pers

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek