Renate Dorrestein

De Nederlandse Renate Dorrestein (1954-2018) begint haar schrijverscarrière als journalist. Pas later groeit ze uit tot een begenadigd auteur van romans. De thematiek van haar latere werk is overheersend feministisch en maatschappelijk relevant.

Biografie

Piepjong (18) is Renate Dorrestein wanneer ze haar eerste stappen zet in de journalistiek, eerst bij Panorama, later voor Het Parool, Viva, De Tijd en het feministische maandblad Opzij, waar ze van 1982 tot 1987 deel uitmaakt van de vaste redactie.

Dat ze zou schrijven stond in de sterren geschreven. Bij Opzij groeien en bloeien haar feministische ideeën. Ze schrijft er interviews, reportages en een vaste column getiteld Korte Metten, waarmee ze nu en dan heel wat weerstand en tegenkanting oogst.

Haar columns zijn scherp, maar bulken van de zelfspot over het feminisme, volgens haar de enige beweging waar je niet, zoals elders, een zilveren theelepeltje krijgt als je er lid van wordt, maar een fikse portie kritiek.

Bron foto: Jan Harm Bakhuys / CC BY-SA

De zelfmoord van haar oudere zus in 1979 betekent een tragisch keerpunt in haar leven, die de thematiek van haar oeuvre zou beïnvloeden. In 1986 richt Renate Dorrestein samen met Anja Meulenbelt, Caroline van Tuyll en Elly de Waard de intussen afgeschafte Anna Bijnsprijs op, een Nederlandse literatuurprijs voor vrouwelijke auteurs. Dat leverde de vier bedenkers heel wat gezeur op. “Wat deed het geslacht van een auteur ertoe? Het ging toch om de literaire kwaliteit?”. Maar zo simpel was het natuurlijk niet. “Het grotere aandeel van mannen in de literatuurkritiek heeft namelijk tot gevolg dat veel boeken van vrouwen als niet relevant terzijde zijn geschoven.”, zo merkte Dorrestein op in 1985. 

In 1989 krijgt Dorrestein te kampen met ME (Myalgische Encephalomyelitis), een ziekte die zich kenmerkt door chronische vermoeidheid. Het duurt elf jaar voor ze herstelt. Over haar ziekte schrijft Dorrestein in 1993 Heden ik.

Oeuvre

In 1983 debuteert Dorrestein als romanschrijver met Buitenstaanders. In haar werk verkent ze donkere thema’s, als familiegeheimen, schuld, geweld en verknipte ouder-kindrelaties. Het gezin is in haar boeken geen veilige haven, maar een verstikkende broedplaats voor verdrukte emoties. In haar latere werk wordt haar toon meer uitgesproken feministisch en spelen ongelijke machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen en diverse maatschappelijke thema’s als sociale uitsluiting, ontwrichte gezinnen en de seksualisering van de samenleving een belangrijke rol. 

Haar personages kampen vaak met ongegronde schuldgevoelens. Die spelen de auteur zelf ook parten na de zelfmoord van haar zus in 1979, een tragisch keerpunt in haar jonge leven. Over haar zus schrijft ze in Het perpetuum mobile van de liefde (1988). Hoe duister en zwaarmoedig de thema’s ook, Dorrestein behandelt ze lichtvoetig en met de haar typerende laconieke humor. Haar laatste roman Reddende engel publiceert ze in 2017. Ze schrijft een omvangrijk oeuvre van ruim veertig romans, columns, literaire recensies en luisterboeken bij elkaar.

Vlak voor haar overlijden wordt haar autobiografische boek Dagelijks Werk gepubliceerd, een literair zelfportret waarin ze afscheid neemt van haar lezers en terugblikt op 64 geleefde jaren. Het boek meandert door Dorresteins leven en denken en omvat beschouwingen over de vrouwenbeweging, een ode aan haar eigen artistieke helden Nick Cave en Kurt Vonnegut, overpeinzingen over het concept gezin, conflicten met uitgeverijen, en een verhaal over de ontdekking van de clitoris. “Mijn boeken bevatten uiteenlopende thema’s en onderwerpen, maar voor velen zal ik altijd die heks blijven, die oerfeministe. Dat verschrikkelijke mens. Het kan mij niet schelen.”, aldus Renate Dorrestein zelf over haar afscheid.

Erkenning en prijzen

Renate Dorrestein was geliefd en gerespecteerd als schrijver. Haar werk werd naar verschillende talen vertaald en in meerdere landen uitgegeven. Toch kreeg ze niet altijd de erkenning die ze verdiende. Vaak werd ze wel genomineerd voor prestigieuze prijzen, maar greep ze uiteindelijk naast de 'winst'. Dorrestein werd in haar carrière drie keer genomineerd voor de NS Publieksprijs, eenmaal voor de AKO Literatuurprijs en eenmaal voor de Libris Literatuurprijs. In 1993 mocht ze wel de Annie Romeinprijs voor haar hele oeuvre in ontvangst nemen.

Overlijden

Renate Dorrestein overleed op 64-jarige leeftijd in haar woning in het Nederlandse Aerdenhout aan de gevolgen van slokdarmkanker.

Renate Dorrestein schreef met overtuiging, een overtuiging die ze zonder schroom deelde met haar lezers. Op haar website, achter de knop ‘Wat ik geloof’ legde ze haar visie en missie bloot: “Literatuur laat ons zien wat het betekent om mens te zijn en hoe moeilijk het is een fatsoenlijk mens te blijven als de omstandigheden onfatsoenlijk worden. Literatuur helpt ons, ons met anderen te identificeren en ook onszelf te begrijpen.”

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:

• Geletterde vrouwen: interviews / Elisabeth Lockhorn, 1996 - RoSa ex.nr.: T/0466
• Het geheim van de schrijver / Renate Dorrestein, 2000 - RoSa ex.nr.: S/310
• Heden ik / Renate Dorrestein, 1993 - RoSa ex.nr.: S/221
  
• Leesbaar lichaam : verhalen van lijden bij Blaman en Dorrestein / Annelies Van Heijst, 1993 - RoSa ex.nr.: GIV2a/149
• De nieuwe man: de Opzij-lezingen / Renate Dorrestein; Gerda van Dijk &n Else-Marie van den Eerenbeemt, 1990 - RoSa ex.nr.: M/12
• Vóór alles een dame: een vrolijke geschiedenis in dagelijkse afleveringen / Renate Dorrestein, 1989 - RoSa ex.nr.: Y/152