hier komen promoties & acties

Shirin Ebadi

Iraanse jurist, mensenrechtenverdediger en eerste vrouwelijke rechter in Iran

Shirin Ebadi is een jurist, politiek activist en de eerste vrouwelijke rechter in Iran. Haar strijd voor mensenrechten in haar thuisland leveren haar internationale bekendheid op. In 2003 krijgt zij – overigens als eerste moslima – de Nobelprijs voor de Vrede toegekend voor haar aanhoudende en aanzienlijke inspanningen voor democratisering en bescherming van de mensenrechten, meer specifiek de rechten van vrouwen, kinderen en vluchtelingen.

Shirin Ebadi

Leven 

Shirin Ebadi wordt geboren in de Noord-Iraanse stad Hamadan in 1947. Haar welgestelde familie bestaat uit academici en praktiserende moslims. Haar vader is rechtsgeleerde, haar moeder zorgt voor Ebadi, haar broer en twee zussen. Wanneer Ebadi een jaar oud is, verhuist de familie naar de hoofdstad Teheran, waar Ebadi naar school zal gaan. In 1965 slaagt ze voor het toelatingsexamen van de rechtenfaculteit van de universiteit van Teheran. Binnen drie en een half jaar weet ze haar rechtendiploma te behalen, waarna ze zich meteen kandidaat stelt om voor het Ministerie van Justitie te werken. In 1969 wordt ze de eerste vrouwelijke rechter in Iran, maar door de politieke situatie in het land blijft haar aanstelling niet duren: de Iraanse revolutie in 1979 betekent het einde van haar carrière als rechter. Haar erkenningen worden in twijfel getrokken en Ebadi mag tot 1993 niet langer werken als advocaat. Ondertussen schrijft ze boeken en artikelen, studeert ze verder en doctoreert ze aan de universiteit van Teheran met een specialisatie in privaat recht. Ebadi is getrouwd en heeft twee volwassen dochters.

Bron foto: Vogler / CC BY-SA 

Werk  

Na de Islamitische Revolutie in 1979 wordt Ebadi door de ayatollahs gedwongen haar functie als rechter neer te leggen, net als alle andere vrouwelijke rechters. Ze krijgt administratief werk opgelegd in de rechtbank die ze voorheen voorzat. Na luid protest worden de vrouwen aangesteld als “experts” bij het Ministerie van Justitie. Ebadi weigert echter deze omwenteling te accepteren. Ze vraagt en krijgt vervroegd pensioen. In deze periode schrijft ze meerdere boeken en artikels over de rechtspraak, in het bijzonder over mensen- en vrouwenrechten. 

In 1993 slaagt ze erin opnieuw een vergunning te krijgen om als advocaat te werken. Ze zet haar eigen advocatenkantoor op. Daarnaast doceert Ebadi ook rechten aan de Universiteit van Teheran en is ze wereldwijd gekend als mensenrechtenadvocaat. Haar kritiek op het Iraanse regime, die internationaal weerklank vindt, komt haar echter duur te staan. In 2000 wordt ze ontslagen aan de universiteit en in hechtenis genomen. Ze wordt veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van vijftien maanden. Eind 2008 wordt ook Ebadi’s Center for the Defence of Human Rights gesloten. Veiligheidsagenten in burger vielen het centrum binnen vlak voor een geplande viering ter gelegenheid van het zestigjarige bestaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Begin januari 2009 wordt Ebadi’s huis beschadigd door betogers, die geen reprimandes krijgen van de ordediensten. Op 14 januari 2009 wordt Ebadi’s assistent Jinous Sobhani, die het in Iran verboden Bahá’í-geloof aanhangt, gearresteerd. Ebadi Datzelfde jaar roept Ebadi in Washington de regering van president Barack Obama op om directe diplomatieke relaties aan te knopen met Iran en om de mensenrechtensituatie in Iran aan de kaak te stellen.

Iraanse protesten in 2022

Nadat de 22-jarige, Koerdische Jina Mahsa Amini sterft ten gevolge van een hardhandige arrestatie door de religieuze politie in Teheran in september 2022 omdat haar verplichte hoofddoek haar haren niet voldoende bedekte, breken er protesten uit in heel het land die weken blijven aanhouden. In een interview met Christiane Amanpour merkt Ebadi op dat de dood van Amini de spreekwoordelijk laatste druppel was voor de Iraanse bevolking die gebukt gaan onder een autoritair en theocratisch regime. Amini is dan ook niet de eerste die komt te overlijden ten gevolge van politiegeweld. Ebadi, een gekend critica van het regime en verdediger van vrouwenrechten in Iran, beschouwt de protesten een belangrijke keerpunt in de sociale geschiedenis van Iran. Volgens de mensenrechtenverdediger kan het het begin betekenen van de val van het regime.

Ebadi merkt op dat de protesten niet alleen grootschaliger zijn dan vorige hoogtepunten, zoals de Green Movement in 2009, maar ook beter verspreid over het hele land waardoor de beweging moeilijker is neer te slaan. Ook opvallend is dat de eis niets minder dan een fundamentele breuk met het huidige regime inhoudt. Ebadi vraagt aandacht voor de talrijke inbreuken op kinderrechten in deze crisisperiode: de Iraanse overheid zet kinderen in als soldaten om samen met de oproerpolitie demonstraten met geweld een halt toe te roepen.

Prijzen en erkenning  

Wereldwijd erkend en gevierd voor haar werk, ontvangt Shirin Ebadi onder andere de Human Rights Watch Award in 1996 en de Thorolf Rafto-prijs in 2001. In 2003 krijgt Ebadi als eerste moslima de Nobelprijs voor de Vrede. Ze grijpt de uitreiking aan om kritiek te leveren op “staten die sinds 11 september onder het mom van een strijd tegen het internationale terrorisme de universele mensenrechten schenden”. In 2009 wordt bekend dat de prijs, samen met andere persoonlijke bezittingen van Ebadi, door de Iraanse autoriteiten in beslag is genomen.


In de pers:

Meer lezen?

Aanraders in de RoSa-bibliotheek: