Junko Tabei

Junko Istibashi Tabei ( 1939-2016) is de eerste vrouw die de top van de Mount Everest bereikt. We spreken van het jaar 1975. Later wordt ze ook de eerste vrouw die de top haalt van alle Seven Summits (de hoogste berg per continent). Naast gerenommeerd bergbeklimmer profileert Tabei zich ook als een actief milieuactiviste, zich inzettend voor het behoud van fragiele berglandschappen.

Jonge klimfanaat

Op 10-jarige leeftijd komt Junko Tabei voor het eerst in aanraking met klimmen. Tijdens het vierde jaar op de basisschool gaat ze met haar klas op uitstap om de 1917 m hoge Mount Nasu te beklimmen, een groep van complexe vulkanen. De kriebels voor het klimmen zouden nooit meer verdwijnen. Tijdens haar universitaire opleiding wordt ze lid van diverse clubs voor bergbeklimmers. Elk vrij moment wordt aan het klimmen besteedt.

Nadat Tabei in 1962 afstudeert aan de Showa Women's University met een diploma in Engelse en Amerikaanse literatuur, zorgt ze voor werkzekerheid door een baan als docent aan te nemen. Dit verzekert de nodige financiële ondersteuning voor haar klimavonturen. Ze sluit zich vervolgens aan bij een aantal clubs voor professionele klimmers. Haar focus kan daarna eindelijk volledig op haar grote passie gelegd worden: bergen beklimmen.

Teleurgesteld door het beperkt aantal vrouwelijke klimmers en de vaak terughoudende houding van haar mannelijke collega's, sticht Tabei in 1969 de Women's Mountaineering Club Japan, met de slogan "Let's go on an overseas expedition by ourselves!". In korte tijd kan ze heel wat bergen van haar 'to-do'-lijstje schrappen, waaronder ook de 3776 m hoge Fuji-vulkaan (de hoogste berg van Japan) en de 4478 m hoge Matterhorn (Zwitserland). Niet veel later heeft ze de pieken van alle bergen in Japan bereikt. Tegen 1972 behoort Tabei tot de bekendste bergbeklimmers van haar land.

Eerste vrouw op top Mount Everest

In 1975 reist Tabei, samen met een volledig uit vrouwen bestaand team, af naar Nepal om de 8848 m hoge Sagarmatha te bedwingen. In het Tibetaans wordt de berg ook wel Chomolungma genoemd, maar de meesten kennen hem onder de westerse naam Mount Everest. Tabei neemt de leiding van deze expeditie op zich. Het doel is duidelijk: dezelfde route volgen als Edmund Hillary en zijn sherpa Tenzing Norgay, die in 1953 als eersten de top hadden bereikt (via de South-East Ridge).

De expeditie verloopt niet zonder tegenslagen. Op 6300 meter hoogte wordt hun kamp 's nachts verrast door een lawine. De volledige groep wordt ondergesneeuwd en moet worden uitgegraven. Tabei zelf wordt hierbij bedolven onder het gewicht van haar tentgenotes en verliest een tijd het bewustzijn. Gelukkig overleeft iedereen in hun kamp dit horrormoment. Slechts twaalf dagen later bereikt Tabei, op 35-jarige leeftijd en als eerste vrouw ooit, de top van de Mount Everest. Ze komt samen aan met haar sherpa, An Tshering. Het is 16 mei 1975.

Een grote stap vooruit voor alle Japanse vrouwen

Niet alleen het feit dat ze als eerste vrouw de top van de Mount Everest bereikt, maar ook de expeditie op zich en het eerder oprichten van de Woman's Mountaineering Club Japan worden als een symbolische overwinning ervaren door Japanse vrouwen. De jaren '70 kenmerken een tijdperk waarin steeds meer Japanse vrouwen openlijk hun drang uiten om ook op de arbeidsmarkt aan de slag te gaan. De expeditie geeft dan ook een enorme boost aan de strijd voor gelijke rechten en keuzevrijheid.

Tabei is zich heel erg bewust van het verschil dat ze in deze strijd als boegbeeld kan maken. Terwijl ze de Everest-expeditie onderneemt, zorgt haar haar man (ook een bergbeklimmer) voor hun drie jaar oude dochter. In interviews stelt ze openlijk de heersende rolpatronen (vrouwen worden geacht thuis te blijven terwijl de mannen gaan werken) voor mannen en vrouwen in vraag. Als Japanse vrouwen al een 'job' uitoefenen dan blijkt dat voornamelijk 'thee zetten en mannen bedienen', niet promotie maken.

De expeditie zelf wordt vanuit verscheidene hoeken kritisch bekeken omdat het om een puur uit vrouwen bestaande klimexpeditie gaat. Uiteindelijk kan de expeditie enkel met sponsorgeld van o.a. Japanse kranten en televisie verwezenlijkt worden.

Door het succes van de expeditie, de historische verwezenlijking van Tabei en de sponsorlink met de Japanse kranten en televisie, is er heel wat media-aandacht bij de thuiskomst in Japan. Tabei voelt zich hier niet comfortabel bij. Het is voor haar dan ook de laatste expeditie die ze via corporate sponsorship onderneemt. Alpinisme gaat naar haar mening om de ervaring van het individu. Ze zal zich na afloop van de expeditie dan ook steeds meer toespitsen op die individuele ervaring en laat het media-gebeuren an sich zoveel mogelijk links liggen.

De zeven toppen

Na haar overwinning op Mount Everest, blijft Tabei intensief klimmen. In 1992 slaagt ze er, na de beklimming van de Puncak Jaya (Indonesische West Papua regio), als eerste vrouw ter wereld in de Seven summits te bedwingen. De 'zeven toppen' zijn de hoogste bergen van elk continent. Het gaat om:

• Mount Everest, Azië (8848 m)
• Aconcagua, Zuid-Amerika (6962 m)
• Mount McKinley, Noord-Amerika (6194 m)
• Kilimanjaro, Afrika (5892 m)
• Elbroes, Europa (5642 m)
• Vinsonberg, Antarctica (4892 m)
• Puncak Jaya, Oceanië (4884 m)

Ondanks dat haar naam tweemaal als 'eerste vrouw ooit' in de geschiedenisboeken zal verschijnen, is Tabei zelf minder bezig met het vestigen van records. Ze klimt omdat ze houdt van de bergen en van de uitdaging en ervaringen die het klimmen zelf met zich meebrengt. Tabei houdt zich dan ook het liefst op de achtergrond wat media-aandacht betreft, voor wat zij ziet als 'persoonlijke verwezenlijkingen'. Interviews met haar daterende van na de heisa rond haar Mount Everest beklimming zijn bijvoorbeeld erg zeldzaam.

Erkenning

Voor haar vele prestaties krijgt Tabei reeds tijdens haar actieve klimcarrière ruime erkenning, zowel in eigen land als daarbuiten. Zo mag ze onder meer volgende onderscheidingen in ontvangst nemen:

• Order of Gurkha-Dakshina-Bahu: de hoogste eer die iemand in Nepal te buurt kan vallen (1975)
• Fukushima Prefecture's Medal of Honor (1988)
• Avon Sports Award (1988)
• Distinguished service Medal on Sports - uitgereikt door het Japanese ministerie van Onderwijs, cultuur, sport, wetenschappen en technologie (1992)
• Prime Minister's Award - Japan (1995)
• 71st signer of the Fliers' & Explorer's Globe (American Geographical Society) - als enige Japanese (2004)
• Environment Minister's Award - Japan (2007)
• UIAA award for international mountaineering (2007)
• Mountain Hero Award - van The Mountain Insitutute (2008)

Milieuactivisme

Ondanks haar vele verwezenlijkingen, blijft Tabei tot aan haar sterfbed nieuwe doelen voor zichzelf stellen. Jarenlang beklimt ze 7 tot 8 bergen per jaar. Later bouwt ze dit af naar 3 tot 4 pieken. Ze geeft op een bepaald moment openlijk aan van elk land op deze aardbol het hoogste punt te willen bereiken. In 2012 (laatste publieke telling, vier jaar voor haar overlijden), stond haar teller op 60 landen, wat ongeveer 1/3 van de 195 internationaal erkende landen is.

Tabei zet zich 'op haar oudere dag' vooral in voor ecologische belangen. In 2000 behaalt ze een Masterdiploma in Comparative social culture (Kyushu University, Japan) met als onderzoeksthema 'Het afvalprobleem in het Himalaya-gebergte'. Op het einde van haar leven is ze directeur van The Himalayan Adventure Trust of Japan, een organisatie die zich inzet voor het behoud van berglandschappen.

Daarnaast neemt Tabei ook de rol van raadslid van de Japanese Alpine Club op zich, is ze lid van de Central Environment Council van het Japanse ministerie van Milieu, fungeert ze als bestuurslid van de Showa Women's University en neemt ze het roer als directeur van de Japanse Trekking Association.

Junko Tabei overlijdt op 20 oktober 2016 in een ziekenhuis nabij Tokio aan kanker, na een lange strijd te hebben gevoerd tegen de ziekte. Zelfs nadat kanker bij haar werd geconstateerd, bleef ze leven voor het klimmen. Helaas bereikt ze niet haar doelstelling om de hoogste toppen van alle landen te bereiken. Toch blijft ze een pionier. Junko Tabei wordt uiteindelijk 77.

Publicaties

Tabei heeft naast haar vele klimprestaties ook een aantal publicaties over het leven als een klimmende vrouw op haar naam staan. De meeste zijn helaas enkel in het Japans te verkrijgen. Voor de liefhebbers lijsten we er hier een aantal op:

• Itsudemo Yama wo (Always having mountains at heart) / J. Tabei, 2008
• Takai Tokoroga Suki (My affection for the highest peaks) / J. Tabei, 2007
• Everest Mama-san (Mom, Everest) / J. Tabei, 2000
• Apron hazushite Yume no yama (Taking my apron of to go to the mountains) / J. Tabei, 1996

Aanraders uit de RoSa-bibliotheek

• Ahead of their time: a biographical dictionary of risk-taking women / Duncan Joyce, 2002 - RoSa ex.nr: W2/58

Meer lezen over dit onderwerp

• Honouring High Places: The Mountain Life of Junko Tabei / Junko Tabei, 2017
  
• Women Explorers (Women Who Dare) / Sharon M. Hannon, 2007
• How High Can We Climb?: The Story of Women Explorers / Jeannine Atkins & Dusan Petricic, 2005
• Women Explorers of the Mountains: Nina Mazuchelli, Fanny Bullock Workman, Mary Vaux Walcott, Gertrude Benham, Junko Tabei / Margo McLoone, 1999
  
  

Bron hoofdafbeelding: Wikimedia Commons / Creative Commons - auteur: Jaan Künnap