hier komen promoties & acties

Madeleine Brès

eerste vrouwelijke arts in Frankrijk

In 1875 wordt Madeleine Brès de eerste vrouwelijke arts en pediater in Frankrijk. Dankzij haar volharding krijgen Franse vrouwen het recht om medicijnen te studeren en het doktersdiploma te behalen.

Belangstelling voor ziekenzorg al vroeg gewekt

Dr. Madeleine Brès wordt geboren als Madeleine Gebelin. Ze ziet het levenslicht op 25 november 1842 in het Zuid-Franse dorpje Bouillarges in de buurt van Nîmes, als dochter van een wagenmaker. Haar belangstelling voor de ziekenzorg is gewekt wanneer ze als kind van 8 jaar met haar vader mee mag wanneer hij werken uitvoert in het hospitaal van Nîmes. De kleine Madeleine Brès loopt mee in het kielzog van de dokters, brengt de patiënten thee en bouillon en is heel fier als ze een wondverband mag maken. Daar ontstaat het plan om haar leven te wijden aan het genezen en verzorgen van zieken. Madeleine Brès trouwt vervolgens heel jong, op haar vijftiende, met Adrien-Stéphane Brès. 

Vechten voor toelating tot de opleiding geneeskunde

Madeleine Brès besluit dat ze medicijnen wil studeren. In 1866 stapt ze naar Charles Adolphe Würtz, de decaan van de faculteit geneeskunde in Parijs, om zijn toestemming voor haar inschrijving te vragen. Würtz stelt voorwaarden: eerst moet ze een baccalaureaat in de Letteren en Wetenschappen behalen. Bovendien moeten gehuwde vrouwen voor het behalen van om het even welk diploma de toestemming van hun echtgenoot hebben. Volgens de dan heersende Franse wet zijn gehuwde vrouwen namelijk niet handelingsbekwaam. Op 24 oktober 1868 geeft haar man zijn toestemming.

Sinds 1861 hebben vrouwen toegang tot het baccalaureaat in Frankrijk. Brès heeft dan ook geen probleem daar binnen te geraken en af te studeren. Met dat diploma op zak stapt ze in 1869 opnieuw naar decaan Würtz. Brès vertelt hem dat niets haar inschrijving nog in de weg kan staan. Daarbij komt dat al drie buitenlandse vrouwen, de Amerikaanse Mary Putman, de Russische Catherina Gontcharoff en de Britse Elisabeth Garrett, elk met een gelijkaardig erkend diploma wel het recht kregen om de studies geneeskunde te volgen. Toch krijgt Madeleine Brès geen toestemming. Pas na de tussenkomst van keizerin Eugénie en met de steun van Minister van Openbaar Onderwijs Victor Duruy wordt Madeleine Brès ingeschreven aan de medische faculteit. Ze is op dat moment 26 jaar. Er blijft een addertje onder het gras: vrouwen mogen wel de lessen bijwonen, maar niet meedoen aan de examens.

Aan de slag als arts-stagiaire ten tijde van conflict

In 1869 wordt Madeleine Brès leerling-stagiaire van professor Pierre Paul Broca in het hôpital de la Pitié. Ze moet haar studies onderbreken wanneer in 1870 de oorlog tegen Pruisen uitbreekt en aansluitend de Commune. Zoals zoveel vrouwen in die tijd neemt Madeleine Brès het werk over van de mannen die naar de oorlog trekken. Op aanraden van professor Broca gaat ze tijdens de twee belegeringen van Parijs aan de slag als tijdelijke arts-stagiaire in La Pitié-Salpêtrière. Broca en zijn collega’s zijn al snel onder de indruk van haar capaciteiten, haar ernst en beschikbaarheid. Ze dwingt algemeen respect af.

Baanbrekende carrière als (eerste vrouwelijke) arts

Gesteund door haar werkervaring ziet Madeleine Brès voor zichzelf een ziekenhuiscarrière. Ondanks de steun van professor Broca en het voeren van diverse betogingen en opstellen van meerdere petities weigert het hoofd van de openbare ziekenhuizen in december 1871 haar te laten deelnemen aan de examens. Zijn uitleg: 

"als ik het aan één vrouw toesta, moet ik het aan alle vrouwen toestaan."

Ondertussen is de man van Madeleine Brès overleden en staat ze er als moeder van drie alleen voor. Ze vestigt zich dan maar in de stad als kinderarts maar eerst voltooit ze haar eindwerk “De la mamelle et allaitement" (Over de borst en de borstvoeding) onder supervisie van professor Würtz. Haar thesisverdediging op 3 juni 1875 levert haar de vermelding “uitmuntend” op en het diploma van arts, als eerste vrouw in Frankrijk. Ze is dan 33 jaar oud.

Vervolgens specialiseert Madeleine Brès zich in de relatie moeder-kind en in de hygiëne van het jonge kind. Naast haar artsencarrière geeft ze les in hygiëne aan de directrices van de Parijse kleuterscholen. Ze leidt het tijdschrift Hygiëne van de vrouw en het kind en is de auteur van verschillende boeken over kinderverzorging.

Vijftig jaar lang zal deze pionier zich toeleggen op de geneeskunde van de vrouw en het kind. 
In 1891 krijgt ze van het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken de opdracht om in Zwitserland de organisatie en werking van kindercrèches te gaan bestuderen. Dankzij schenkingen van erkentelijke vrouwen richt ze in Frankrijk verschillende crèches op. De eerste wordt geopend op 28 mei 1893.

Op het einde van haar leven is Madeleine Brès blind, arm en vergeten. Ze overlijdt in Parijs op 30 november 1925 op de leeftijd van 79 jaar. Niettemin zijn verschillende kleuterscholen en crèches in Frankrijk naar haar vernoemd.



Aanraders uit de RoSa-bibliotheek