Podcast W.I.P. over ecofeminisme
Kan feminisme een antwoord bieden op actuele maatschappelijke vraagstukken? Die vraag staat centraal bij W.I.P., de nieuwe intersectioneel feministische podcast van de Vrouwenraad. De naam van de podcast heeft een dubbele betekenis: het staat zowel voor “Woman is Present” als “Work In Progress”, om aan te duiden dat de feministische strijd een proces is en het werk nooit af is. In de vierdelige reeks gaat host Yousra Benfquih telkens in gesprek met drie experten rond een specifiek en actueel thema. Het zal over ecofeminisme, dekolonisatie, zelfbeschikking, en feministische architectuur en de openbare ruimte. Voor dit item beluisterde RoSa de eerste aflevering over ecofeminisme, waar Nadia Hadad, Chihiro Geuzenbroek en Philsan Osman te gast zijn.
Ecofeminisme als meervoudige stroming
Ecofeminisme is vandaag een hot topic. Zo was de link tussen vrouwenrechten, het klimaat en duurzaamheid dit jaar het thema van de Internationale Vrouwendag. Ecofeminisme is een feministische stroming die zich focust op het verband tussen de patriarchale onderdrukking van vrouwen en de kapitalistische exploitatie van de natuur. In de podcast wordt benadrukt dat er meerdere ecofeminismen bestaan, en dat er verschillende invullingen en oorsprongen zijn van deze stroming.
Zoals met elke stroming is er de academische theorievorming en de activistische beweging, maar ook daarbinnen zijn er grote verschillen. Zo introduceert Françoise d’Eaubonne de term ecofeminisme in het academische discours in de jaren zeventig. Zij redeneert dat vrouwen vanwege hun zogenaamd biologische connectie met de aarde en de maancyclus van nature voorvechters van het milieu zijn. Een tweede golf ecofeministen verwerpt die spirituele invulling daarentegen vanwege de onderliggende essentialistische logica. De associatie van vrouwelijkheid met de natuur steunt op een typisch westers dualistisch denken, zo stellen zij. Het reproduceert en naturaliseert de patriarchale genderhiërarchie .
De tweede golf gaat eerder uit van een materieel verband tussen de behandeling van vrouwen en onze planeet: beiden worden uitgebuit als “natuurlijke” bronnen binnen het patriarchale, kapitalistische systeem.
Deze twee golven ontwikkelen zich in de VS en Europa, maar ook elders op aarde zien mensen verbanden tussen feminisme en klimaatactivisme. Denk aan de Indiase activist en academica Vandana Shiva, die pleit voor een biodiverse en ecologisch haalbare aanpak in de landbouw. In de zoektocht naar een duurzame manier van leven staat volgens Shiva de rol van vrouwen en andere kwetsbare groepen centraal, omdat zij degenen zijn wiens dagelijkse realiteit het meeste wordt beïnvloed door klimaatveranderingen.
Persoonlijke ervaring als invalshoek
Ook identitaire diversiteit en uiteenlopende persoonlijke ervaringen beïnvloeden hoe iemand invulling geeft aan een feministische stroming. Dat geldt ook voor de gasten van deze eerste W.I.P. podcastaflevering. Zo beklemtoont Philsan Osman, co-auteur van het boek Voor wie willen we zorgen? Ecofeminisme als inspiratiebron, de relationele dimensie van onderdrukking en de rol van koloniale structuren. Hoewel het patriarchaat en kapitalisme binnen het ecofeminisme geanalyseerd worden als onderdrukkende systemen, speelt kolonialisme volgens Osman een even grote rol in het creëren en instandhouden van een hiërarchie tussen mensen onderling, en tussen de mens en natuur. Dit dekoloniale perspectief kenmerkt ook het discours van de multidisciplinaire activist Chihiro Geuzenbroek, die zich inzet voor antiracistische klimaatrechtvaardigheid. Ze beschouwt ecofeminisme als een verzet tegen het antropocentrisme, dat de mens centraal stelt. Volgens Geuzenbroek moet de strijd tegen vrouwenonderdrukking gepaard gaan met de strijd tegen andere vormen van uitbuiting, zoals de kapitalistische exploitatie van de natuur. Nadia Hadad ziet als voorvechter van inclusie en mensen met een beperking ecofeminisme dan weer eerder als een beweging die streeft naar menswaardigheid voor vrouwen in een milieuvriendelijke context. Dit vergt persoonsgebonden ondersteuning waarbij de stem van de meest kwetsbaren centraal staat, aldus Hadad.
Vanuit deze verschillende ecofeministische perspectieven worden diverse vraagstukken beantwoord: is ecofeminisme per definitie ook dekoloniaal? Hoe kan ecofeminisme ons helpen om zorg centraal te stellen, voor onszelf en voor de rest van de natuur? Welke rol speelt het beleid hierbij? Op welke manier kunnen we het ecofeminisme integreren in ons dagelijks leven? Leer bij van de antwoorden van Philsan Osman, Chichiro Geuzenbroek en Nadia Hadad op deze vragen en zoveel meer in de eerste podcastaflevering van W.I.P.
Meer weten?
- RoSa thema: Ecofeminisme
- Uitgelezen Lente 2019: Ecofeminisme
- RoSa thema: Duurzame ontwikkeling en gender
- RoSa leest: Feminist Ecologies. Changing Environments in the Anthropocene - Denise Varney, Peta Tait & Lara Stevens
- RoSa leest: Ecofeminism as Politics: Nature, Marx and the Postmodern - Ariel Salleh
Aanraders uit de RoSa-bibliotheek:
- Voor wie willen we zorgen? Ecofeminisme als inspiratiebron / Dirk Holemans, Marie-Monique Franssen & Philsan Osman, 2021 - RoSa-ex.nr.: FII a/1334
- Ecofeminism / Maria Mies & Vandana Shiva, 2005 – RoSa-ex.nr.: FII a/88
- Practising Feminist Political Economies: Moving Beyond The 'Green Economy' / Wendy Harcourt & Ingrid L. Nelson (Eds.), 2015 – RoSa-ex.nr.: M/493
- Ecofeminism: Feminist Intersections With Other Animals & The Earth / Carol J. Adams & Lori Gruen (Eds.), 2014 – RoSa-ex.nr.: FII a/1124
- Ecofeminism: Women, Culture, Nature / Karen J. Warren, 1997 – RoSa-ex.nr.: FII a/655
- Ecofeminism: Towards Integrating The Concerns of Women, Poor People, and Nature In Development / Jytte Nhanenge, 2011 – RoSa-ex.nr.: FII a/1079