25.11 | Seksisme in de muziekindustrie

Gepubliceerd op 25/11/2019

Als we denken aan de onderrepresentatie van vrouwen, dan denken we in de eerste plaats aan het gebrek aan vrouwelijke regisseurs in de filmwereld, de overwegend mannelijke politiek of aan het glazen plafond bij grote bedrijven. Maar niet alleen de filmwereld en de politiek kampen met een genderonevenwicht. Ook de nationale en internationale muziekwereld wordt nog steeds gedomineerd door mannen. RoSa vzw zet enkele feiten over seksisme in de muziekindustrie anno 2019 op een rijtje.

Discriminatie en seksisme in de muzieksector

In 2019 kwam muziekplatform Spotify regelmatig in een slecht daglicht te staan. Amerikaanse countryzangeres Martine McBride confronteerde de muziekstreamingsdienst met het feit dat zij pas na 135 countrynummers een vrouw gesuggereerd kreeg: “Ik kreeg het gevoel dat de vrouwelijke stem in de country en het volledige vrouwelijke geslacht uitgewist werden. Het brak mijn hart.” Spotify werd al vaker gehekeld voor een genderonevenwicht in de automatische afspeellijsten, maar reageerde wel hoopvol: “We zijn akkoord en de situatie is onaanvaardbaar. We proberen eraan te werken”, klonk het. Het mannelijke overwicht in afspeellijsten is in zekere zin een uitvloeisel van een scheve situatie in de hele muziekindustrie: een studie van The University of Southern California van begin 2019 analyseerde 600 hits uit toplijsten tussen 2012 en 2018 en besloot dat maar 21% van de nummers in de Amerikaanse hitlijst door vrouwen gezongen werden. Dat wil zeggen dat voor elke vrouwelijke artiest die deze lijsten haalt, er vijf mannelijke zijn. Algoritmes van Spotify en andere muziekplatformen houden dit probleem minstens in stand, aangezien ze luisteraars vooral meer van hetzelfde willen voorschotelen. En een mannelijk overaanbod vertaalt zich dan nogal gemakkelijk naar een kleiner vrouwelijk algoritmisch evenwicht. Enige lichtpunt: het onderzoek legde ook bloot dat van alle vrouwelijke artiesten 73% vrouwen van kleur zijn. De muziekindustrie is op dat vlak dus een pak inclusiever dan andere sectoren.

Hoe zit het met het evenwicht in de lage landen? Uit onderzoek van Berkers, Smeulders en Berghman blijkt dat in Nederland 19% van de Nederlandse componisten en  40% van de popmuzikanten vrouwelijk is dat vrouwen 48% uitmaken van het muziekonderwijs. Dat wil dus zeggen dat vrouwelijke muziekstudenten veel minder vlot doorstromen dan mannelijke studenten. In hun rapport ‘Music creators and gender inequality in the Dutch music sector’ legden onderzoekers een vragenlijst voor met vragen over inkomen, werktevredenheid en de mening op seksisme in de muziekindustrie. Ze stelden vast dat de vrouwelijke muzikanten anders antwoordden dan hun mannelijke collega’s: ze tonen zich minder snel tevreden met hun werkcondities (55% tegenover 70%), voelen vaker aan dat ze niet serieus genomen worden (1/3^de tegenover 19%) en hebben het moeilijk met het promoten van eigen werk (44% tegenover 25%). Als de vrouwelijke artiesten gevraagd werd naar de gendergelijkheid in de Nederlandse muziekindustrie, vonden maar 12% van de vrouwen dat ze dezelfde kansen kregen als mannelijke artiesten. 

Ook de Universiteit van Californië interviewde 75 vrouwelijke singer-songwriters en producers over seksisme in de muziekindustrie: meer dan 40% gaf aan dat hun werk en/of talenten werden geminimaliseerd door collega’s; 39% zei dat stereotypes en seksualisering schering en inslag zijn in de industrie; en meer dan één derde van de vrouwen vond dat de muziekindustrie gedomineerd werd door mannen. Ze gaven ook meer dan eens aan dat ze zich niet altijd veilig voelden in opnamestudio’s.

Seksueel overschrijdend gedrag in de muzieksector

Dat onveiligheidsgevoel wordt bevestigd door andere studies: de Britse Musician’s Union representeert meer dan 30.000 muzikanten in de industrie en besloot dat maar liefst de helft van de muzikanten seksueel grensoverschrijdend gedrag ondergingen op hun werkplek. 85% van de slachtoffers diende geen klacht in, “omdat dat nu eenmaal is hoe de dingen gaan in de muziekindustrie”. Deze attitudes op de werkplek waren volgens 55% van de gevraagde muzikanten het grootste obstakel in hun werk. Eén vrouw getuigde: “Ik diende klacht in voor seksueel overschrijdend gedrag en ik was één van 10 andere slachtoffers die klacht indiende. Toch is daar nooit iets mee gedaan. De incidenten gebeurden toen we samen op tour gingen. Toen ik klacht wilde indienen kreeg ik te horen dat de muziekwereld een ‘mannenwereld’ was. Ik schrik er dus niet van dat heel veel slachtoffers er bewust voor kiezen geen klacht in te dienen.”

Veel slachtoffers kiezen er volgens de Musician’s Union voor om uit de muziekindustrie te stappen. De pleger van het grensoverschrijdend gedrag blijft vervolgens buiten schot. Ook een Amerikaans onderzoek ondersteunt deze conclusies: 72% van de vrouwelijke muzikanten gaf aan gediscrimineerd te worden op de werkvloer omwille van hun geslacht. Twee derde gaf aan dat ze seksueel overschrijdend gedrag meemaakten.

Na 25 jaar in de muziekindustrie had Leanna de Souza (manager van Britse bands zoals Thelma Plum, The Medics en Katie Noonan) het wel gehad en richtte ze the Association of Artists Managers op. Ze begon haar carrière als bandmanager in Brisbane, waar ze regelmatig te maken kreeg met losse handjes: “ik herinner me dat ik eens in een meeting zat en dat een man de band vroeg of mijn borsten echt waren. En dan heb je de uitgaanscultuur nog: ik kan voorbeelden blijven geven van mannen die me toen aanraakten zonder dat ik ze daar toestemming voor gaf.”

Loonkloof in de muziekindustrie

Het Nederlandse onderzoek van Berkers, Smeulders en Berghman onderzocht ook de loonkloof in de sector van 2012 tot 2016. De mannelijke muzikanten die zij ondervroegen kregen gemiddeld 2,207 aan royalty’s per jaar, bijna 3 keer zo veel als vrouwelijke muzikanten (€ 720 per jaar). Ze concludeerden wel dat de vrouwelijke topverdieners minder loonsverschil met mannen ervaarden dan de vrouwen in de twee lagere loonscategorieën.

Ook in Groot-Brittannië heeft men sinds 2018 een duidelijker zicht op wat vrouwelijke muzikanten betaald krijgen. Britse bedrijven moeten immers sinds 2018 elk jaar verplicht hun cijfers delen om meer transparantie te creëren in de loonkloofproblematiek. Ook daar waren de cijfers niet verrassend: mannen worden gemiddeld 78% meer betaald dan vrouwen. De Britse belangenorganisatie UK Music (die opkomt voor de belangen van songwriters, muzikanten, managers, producers,…) zag wel één lichtpunt: het loon van vrouwen tussen de 35 en de 44  in de muziekindustrie was 6,3% gestegen, en het loon van vrouwen tussen de 45 en de 64 ging 6% omhoog.

Enkele grote spelers streven mondjesmaat naar verbetering: Universal Music werkt aan een betaald stageprogramma, een betere begeleiding van vrouwelijke ‘executives’ en een 50/50 genderverhouding in ‘artist and repertoire’-teams (die op zoek gaan naar nieuw talent). Sony Music Entertainment pleit dan weer voor een inclusieve werkomgeving door meer leerprogramma’s rond genderbewustzijn te implementeren en een ondersteunend netwerk te bouwen voor werkende ouders. Warner Music Group is naar eigen zeggen druk bezig met meer vrouwelijke medewerkers voorrang te geven voor topposities.

#NooitMeerEenTietloze

In 2017 opende RoSa vzw het gesprek over De Tijdloze van Studio Brussel op sociale media. De traditionele  eindejaarslijst presenteert de muzieksmaak van de gemiddelde Studio Brussel-luisteraar, die elke laatste week van november zijn of haar drie favorieten de lijst in mag stemmen. Het mag geen toeval heten dat er in 2017 maar één solovrouw in de lijst stond, namelijk Sinéad O’Connor met ‘Troy’. Op ‘De Tijdloze Website’ worden al jarenlang statistieken bijgehouden over De Tijdloze. Deze cijfers houden rekening met de vocalisten van de nummers: Fleetwood Mac en Massive Attack worden dus als vrouwelijk gecategoriseerd. Maar ook dan ziet de geschiedenis van de ‘Tietloze’ er ontmoedigend uit: van 1978 tot 2017 waren er gemiddeld 2822 mannen te horen in de Tijdloze, tegenover 139 vrouwen en 20 duetten. Waar zijn al die vrouwelijke artiesten die muziekgeschiedenis schreven met hun onvergetelijke songs?

In 2018 deden we daar samen iets aan: met RoSa’s #NooitMeerEenTietloze-campagne riepen we massaal op om te stemmen op ‘Respect’ van Aretha Franklin, en daarnaast zoveel mogelijk vrouwelijk talent de lijst in te duwen. En dat lukte: nog nooit eerder stonden er zoveel vrouwen in De Tijdloze. In totaal stonden er 12 nummers gebracht door een vrouw in de lijst. Van de 12 nieuwkomers in de lijst waren er 6 vrouwelijk. In 2019 willen we nog beter doen.

We roepen dit jaar massaal op om te stemmen op ‘Down By The Water’ van PJ Harvey. Het muziekikoon blies dit jaar 50 kaarsjes uit en maakt momenteel furore met haar soundtrack voor de populaire TV-serie Peaky Blinders. Daarnaast roepen we iedereen op om te stemmen voor je andere (vrouwelijke) favorieten. Deel onze actie met de #’s #nooitmeereentietloze, #detietloze of #tietloze en schaf je een katoenen totebag aan met de vrouwen uit onze persoonlijke toptien: Coely, Kate Bush, Missy Elliott, PJ Harvey, Skin, Patti Smith, Bjork, Beyonce, Billie Holiday en Blondie (geïllustreerd door The Pencils of Eline) om vrouwelijke muzikanten een boost te geven.

In de pers:

• Cowboy Junkies' Margo Timmins calls out sexism in the music industry (CBC, 14/11/2019)
• Half of musicians suffer sexual harassment at work, damning report claims (The Independent, 23/10/2019)
• Artists quitting music business due to abuse and sexism, says union (The Guardian, 23/10/2019)
• A new language for a new music industry : review Heroines of Sound 2019 (Gonzo, 13/10/2019) 
• 'Difficult Conversations' – Why The Music Industry Must Tackle The Gender Pay Gap 'Head On' (UK Music, 05/04/2019) 
• Een halve eeuw seksisme in de popmuziek (Nieuwe Revu, 22/02/2019)
• St. Vincent slams systemic sexism in music industry (RTE, 15/02/2019) 
• The Music Industry Still Has A Long Way To Go For Gender Equality (Forbes, 06/02/2019) 
• Music industry after #MeToo: arts figures push to combat sexism and abuse (The Guardian, 07/12/2018)

Meer weten?

• RoSa thema: Gender in muziek

Bron hoofdafbeelding: John Hult via Unsplash

Bron banner: The Pencils of Eline